Βυζαντινον Χρονικον

O μέσος όρος ζωής των Βυζαντινών Αυτοκρατόρων ήταν τα 52 χρόνια, χωρίς να υπολογίζονται αυτοί των οποίων η ημερομηνία γεννήσεως είναι άγνωστη και αυτοί που πέθαναν πριν τα 17 τους.

Οι πιο γηραλέοι αυτοκράτορες (στο τέλος της βασιλείας τους):

• Αναστάσιος Α’, 491-518. Πέθανε στα 88, βασίλευσε για 27 χρόνια
• Ιουστινιανός Α’, 527-565. Πέθανε στα 83, βασίλευσε για 38 χρόνια
• Νικηφόρος Γ’, 1078-1081. Πέθανε στα 80, βασίλευσε για 3 χρόνια
• Ρωμανός Α’ Λεκαπηνός, 920-944. Πέθανε στα 78, βασίλευσε για 24 χρόνια
• Ιουστίνος Α’, 518-527. Πέθανε στα 77, βασίλευσε για 9 χρόνια
• Βασίλειος Α’ ο Μακεδών, 867-886. Πέθανε στα 75, βασίλευσε για 19 χρόνια
• Μανουήλ Β’ Παλαιολόγος, 1391-1425. Πέθανε στα 75, βασίλευσε για 34 χρόνια

Οι πιο γηραλέοι αυτοκράτορες (κατά την ανάρρησή τους στο θρόνο):

• Ιουστίνος Α’, 518. Στέψη στα 77, βασίλευσε για 9 χρόνια
• Νικηφόρος Γ’ Βοτανειάτης, 1078. Στέψη στα 77, για 3 χρόνια
• Ανδρόνικος Α’ Κομνηνός, 1183. Στέψη στα 65, για 3 χρόνια
• Κωνσταντίνος Η’, 1025. Στέψη στα 65, για 3 χρόνια
• Αλέξιος Ε’ Μούρτζουφλος, 1204. Στέψη στα 64, για 3 μήνες
• Αναστάσιος Α’, 491. Στέψη στα 61, για 27 χρόνια
• Λέων Α’ ο Θραξ, 457. Στέψη στα 56, βασίλευσε για 17 χρόνια

Οι πιο νέοι αυτοκράτορες:

• Μιχαήλ Γ’ ο Μέθυσος, 842-867. Στέψη στα 2, για 25 χρόνια
• Θεοδόσιος Β’ , 408-450. Στέψη στα 7, για 44 χρόνια
• Λέων Β’, 474. Στέψη στα 7, για λιγότερο από ένα χρόνο
• Κωνσταντίνος Ζ’, 913-959. Στέψη στα 7, για 46 χρόνια
• Κωνσταντίνος ΣΤ’ the Blind, 780-797. Στέψη στα 9, για 17 χρόνια
• Αλέξιος Β’ Κομνηνός, 1180-1183. Στέψη στα 11, για 3 χρόνια
• Ιωάννης Δ’ Λάσκαρης, 1258-1261. Στέψη στα 8, για 3 χρόνια
• Ιωάννης Ε’, 1341-1391. Στέψη στα 9, για 38 μη συνεχόμενα χρόνια
• Κώνστας Β’ Πωγωνάτος, 641-668. Στέψη στα 11, για 27 χρόνια
• Ηρακλεωνάς, 641. Στέψη στα 15, για μερικούς μήνες

Εδώ υπάρχουν δύο βασικές ομάδες:
i)  αυτοκράτορες των οποίων η βασιλεία τερματίσθηκε με το θάνατό τους
ii) αυτοκράτορες που παραιτήθηκαν ή εκθρονίστηκαν πριν πεθάνουν

i) Αυτοκράτορες που πέθαναν όντες αυτοκράτορες

• 49 πέθαναν από φυσικά αίτια (γεράματα, αρρώστιες). Τουλάχιστον για 5 από αυτούς, υπήρξαν υποψίες για δηλητηρίαση.
  Τα πιο συνήθη «φυσικά» αίτια: Δυσεντερία (3 περιπτώσεις), υδρωπικία (3), επιληψία (4).
• 4 πέθαναν από ατύχημα. 3 από αυτά ήταν κυνηγετικά ατυχήματα.
• 6 δολοφονήθηκαν. 5 από αυτούς ήταν θύματα συνωμοσίας μέσα στο παλάτι, με τη συμμετοχή έμπιστων αυλικών. Ένας σκοτώθηκε μάλλον για προσωπικούς λόγους (Κώνστας Β’).
• 5 πέθαναν πολεμώντας (Ιουλιανός, Ουάλης, Νικηφόρος Α’, Κωνσταντίνος Λάσκαρης, Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος). Ο Ιουλιανός βασικά πληγώθηκε σε συμπλοκή και πέθανε τρεις μέρες αργότερα. Ο Νικηφόρος Α’ σκοτώθηκε από τους Βουλγάρους και το κρανίο του έγινε κύπελλο στο τραπέζι του Κρούμμου, του Βούλγαρου βασιλιά. Οι υπόλοιποι κυριολεκτικά εξαφανίστηκαν σε μάχη.

ii) Αυτοκράτορες που έχασαν το θρόνο πριν το θάνατό τους

• 7 αυτοκράτορες έχασαν το θρόνο και σκοτώθηκαν μετά από εξέγερση. 2 από αυτούς ήταν σφετεριστές που ηττήθηκαν σε αντεπανάσταση από τον αντίπαλο αυτοκράτορα. (Βασιλίσκος, Τιβέριος Αψίμαρος).
• 9 εκθρονίστηκαν και ακρωτηριάστηκαν αλλά δεν εκτελέστηκαν. 5 από αυτούς πέθαναν λίγο μετά εξαιτίας των πληγών τους: Ηρακλεωνάς (641), Κωνσταντίνος ΣΤ’ (797), Μιχαήλ Ε’ (1042), Ρωμανός Διογένης (1071). Οι άλλοι 4 πέθαναν αρκετά αργότερα: Λεόντιος, Φιλιππικός Βαρδάνης, Ισαάκιος Β’, Αλέξιος Ε’, Ιωάννης Δ’ Λάσκαρης.
• 15 αναγκάσθηκαν να παραιτηθούν ή απλά εκθρονίστηκαν χωρίς περαιτέρω βία. Αποσύρθηκαν (κατά κανόνα σε μοναστήρι) και πέθαναν κάποια στιγμή μετά. Ο χρόνος ποικίλλει από μερικούς μήνες μέχρι πολλά χρόνια. Μόνο ένας από αυτούς (ο Ισαάκιος Α’ Κομνηνός) παραιτήθηκε με τη θέλησή του, για λόγους υγείας (έζησε όμως για άλλα 2 χρόνια). Ένας άλλος -ο Σταυράκιος- αναγκάστηκε να παραιτηθεί γιατί είχε τραυματιστεί πολύ σοβαρά σε μάχη.

• Συνολικά, 23 αυτοκράτορες είχαν βίαιο θάνατο (χωρίς να λογαριάζονται τα ατυχήματα).
• 2 αυτοκράτορες αιχμαλωτίσθηκαν από τον εχθρό: Ο Ρωμανός Ε’ Διογένης αιχμαλωτίσθηκε από τους Σελτζούκους Τούρκους στο Μαντζικέρτ (1071) και απελευθερώθηκε αργότερα. Ο Αλέξιος Ε’ Μούρτζουφλος μετά την άλωση του 1204 τυφλώθηκε από τον πεθερό του Αλέξιο Γ’ και λίγο μετά συνελήφθη από τους Λατίνους κατακτητές, που τον δίκασαν και τον εκτέλεσαν ρίχνοντάς τον από τη στήλη του Θεοδοσίου.
• 13 αυτοκράτορες υπήρξαν αντικείμενο βάναυσης μεταχείρισης και βασανιστηρίων. Τουλάχιστον 4 υποβλήθηκαν σε δημόσιο βασανισμό πριν την εκτέλεσή τους. 3 υπέστησαν ακρωτηριασμό κάποιας μορφής (κόψιμο μύτης ή/και γλώσσας) και 5 τυφλώθηκαν. Ένας τυφλώθηκε εν μέρει (μόνο το ένα μάτι - Ανδρόνικος Δ’). 3 αυτοκράτορες ξανανέβηκαν στο θρόνο αρκετό καιρό μετά τον ακρωτηριασμό τους: Ο Ιουστινιανός ο Ρινότμητος, Ο Ισαάκ Β’ Δούκας και ο Ανδρόνικος Δ’.
• 2 αυτοκράτορες σκοτώθηκαν από το χέρι των διαδόχων τους: Ο Φωκάς αποκεφαλίστηκε από τον ίδιο (;) τον Ηράκλειο (610) και ο Νικηφόρος Β’ Φωκάς δολοφονήθηκε στο υπνοδωμάτιό του από μια ομάδα συνωμοτών υπό την αρχηγία του διαδόχου του Ιωάννη Α’ Τσιμισκή (969)
• Τουλάχιστον 17 αυτοκράτορες εκάρησαν μοναχοί πριν πεθάνουν ή μετά την εκθρόνισή τους (όχι πάντα με τη θέλησή τους). Δύο από αυτούς έγιναν μητροπολίτες Εφέσου. Ένας, ο Ιωάννης Καντακουζηνός, έγινε επιφανής θεολόγος και πρωταγωνιστής του μοναστικού κινήματος του Ησυχασμού.
• Κανένας από τους Βυζαντινούς αυτοκράτορες δεν αυτοκτόνησε (η αυτοκτονία άλλωστε ήταν θανάσιμο αμάρτημα σε μια θεοκρατούμενη κοινωνία)