Ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με το Βυζάντιο και τον Ελληνισμό κατά τον 11ο αιώνα
1000
1000
O Βασίλειος Β’ συνάπτει 10ετή συνθήκη ειρήνης με τους Φατιμίδες της Δαμασκού. Στη συνέχεια αναχωρεί στην Ιβηρία για να κατοχυρώσει το βασίλειο Ταΐκ ή Ταώ της Γεωργίας που του κληροδότησε ο Δαβίδ ο Κουροπαλάτης.
1000
Ο Βασίλειος Β’ επικεντρώνεται στον πόλεμο με τους Βούλγαρους. Οι στρατηγοί Θεοδωροκάνος και Νικηφόρος Ξιφίας καταλαμβάνουν την παλιά βουλγαρική πρωτεύουσα Μεγάλη Πρεσλάβα (ή Πρεσθλάβα) και επίσης την Πλίσκα και τη Μικρή Πρεσλάβα στη ΒΑ Βουλγαρία.
1001
Ο Βασίλειος Β’ εκστρατεύει ο ίδιος και ανακτά τις Μακεδονικές πόλεις Σέρβια, Βοδενά, Βέροια. Τα επόμενα 18 χρόνια θα κάνει κάθε χρόνο εκστρατεία στη Βουλγαρία και θα κερδίζει συνεχώς νέα εδάφη.
1001
Ο Βουλγαροκτόνος προσπαθεί, όποτε αυτό είναι δυνατό, να αξιοποιεί τους Βούλγαρους αξιωματικούς που αιχμαλωτίζονται. Οι Βούλγαροι φρούραρχοι Νεστοριτσάς των Σερβίων και Δραξάν των Βοδενών ονομάζονται πατρίκιοι και μπαίνουν στην υπηρεσία του Βυζαντίου. Αμφότεροι με την πρώτη ευκαιρία δραπετεύουν και βοηθούν τον Σαμουήλ να ανακτήσει τις αντίστοιχες καστροπολιτείες.
1001
Ο δούκας Αντιοχείας Νικηφόρος Ουρανός αντιμετωπίζει εξέγερση από δύο φυλές Βεδουίνων της Συρίας, τους Νουμερίτες και τους Αταφίτες, και την καταπνίγει.
1002
Πεθαίνει σε ηλικία 22 ετών από ανεμοβλογιά ο αυτοκράτορας Όθων Γ’ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Δεν έχει απογόνους. Στον θρόνο εκλέγεται από τους ευγενείς ο Ερρίκος Β’, ενώ στην Ιταλία οι Λομβαρδοί εκλέγουν δικό τους βασιλιά, τον Αρδουίνο.
1002 περίπου ★★★
Αλληλέγγυον Επιβάλλεται ο φόρος «Αλληλέγγυον» στους πλούσιους, οι οποίοι τώρα υποχρεώνονται να πληρώνουν τους αναλογούντες φόρους των φτωχών γειτόνων τους. Προκαλούνται αντιδράσεις από τους πλούσιους γαιοκτήμονες και την Εκκλησία. Ο Βασίλειος Β’ τους αγνοεί.
1002
Ο στόλος της Βενετίας βοηθά αποτελεσματικά το βυζαντινό Μπάρι να αποκρούσει επίθεση των Σαρακηνών. Οι Ενετοί που τον προηγούμενο χρόνο είχαν αποκτήσει και τον έλεγχο λιμανιών της Δαλματίας, αναδεικνύονται σε κυρίαρχη ναυτική δύναμη στην Αδριατική και στο Ιόνιο.
1003
Ο Βασίλειος Β’ πολιορκεί τη Βιδίνη (Βίντιν) ένα ισχυρό κάστρο στο ΒΔ άκρο της Βουλγαρίας, το οποίο ήταν η βάση του Σαμουήλ πριν γίνει τσάρος. Η Βιδίνη τελικά πέφτει μετά από πολιορκία 8 μηνών χάρη στη προδοσία του τοπικού επισκόπου.
1003
Το τέλος του 1003 βρίσκει τους Βυζαντινούς να ελέγχουν ολόκληρη την παραδουνάβια Βουλγαρία. Οι Βούλγαροι περιορίζονται σε εδάφη στη σημερινή νοτιοδυτική Βουλγαρία, στην Αλβανία, τη Βόρεια Μακεδονία και κάποιες πόλεις και κάστρα στη Δυτική Μακεδονία (Καστοριά κ.λπ.).
1004 15-8-1004
Σφαγή Αδριανούπολης Ο τσάρος Σαμουήλ, στην προσπάθειά του να εκδικηθεί για την απώλεια της Βιδίνης και να δημιουργήσει αντιπερισπασμό, κινείται εναντίον της Αδριανούπολης. Είναι δεκαπενταύγουστο και εκμεταλλευόμενος τη γιορτή, αιφνιδιάζει τη φρουρά και καταλαμβάνει την πόλη σφαγιάζοντας 30.000 αμάχους και παίρνοντας 60.000 αιχμαλώτους. Στη συνέχεια αποχωρεί «λείαν πολλὴν περιποιησάμενος».
1004
Μάχη των Σκοπίων ή Μάχη του Αξιού. Ο τσάρος Σαμουήλ επιστρέφοντας από τη δήωση της Αδριανούπολης αιφνιδιάζεται από τον Βασίλειο Β’ στα Σκόπια και ηττάται κατά τρόπο παρόμοιο με τη μάχη του Σπερχειού, όταν οι Βυζαντινοί διέσχισαν απροσδόκητα το ποτάμι. Τα λάφυρα από την Αδριανούπολη ανακτώνται. Τα Σκόπια παραδίδονται στους Βυζαντινούς από τον κυβερνήτη Ρωμανό.
1005 περίπου
Ο κυβερνήτης του υπό βουλγαρική κατοχή Δυρραχίου Ασώτιος, ο οποίος είχε παντρευτεί την κόρη τού τσάρου Σαμουήλ Μιροσλάβα και ήταν γιος τού φονευθέντος δούκα Θεσσαλονίκης Γρηγορίου Ταρωνίτη, παραδίδει το Δυρράχιο στους Βυζαντινούς. Ο Ασώτιος παίρνει τον τίτλο του μαγίστρου και η σύζυγός του τον τίτλο της ζωστής πατρικίας. Κυβερνήτης Δυρραχίου γίνεται ο Ευστάθιος Δαφνομήλης.
1006 1-5-1006
Ένα πολύ φωτεινό αστέρι παρατηρείται για πολλές μέρες στον ουρανό. Πρόκειται [όπως γνωρίζουμε σήμερα] για μεγάλη έκρηξη ενός αστέρα σουπερνόβα (SN 1006). Είναι χαρακτηριστικό ότι το φως τους αστεριού είναι τόσο δυνατό που μπορεί να διαβάσει κανείς τη νύχτα χωρίς να έχει φεγγάρι.
1009
Ο Λομβαρδός ευγενής Μέλης (ή Μέλους) του Μπάρι επαναστατεί μαζί με τον αδερφό του Ντάτο εναντίον των Βυζαντινών και καταλαμβάνει το Βάριον (Μπάρι) και άλλες πόλεις του κατεπανικίου Ιταλίας.
1009
Καταστροφή του Ναού του Παναγίου Τάφου Αρχίζουν διωγμοί κατά των χριστιανών στο Αραβικό Χαλιφάτο. Μετά από διαταγή του «τρελού» χαλίφη Αλ-Χακίμ, πυρπολείται από όχλο Μουσουλμάνων και καταστρέφεται ολοσχερώς ο ναός του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ. Ο χριστιανικός κόσμος συγκλονίζεται.
1009
Σχίσμα δύο Σεργίων Με απόφαση έκτακτης συνόδου, ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Σέργιος Β’ διαγράφει το όνομα του πάπα Σεργίου Δ’ από τα Κανονικά Δίπτυχα (κατάλογος προκαθημένων της Εκκλησίας) της Κωνσταντινούπολης επειδή ο Πάπας τού έστειλε επιστολή όπου ανέφερε το filioque. Η διαγραφή αποτελεί ιδιαίτερα σοβαρή εξέλιξη. Αυτό είναι το «σχίσμα των δύο Σεργίων» και η αρχή του χωρισμού των Εκκλησιών.
1010
1011
Ο κατεπάνω Ιταλίας Βασίλειος Μεσαρντονίτης νικάει τον Μέλη και ανακτά το Μπάρι. Ο Μέλης καταφεύγει στο Σαλέρνο (που είναι Λομβαρδικό πριγκιπάτο) και εν συνεχεία στη βόρεια Ιταλία.
1014 14-2-1014 ★★
Filioque Το filioque, δηλαδή η φράση «και εκ του Υιού» [εκπορευόμενον], που αφορά το Άγιο Πνεύμα, προστίθεται στο «Πιστεύω» των Λατίνων και απαγγέλεται για πρώτη φορά στη Δυτική Λειτουργία από τον πάπα Βενέδικτο Η’ κατά την τελετή στέψης του αυτοκράτορα Ερρίκου Β’ στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης. Λέγεται ότι αυτό έγινε μετά από απαίτηση του ίδιου του Ερρίκου Β’.
1014
Ο Βασίλειος Β’ ξεκινά για την ετήσια εκστρατεία του στα βουνά της Βουλγαρίας, αλλά σταματά στο Κλειδίον ανάμεσα στα βουνά Μπέλλες και Ογκραζντέν όπου οι Βούλγαροι έχουν φράξει το πέρασμα με ξύλινο τείχος. Ο Βούλγαρος πολέμαρχος Νεστορίτζης επιτίθεται στη Θεσσαλονίκη για αντιπερισπασμό, αλλά ηττάται από μια δύναμη που διοικεί ο στρατηγός Θεσσαλονίκης Θεοφύλακτος Βοτανειάτης.
1014 29-7-1014 ★★★
Μάχη Κλειδίου Συντριπτική νίκη των Βυζαντινών εναντίον των Βουλγάρων στο Κλειδίον. Η μάχη κρίθηκε όταν ο στρατηγός Φιλιππούπολης Νικηφόρος Ξιφίας υπερκέρασε τις θέσεις των Βουλγάρων και τους επιτέθηκε από πίσω. Μετά από αυτήν την ήττα, η βουλγαρική άμυνα καταρρέει. Πάντως ο πόλεμος θα συνεχιστεί μέχρι το 1018.
1014 Αύγουστος
Μια βυζαντινή δύναμη που είχε σταλεί στη Στρώμνιτσα (Strumica) για να καταστρέψει το ξύλινο τείχος νότια από την πόλη πέφτει σε ενέδρα κατά την επιστροφή. Ο επικεφαλής Θεοφύλακτος Βοτανειάτης (Δούκας Θεσσαλονίκης) σκοτώνεται από το χέρι τού διαδόχου του βουλγαρικού θρόνου Γκαβρίλ Ραντομίρ.
1014
Ο Bασίλειος Β’ διατάζει την τύφλωση 15.000 Βουλγάρων αιχμαλώτων.
1014 6-10-1014
Πεθαίνει ο Βούλγαρος τσάρος Σαμουήλ από έμφραγμα. Τον διαδέχεται ο γιος του Γκαβρίλ Ραντομίρ (Γαβριήλ Ρωμανός ή Ραδομήρος).
1015
Ο Βασίλειος Β’ εκστρατεύει ξανά κατά των Βουλγάρων και καταλαμβάνει σημαντικά φρούρια όπως τα Βιτώλια (Μπίτολα), τα Βοδενά (Έδεσσα) και τα Μογλενά (Χρυσή Πέλλας). Ειδικά η κατάκτηση των Μογλενών γίνεται με θεαματικό τρόπο (εκτροπή του ποταμού Μογλενίτσα). Στα Βοδενά ανασκολοπίζεται από τους Βυζαντινούς ο διοικητής Δραξάν. Οι Βούλγαροι είναι αγανακτισμένοι από την αναποτελεσματική ηγεσία του τσάρου τους.
1015 15-7-1015
Πεθαίνει ο ηγεμόνας των Ρως Βλαδίμηρος Α’. Τον διαδέχεται ο εγγονός του Σβιατοπόλκ Α’, ο λεγόμενος Αθεόφοβος, που θα είναι ο πρίγκιπας του Κιέβου μέχρι το 1019.
1015 Αύγουστος
Ο Γαβριήλ Ρωμανός (Γκαβρίλ Ραντομίρ) δολοφονείται από τον ξάδερφό του Ιβάν Βλαντισλάβ (Ιωάννης Βλαδισθλάβος). Ο Βλαντισλάβ γίνεται ο νέος Τσάρος της Βουλγαρίας και στέλνει πρεσβεία στον Βουλγαροκτόνο με επιστολή στην οποία δηλώνει υποταγή. Σύντομα γίνεται φανερό ότι προσπαθεί να παραπλανήσει τους Βυζαντινούς καθώς οργανώνει την άμυνά του εναντίον τους.
1015
Ο Βασίλειος Βουλγαροκτόνος καταλαμβάνει την Αχρίδα (όχι όμως την ακρόπολη της πόλης). Αναγκάζεται να γυρίσει πίσω όταν η δύναμη που άφησε στα μετόπισθεν, στην Πελαγονία, εξοντώνεται κοντά στα Βιτώλια (Μπίτολα) από τον βοεβόδα Ιβάτζη. Αυτή η νίκη αναπτερώνει το ηθικό των Βουλγάρων οι οποίοι ανακαταλαμβάνουν αμέσως την Αχρίδα.
1016
Οι Βυζαντινοί πολιορκούν επί 88 μέρες το φρούριο Πέρνικον (Πέρνικ), στη σημερινή δυτική Βουλγαρία, το οποίο υπερασπίζεται ο Κρακράς. Δεν κατορθώνουν να το κυριεύσουν και αποχωρούν με σημαντικές απώλειες.
1016
Οι Βυζαντινοί στέλνουν στόλο εναντίον των Χαζάρων στην Κριμαία. Αυτό είναι το οριστικό τέλος του Χαζαρικού Χαγανάτου (που είχε ήδη δεχθεί αποφασιστικά πλήγματα τις προηγούμενες δεκαετίες από τους Ρως και είχε συρρικνωθεί δραματικά).
1016
Ο Μέλης (ή Μέλους) του Μπάρι επιστρέφει στη νότια Ιταλία για να αγωνιστεί ξανά εναντίον των Βυζαντινών. Για να υλοποιήσει τα σχέδιά του έχει προσλάβει μια ομάδα Νορμανδών ιπποτών με επικεφαλής τους 5 αδερφούς Drengot. Αυτή η κίνηση θα είναι η απαρχή σημαντικών προβλημάτων για το Βυζάντιο και την ευρύτερη περιοχή.
1017
Ο Μέλης του Μπάρι εισβάλλει στη βυζαντινή Απουλία της νοτίου Ιταλίας με τους Νορμανδούς και άλλους δυτικούς μισθοφόρους, κυρίως Λομβαρδούς. Νικά τους Βυζαντινούς σε συνεχόμενες μάχες και επικρατεί στην περιοχή γύρω από τον ποταμό Φορτόρε.
1017
Ο Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος πολιορκεί χωρίς αποτέλεσμα την Καστοριά. Το φθινόπωρο επιστρέφει στην περιοχή και καταλαμβάνει το κάστρο της Σέτινας (κοντά στο χωριό Σκοπός Φλώρινας) και στη συνέχεια νικά ένα βουλγαρικό στράτευμα που βάδισε εναντίον του με επικεφαλής τον τσάρο Ιβάν Βλαντισλάβ.
1017 Δεκέμβριος
Ο κατεπάνω Ιταλίας Κοντολέων Τορνίκιος αντικαθίσταται και τη θέση του παίρνει ο Βασίλειος Βοϊωάννης (ή Βουγιάννης), ο οποίος θα αποδειχθεί ικανότατος. Ο Βουλγαροκτόνος στέλνει ενισχύσεις στην Κάτω Ιταλία, που περιλαμβάνουν και μια μονάδα των φοβερών Βαράγγων.
1018 Φεβρουάριος
Ο Βούλγαρος τσάρος Ιβάν Βλαντισλάβ επωφελούμενος από την απουσία του Βουλγαροκτόνου στην Κωνσταντινούπολη, πολιορκεί το Δυρράχιο. Εκεί σκοτώνεται σε μονομαχία από τον διοικητή της πόλης Νικήτα Πηγωνίτη. Αυτή είναι η τελευταία μάχη του πολέμου με τους Βουλγάρους.
1018
★★
Συνθηκολόγηση Βουλγαρίας Μια αντιπροσωπεία από Βούλγαρους βογιάρους συναντά τον αυτοκράτορα στην Αδριανούπολη και συζητούν όρους παράδοσης. Συμφωνείται συνθηκολόγηση και τέλος του πολέμου που κράτησε 32 χρόνια. Ο Βασίλειος Β’ δέχεται να υπάρχει αρχιεπίσκοπος Βουλγαρίας και να δημιουργηθεί Θέμα Βουλγαρίας.
1018
Ο Βούλγαρος βοεβόδας Ιβάτζης είναι ο μόνος που αντιστέκεται και αρνείται να παραδοθεί. Οχυρώνεται στο κάστρο Βροχωτού, όπου πηγαίνει να τον βρει ο κατεπάνω Ευστάθιος Δαφνομήλης με δύο συνοδούς μόνο. Μετά από το γεύμα και ενώ περπατούν μόνοι τους, ο Δαφνομήλης επιτίθεται αιφνιδιαστικά στον Ιβάτζη και τον τυφλώνει. Οι υπόλοιποι Βούλγαροι στο κάστρο αναγκάζονται να δεχτούν το τετελεσμένο και να παραδοθούν.
1018
Γεννιέται ο Μιχαήλ Ψελλός, ο πιο σημαντικός λόγιος της Μεσοβυζαντινής Περιόδου που θα συγγράψει έργα φιλοσοφικά, ιστορικά, θεοσοφικά κ.ά., ενώ παράλληλα θα κάνει μεγάλη καριέρα στη Αυτοκρατορική Αυλή, με ανώτατα αξιώματα.
1018
Η κατάκτηση της Βουλγαρίας έχει σχεδόν ολοκληρωθεί και τα βυζαντινά σύνορα φτάνουν ξανά στον Δούναβη. Ο Βασίλειος Β’ Βουλγαροκτόνος κατεβαίνει στη Λιβαδειά και στην Αθήνα όπου μένει αρκετόν καιρό. Εν συνεχεία επιστρέφει με πλοίο στην Κωνσταντινούπολη όπου εισέρχεται θριαμβευτικά από τη Χρυσή Πύλη.
1018 Οκτώβριος
Μάχη των Καννών. Η πρώτη μάχη εναντίον Νορμανδών Ο κατεπάνω Ιταλίας Βασίλειος Βοϊωάννης συντρίβει έναν συρφετό Νορμανδών και Λομβαρδών που έχουν προσληφθεί από τον Μέλη του Μπάρι. Από τους 250 Νορμανδούς ιππότες γλυτώνουν μόνο 10. Ο Μέλης γλυτώνει και καταφεύγει στην αυλή του Γερμανού αυτοκράτορα Ερρίκου Β’.
1019
Ο στρατηγός Κωνσταντίνος Διογένης (πατέρας του Ρωμανού Δ’) καταλαμβάνει το Σίρμιον επί του Σάβα (στη σημ. Σερβία) που είναι η τελευταία περιοχή στη βουλγαρική σφαίρα επιρροής που δεν είχε παραδοθεί στο Βυζάντιο. Με την πράξη αυτή ολοκληρώνεται η κατάκτηση της Βουλγαρίας και σφραγίζεται το τέλος της πρώτης Βουλγαρικής αυτοκρατορίας.
1019
Ο κατεπάνω Ιταλίας Βασίλειος Βοϊωάννης κατασκευάζει στα Απέννινα, πολύ γρήγορα, το φρούριο «Τροία» που επιτηρεί την είσοδο στην πεδιάδα της Απουλίας και το επανδρώνει με Βαράγγους. Οι Βυζαντινοί ανακτούν τον πλήρη έλεγχο της Κάτω Ιταλίας.
1020
1020
Ο πάπας Βενέδικτος Η’ ανησυχεί για την αυξανόμενη απειλή των Βυζαντινών στον νότο μετά την έλευση του Βοϊωάννη και επισκέπτεται στη Γερμανία τον Ερρίκο Β’, τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, από τον οποίο ζητά να παρέμβει. Τον Δεκέμβριο, ο Ερρίκος Β’ καταφθάνει στη Βερόνα και ετοιμάζεται για εκστρατεία στη νότια Ιταλία εναντίον των Ελλήνων.
1021
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ερρίκος Β’ εκστρατεύει εναντίον του βυζαντινού Κατεπανικίου της Κάτω Ιταλίας. Πολιορκεί για 3 μήνες (Απρίλιο-Ιούνιο) το φρούριο της Τροίας που υπερασπίζεται ο Βοϊωάννης, αλλά δεν μπορεί να το καταλάβει. Τελικά λύνει την πολιορκία λόγω επιδημίας και αποχωρεί στον βορρά.
1021 11-9-1021 ★★
Ιβηρικός πόλεμος Ο Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος εκστρατεύει στη χώρα των Ιβήρων (Γεωργία) με 40.000 στρατό και νικά τους Γεωργιανούς (που είχαν προσαρτήσει την επαρχία Ταΐκ ή Ταώ) σε αιματηρή μάχη κοντά στη λίμνη Παλακατσίς (Τσιλιντίρ). Διαχειμάζει στην Τραπεζούντα αφού λεηλατεί και ερημώνει 12 ιβηρικές επαρχίες. Ο στρατός του Βουλγαροκτόνου διαπράττει αδικαιολόγητες θηριωδίες.
1021 Δεκέμβριος
Ιδρύεται το Κατεπανίκιον Βαασπρακανίας γύρω από τη λίμνη Βαν. Αντικαθιστά το ανεξάρτητο Αρμενικό Βασίλειο Βασπουρακάν του οποίοι ο ηγέτης Σεναχειρήμ Ιωάννης μη μπορώντας άλλο να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των Τουρκομάνων, το πρόσφερε στο Βυζάντιο μαζί με 72 φρούρια.
1022
Στάση του Νικηφόρου Ξιφία (στρατηγός στο Θέμα Ανατολικών) σε συνεργασία με τον μεγιστάνα Νικηφόρο Φωκά Βαρυτράχηλο (γιο του στασιαστή Βάρδα Φωκά) στη Μικρά Ασία που ίσως υποκινήθηκε από τους Ίβηρες. Ο Ξιφίας ήταν δυσαρεστημένος που δεν τον υπολόγισαν στην εκστρατεία της Ιβηρίας. Η στάση τερματίζεται άδοξα. Ο Φωκάς σκοτώνεται από τον Ξιφία, ο οποίος παραδίνεται και κείρεται μοναχός.
1022
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ερρίκος Β’ εκστρατεύει ξανά στη νότια Ιταλία. Ένα τμήμα του στρατού του υπό την ηγεσία του αρχιεπισκόπου Κολωνίας Πιλγκρίμους καταλαμβάνει την Καπύη και πολιορκεί το Σαλέρνο (αμφότερες οι πόλεις είναι Λομβαρδικές). Πολιορκείται ξανά, από Απρίλιο μέχρι Ιούνιο, το βυζαντινό φρούριο Τροία στο βόρειο άκρο της Απουλίας χωρίς αποτέλεσμα.
1022
Οι Γερμανοί του Ερρίκου Β’ που έχουν εκστρατεύσει στη νότια Ιταλία, αναγκάζονται να υποχωρήσουν ξανά λόγω επιδημίας στο στράτευμα. Το μόνο που κατάφεραν σε αυτή την εκστρατεία ήταν να αναγνωριστεί η επικυριαρχία της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας επί των Λομβαρδών ηγεμονίσκων του Νότου.
1022 Φθινόπωρο
Μάχη του Σβιντάξ στη Φασιανή (ή Βασιανή), περιοχή ανάμεσα στη λίμνη Βαν και στον Καύκασο. Ο Βασίλειος Β’ χάρη στους Βαράγγους νικά οριστικά τους Ίβηρες και κατοχυρώνει την κατοχή της περιοχής Τάικ. Ο Ίβηρας βασιλιάς Γεώργιος Α’ (ή Γκιόργκι) δηλώνει υποταγή και του επιτρέπεται να κρατήσει μέρος της ηγεμονίας του.
1022
Ο Ιωάννης-Σμπατ Γ’, ηγεμόνας του αρμενικού Βασιλείου του Ανίου που είχε συμμαχήσει με τον Ίβηρα Γκιόργκι, συνθηκολογεί με τον Βουλγαροκτόνο και δεσμεύεται να κληροδοτήσει το βασίλειό του στο Βυζάντιο μετά τον θάνατό του. Αυτό τον εξυπηρετεί συν τοις άλλοις επειδή η εξουσία του αμφισβητείται έντονα στο εσωτερικό. Η παραχώρηση του Ανίου θα υλοποιηθεί το 1043.
1022
Δημιουργείται το Κατεπανίκιον Ιβηρίας που περιλαμβάνει και επαρχίες της Αρμενίας και που θα υπάρχει μέχρι το 1070, όταν θα κατακτηθεί από τους Σελτζούκους Τούρκους.
1024 Ιούλιος
Πεθαίνει ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ερρίκος Β’. Δεν έχει απογόνους και τον διαδέχεται ο Κορράδος Β’ που είναι ιδρυτής της δυναστείας των Σαλίων.
1024
O κατεπάνω Ιταλίας Βασίλειος Βοϊωάννης διασχίζει την Αδριατική και επιτίθεται στο κρατίδιο της Κροατίας. Η σύζυγος και ο γιος του Κροάτη ηγεμόνα αιχμαλωτίζονται και στέλνονται στην Κωνσταντινούπολη.
1025 αρχές
Στολίσκος με 800 πολεμιστές Ρως εμφανίζεται στον Βόσπορο με το πρόσχημα ότι θέλουν να καταταγούν ως μισθοφόροι. Επικεφαλής τους κάποιος Χρυσόχειρ. Όταν τους απαγορεύεται να μπουν στην Πόλη με τα όπλα τους, συνεχίζουν προς το Αιγαίο και φτάνουν μέχρι τη Λήμνο, όπου εξοντώνονται από τον βυζαντινό στόλο υπό τη διοίκηση του κυβερνήτη Σάμου Δαβίδ της Αχρίδας και του δούκα Θεσσαλονίκης Νικηφόρου Καβάσιλα.
1025
Ο Βασίλειος Β’ στέλνει ένα εκστρατευτικό σώμα στην Ιταλία με σκοπό να επιτεθεί εναντίον των Σαρακηνών στη Σικελία. Επικεφαλής είναι ο έμπιστός του ευνούχος πρωτοσπαθάριος Ορέστης. Ο αυτοκράτορας σχεδιάζει να ακολουθήσει και αυτός αργότερα. Ο Ορέστης είναι όμως άπειρος και το σώμα αυτό θα υποστεί μεγάλες απώλειες χωρίς να επιτύχει τίποτα.
1025
Ο Βασίλειος Βοϊωάννης με τη βοήθεια του στρατού του Ορέστη καταλαμβάνει το Ρήγιο και στη συνέχεια τη Μεσσήνη ως πρώτο βήμα επανάκτησης της Σικελίας από τους Βυζαντινούς. Η Μεσσήνη πολύ γρήγορα χάνεται εξαιτίας της απειρίας και της ανικανότητας του Ορέστη.
1025 15-12-1025 ★★
Θάνατος Βασιλείου Βουλγαροκτόνου Πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη, σε ηλικία 67 ετών, ο αυτοκράτορας Βασίλειος Β’ ο Βουλγαροκτόνος μετά από βασιλεία 50 ετών (συνυπολογίζονται και τα χρόνια που ήταν συναυτοκράτορας).
1025 16-12-1025
Κωνσταντίνος Η΄ Ο Κωνσταντίνος Η’, αδερφός του Βασιλείου Β’ και συναυτοκράτορας από τότε που πέθανε ο πατέρας τους Ρωμανός, μένει στα 65 του μόνος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, μετά το θάνατο του Βασιλείου. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τις 11 Νοεμβρίου του 1028. Θα ασχοληθεί, όπως σε όλη τη ζωή του, μόνο με φαγητό και διασκεδάσεις, ενώ αφήνει το κράτος στα χέρια των ευνούχων της παρέας του.
1025
Ο Κωνσταντίνος Η’ διορίζει δομέστικο και παρακοιμώμενο τον υπηρέτη του Νικόλαο, έναν άλλο, τον Νικηφόρο, πρωτοβεστιάριο, έναν τρίτο, τον Συμεών, δρουγγάριο της βίγλας, τον Ευστάθιο εταιρειάρχη και τον ευνούχο Σπονδύλη δούκα Αντιοχείας. Όλοι τους είναι άπειροι, έχουν κακή φήμη και το μόνο τους προσόν είναι ότι είναι φίλοι ή υπηρέτες του αυτοκράτορα.
1026 Μάιος
Ο κατεπάνω Ιταλίας Βοϊωάννης βοηθάει τον Λομβαρδό δούκα της Καπύης Πανδόλφο να ξαναπάρει την Καπύη που την είχε κατακτήσει ο Γερμανός αυτοκράτορας Ερρίκος Β’ πριν 3 χρόνια. Στη συνέχεια τον βοηθάει να κατακτήσει και τη Νάπολη.
1026
Οι κάτοικοι της Ναυπάκτου που είχαν επαναστατήσει εναντίον της τυραννικής εξουσίας του κυβερνήτη Γεωργίου, τιμωρούνται με μεγάλη σκληρότητα και ο επίσκοπος της πόλης τυφλώνεται.
1026
Πρώτη σημαντική επιδρομή των Πετσενέγων σε βυζαντινό έδαφος, στη βόρεια Βουλγαρία. Ο στρατηγός Κωνσταντίνος Διογένης (πατέρας του Ρωμανού) τους απωθεί πέρα από τον Δούναβη.
1026
Ο Εμίρης του Χαλεπίου πληροφορούμενος τον θάνατο του Βουλγαροκτόνου και την αδυναμία της τρέχουσας εξουσίας στο Βυζάντιο, διακόπτει την πληρωμή φόρου υποτελείας και αρχίζει επιθέσεις στην Αντιόχεια και στην ευρύτερη περιοχή. Ο δούκας της Αντιοχείας Μιχαήλ Σπονδύλης προσπαθεί να τον αντιμετωπίσει, αλλά ηττάται και υποχωρεί στην Αντιόχεια.
1027
Ο Άραβας πολέμαρχος Νασρ ιμπν αλ Μουσάραφ-Ραβαντιφί, επιτίθεται στην Αντιόχεια. Ο αναπληρωτής του Σπονδύλη Πόθος Αργυρός τον νικά και τον αιχμαλωτίζει. Ο Σπονδύλης τον απελευθερώνει καθώς ο Νασρ του υπόσχεται ότι θα γίνει σύμμαχος. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, οι Βυζαντινοί βοηθούν τον Νασρ να χτίσει ένα φρούριο. Όταν το φρούριο τελειώνει, ο Νασρ σκοτώνει τους 1.000 άντρες της βυζαντινής φρουράς.
1028
Δραστηριοποιούνται ξανά οι εισπρακτικοί μηχανισμοί και συγκεντρώνονται φόροι 5 ετών. Η φορολόγηση έχει παραμεληθεί με τους πολέμους του Βασιλείου Β’, ενώ προφανώς οι Δυνατοί κωλυσιεργούσαν. Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Η’, προς τιμήν του, αντιστέκεται στις πιέσεις και αρνείται να καταργήσει τον φόρο Αλληλέγγυον.
1028
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Η’ είναι σοβαρά άρρωστος. Η υγεία του είναι κλονισμένη από τότε που ανέβηκε στον θρόνο λόγω του έκλυτου βίου στα νιάτα του. Καταλαβαίνοντας ότι είναι στα τελευταία του και μη έχοντας άρρενες απογόνους, αναγκάζει τον 60χρονο Ρωμανό Αργυρό να παντρευτεί την 50χρονη κόρη του Ζωή. Ο Αργυρός είναι ήδη παντρεμένος, αλλά αναγκάζεται να χωρίσει τη γυναίκα του.
1028 11-11-1028
Πεθαίνει μετά από 3 χρόνια στον θρόνο ο Κωνσταντίνος Η’. Την ίδια μέρα, συμπτωματικά, τελούνται οι γάμοι της κόρης του Ζωής με τον Ρωμανό Αργυρό που είχαν κανονιστεί μόλις 3 μέρες πριν. Ο Ρωμανός έχει βασιλικό αίμα (είναι 3ος ξάδερφος της Ζωής, η προγιαγιά του ήταν κόρη του Ρωμανού Α’ Λεκαπηνού) και έχει την υψηλή θέση του Επάρχου της Πόλεως, ενώ έχει διατελέσει Κυαίστωρ και Κριτής.
1028 12-11-1028
Ζωή & Ρωμανός Γ΄ Αργυρός Ο Ρωμανός Γ’ ο Αργυρός, πρώτος σύζυγος της κόρης του Κωνσταντίνου Η’, Ζωής, ανακηρύσσεται σε ηλικία 60 ετών αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Θα βασιλεύσει μέχρι τον θάνατό του 1034. Η Ζωή θα ξαναπαντρευτεί και θα μείνει αυτοκράτειρα μέχρι τον θάνατό της το 1050.
1028
Ιωάννης ο Ορφανοτρόφος Ο ευνούχος Ιωάννης ο Ορφανοτρόφος με καταγωγή από την Παφλαγονία, ο οποίος είχε υψηλές θέσεις στο παλάτι ήδη από την εποχή του Βασιλείου Β’, παίρνει τον τίτλο του πραιπόζιτου και γίνεται ο νέος ισχυρός άντρας του Βυζαντίου, με πρωθυπουργικές εξουσίες (λέγεται «Ορφανοτρόφος» επειδή συν τοις άλλοις διευθύνει το ορφανοτροφείο Κωνσταντινουπόλεως).
1028
Η αυτοκράτειρα Ζωή προσπαθεί απεγνωσμένα να μείνει έγκυος. Χρησιμοποιεί διάφορα βότανα και μαγικά φίλτρα. Τα διαμερίσματά της μετατρέπονται σε αλχημιστικό εργαστήριο. Όλα αυτά και τα υπερβολικά της έξοδα, που ο Ρωμανός προσπαθεί να περιορίσει, αποξενώνουν το βασιλικό ζεύγος.
1028
Κατάργηση Αλληλεγγύου Καταργείται από τον Ρωμανό Γ’ η ειδική φορολογία των πλουσίων γνωστή ως «Αλληλέγγυον», που είχε επιβάλει ο Βουλγαροκτόνος. Η κατάργηση θα οδηγήσει στη διάλυση της μικρής ιδιοκτησίας και έμμεσα στην αποδυνάμωση του βυζαντινού στρατού, ο οποίος στηριζόταν κυρίως στους μικροϊδιοκτήτες αγρότες.
1029
Η Θεοδώρα, αδερφή της αυτοκράτειρας Ζωής, συνωμοτεί για να σφετεριστεί τον θρόνο μαζί με τον εραστή της Προυσιάνο. Ο Προυσιάνος (ή Πρεσιάνος) είναι Βούλγαρος, γιος του τελευταίου τσάρου Ιβάν Βλαντισλάβ. Είχε μπει στην υπηρεσία του Βυζαντίου και είχε διατελέσει στρατηγός του Θέματος Βουκελαρίων. Το σχέδιο αποκαλύπτεται και ο Προυσιάνος τυφλώνεται ενώ η Θεοδώρα δεν θα τιμωρηθεί.
1029 Ιούλιος
Στα ΝΑ σύνορα ξαναρχίζουν προβλήματα με τους Άραβες. Ο Μιρδασίδης εμίρης Χαλεπίου Αλ-Νταουλα Νασρ κάνει επιδρομές και καταστρέφει κάστρα. Ο δούκας Αντιοχείας Μιχαήλ Σπονδύλης αποπειράται να επιτεθεί στο Χαλέπι πέφτει όμως σε ενέδρα και υποχωρεί ταπεινωμένος. Ο αυτοκράτορας στέλνει τον κουνιάδο του Κωνσταντίνο Καματερό να αντικαταστήσει τον Σπονδύλη και ο ίδιος ακολουθεί με μεγάλο στρατό.
1029
O δούκας της Νάπολης Σέργιος Δ’ νικά τον δούκα της Καπύης Πανδόλφο Δ’ και ανακτά τον έλεγχο της Νάπολης. Ο Σέργιος το πέτυχε αυτό χάρη στους Νορμανδούς μισθοφόρους του υπό τον Ραϊνούλφ Ντρενγκό. Ο Ντρενγκό αναβαθμίζεται και γίνεται κόμης στην Αβέρσα και στο εξής η πόλη του θα γίνει κέντρο διερχομένων για Νορμανδούς ιππότες και τυχοδιώκτες.
1030
1030
Όλον τον χειμώνα βρέχει συνεχώς και καταρρακτωδώς μέχρι τον Μάρτιο. Μεγάλες πλημμύρες και καταστροφές. Οι καλλιέργειες καταστρέφονται. Λιμός σε όλη την Ευρώπη.
1030 10-8-1030 ★★
Μάχη του Αζαζίου Εκστρατεία του Ρωμανού Γ’ στην Ανατολή και ταπεινωτική ήττα στη ΒΔ Συρία από τον εμίρη του Χαλεπίου Αλ-Ντάουλα Νασρ. Απώλειες 10.000 για τους Βυζαντινούς. Ο Ρωμανός επιστρέφει ταπεινωμένος στην Κωνσταντινούπολη, αλλά λίγο αργότερα θα στείλει τον εταιρειάρχη Θεόκτιστο με στρατό, που κατορθώνει να ανακτήσει τον έλεγχο της ΒΔ Συρίας.
1030
Ο Γεώργιος Μανιάκης, στρατηγός στη μικρή πόλη Τελούχ, αποκρούει επίθεση 800 Αράβων στην πόλη και τους κατασφάζει. Στέλνει στον Ρωμανό Γ’ 270 καμήλες με λάφυρα που οι Άραβες είχαν αρπάξει από τις αυτοκρατορική αποσκευή μετά τη νίκη τους στο Αζάζιον. Ο αυτοκράτορας τον προαγάγει σε κατεπάνω Κάτω Μηδίας με έδρα τα Σαμόσατα.
1030 περίπου
Η ονομασία «σόλιδος» για το χρυσό νόμισμα σιγά σιγά ξεχνιέται και επικρατεί η ονομασία «ιστάμενον» ή «στάμενον» (ονομασία που παραπέμπει σε σταθερότητα). Το ιστάμενον αυτήν την εποχή έχει μεγαλύτερη διάμετρο (25mm έναντι 20mm) και είναι λεπτότερο από τον παραδοσιακό σόλιδο.
1031
Νέα προσπάθεια της Θεοδώρας, αδερφής της αυτοκράτειρας Ζωής, να σφετεριστεί τον θρόνο. Συνεργάζεται με τον κατακτητή του Σιρμίου, τον στρατηγό Κωνσταντίνο Διογένη. Η συνωμοσία αποτρέπεται από τη Ζωή (o Ρωμανός λείπει σε εκστρατεία που δεν ολοκληρώνεται λόγω αυτού του γεγονότος). Αυτή τη φορά η Θεοδώρα υποχρεώνεται να κλειστεί σε μοναστήρι, ενώ ο Διογένης αυτοκτονεί.
1031
Ο κατεπάνω Κάτω Μηδίας Γεώργιος Μανιάκης κυριεύει την Έδεσσα και αποκρούει την αντεπίθεση του Κούρδου εμίρη της Μαρτυρόπολης. Εκεί βρίσκει επιστολή του Ιησού, την οποία στέλνει στην Κωνσταντινούπολη. Ο Μανιάκης γίνεται ήρωας. Η Έδεσσα θα παραμείνει βυζαντινή για 50 χρόνια περίπου.
1031 Απρίλιος
Μετά τις επίμονες προσπάθειες των Βυζαντινών στα ΝΑ σύνορα έχοντας συνάψει συμμαχίες και με διάφορους μουσουλμάνους ηγεμόνες της Συρίας, ο εμίρης του Χαλεπίου Αλ-Νταουλα Νασρ συνθηκολογεί και στέλνει γι’ αυτόν τον σκοπό τον γιο του στην Κωνσταντινούπολη. Γίνεται υπόσπονδος του Βυζαντίου.
1031
Στόλος Σαρακηνών από την Αφρική λεηλατεί τα παράλια της Πελοποννήσου και φτάνει μέχρι την Κέρκυρα, την οποία πυρπολεί. Ο στρατηγός Ναυπλίου Νικηφόρος Καραντηνός τους καταδιώκει και καταστρέφει τα περισσότερα πλοία τους. Τα λίγα που καταφέρνουν να ξεφύγουν θα βυθιστούν σε καταιγίδα κοντά στη Σικελία.
1032
Στόλος Σαρακηνών με 1.000 πλοιάρια και 10.000 άντρες επιτίθεται ξανά στην Πελοπόννησο. Ο πατρίκιος Νικηφόρος Καραντηνός καταστρέφει μια μοίρα του στόλου τους και στέλνει 500 αιχμαλώτους στην Κωνσταντινούπολη.
1032
Ο Ρωμανός Γ’ Αργυρός στέλνει στρατό στην Κάτω Ιταλία υπό την ηγεσία του νέου κατεπάνω Ιταλίας Μιχαήλ Πρωτοσπαθάριου. Ο στρατός αυτός είναι πολυάριθμος και περιλαμβάνει επίλεκτες δυνάμεις από την Ανατολή. Δεν είναι γνωστό ποια είναι η τύχη και τα πεπραγμένα αυτού του στρατεύματος. Ο Μιχαήλ πάντως θα αντικατασταθεί το 1034.
1032
Ένας βυζαντινός στόλος, επικεφαλής του οποίου είναι ο πρωτοσπαθάριος Τεκνέας ο Αβυδηνός (εξ Αβύδου) επιτίθεται αιφνιδιαστικά στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου. Αφού αρπάζει πολλά πλοία και άφθονη λεία, επιστρέφει θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη.
1033
Ο Ιωάννης Ορφανοτρόφος φέρνει τον ανιψιό του Μιχαήλ στην Αυλή και τον κάνει υπηρέτη του αυτοκράτορα. Ο Μιχαήλ είναι πολύ όμορφος και συμπαθής και αποκτά την εύνοια του Ρωμανού Γ’. Λίγο μετά θα γίνει εραστής της Ζωής, η οποία είναι πολύ ερωτευμένη και δηλώνει ανοιχτά ότι θα τον κάνει αυτοκράτορα. Μετά τον θάνατο του Ρωμανού Γ’ θα κυκλοφορήσουν φήμες ότι Μιχαήλ και Ζωή δηλητηρίαζαν τον αυτοκράτορα.
1033
Πανικός επικρατεί στην Ευρώπη για την επικείμενη Δευτέρα Παρουσία καθώς κάτι τέτοιο υποτίθεται ότι προφητεύει η Αποκάλυψις του Ιωάννου ότι θα συμβεί 1000 χρόνια μετά τη σταύρωση του Χριστού. Ο παραλογισμός αυτός ενισχύεται από τον πολύ βαρύ χειμώνα και την καταστροφή της σοδειάς τα προηγούμενα χρόνια, με αποτέλεσμα μεγάλο λιμό στη Δύση.
1033
Οι Σαρακηνοί της Αφρικής επιτίθενται εκ νέου στην Πελοπόννησο. Εκδιώκονται και πάλι από τον πατρίκιο και διοικητή Πελοποννήσου Νικηφόρο Καραντηνό ο οποίος πιάνει 600 αιχμαλώτους και τους στέλνει στον αυτοκράτορα.
1034
Ο Νικήτας Πηγονίτης ανακαταλαμβάνει το φρούριο Περκρί κοντά στη λίμνη Βαν, που είχε παραδοθεί στους Βυζαντινούς από τον εμίρη Αλείμ, αλλά οι Μουσουλμάνοι μετάνιωσαν και το πήραν πίσω σκοτώνοντας τους 6.000 άντρες της βυζαντινής φρουράς. Ο Αλείμ ήταν Τουρκομάνος, έτσι αυτή είναι η πρώτη μάχη στην ιστορία μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων.
1034 11-4-1034
Δολοφονείται ο Ρωμανός Γ’ μέσα στο λουτρό του από ανθρώπους του ευνούχου Ιωάννη του Ορφανοτρόφου και με τη συγκατάθεση της συζύγου του Ζωής. Ο γοητευτικός Μιχαήλ Δ’ ο Παφλαγόνας, αδερφός του Ορφανοτρόφου, παντρεύεται τη Ζωή την ίδια μέρα (ενώ ο Ρωμανός Γ’ είναι άταφος) και ανεβαίνει στον θρόνο τού Βυζαντίου.
1034 12-4-1034
Μιχαήλ Δ’ ο Παφλαγών Ο Μιχαήλ Δ’, μία μέρα μετά τον γάμο του με τη Ζωή Πορφυρογέννητη, στέφεται αυτοκράτορας του Βυζαντίου. Ο Ορφανοτρόφος λέει ψέματα στη Σύγκλητο ότι ο Ρωμανός Γ’ είχε χρίσει διάδοχό του τον Μιχαήλ. Ο πατριάρχης Αλέξιος Α’ πείθεται να ευλογήσει τη στέψη, αφού δέχεται ένα δώρο 50 λιβρών χρυσού. Ο Μιχαήλ Δ’ θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον θάνατό του, στις 10 Δεκεμβρίου του 1041.
1034 14-4-1034
Μια έντονη χαλαζόπτωση θα καταστρέψει όλη τη σοδειά. Θα σημειωθεί έλλειψη τροφίμων και λιμός. Τα επόμενα χρόνια το φαινόμενο θα επαναληφθεί, ενώ επί 3 χρόνια θα σημειωθούν στη Μικρά Ασία μεγάλες καταστροφές από τις ακρίδες.
1034
Ένα περίεργο περιστατικό στο Θέμα Θρακησίων (στη Λυδία της Μικράς Ασίας): Μια χήρα σκοτώνει έναν Βάραγγο που προσπάθησε να τη ληστέψει και να τη βιάσει. Οι συμπολεμιστές του την επισκέπτονται, ζητούν να τους συγχωρέσει και την αποζημιώνουν με πολύτιμα δώρα.
1034
Ο Μιχαήλ Δ’, λίγο μετά την άνοδό του στον θρόνο, παραμερίζει εντελώς τη Ζωή, την οποία φοβάται λαμβάνοντας υπόψη το πώς εκείνη φέρθηκε στον προκάτοχό του Ρωμανό Γ’. Την περιορίζει στον γυναικωνίτη υπό επιτήρηση και την επισκέπτεται όλο και πιο σπάνια. Εννοείται πως η Ζωή έχει ελάχιστη συμμετοχή πλέον στη διακυβέρνηση της αυτοκρατορίας.
1034
Στην Αντιόχεια ξεσπά εξέγερση κατά του κυβερνήτη Νικήτα (αδερφού του αυτοκράτορα). Η εξέγερση καταπνίγεται. Εκτελούνται 100 επιφανείς πολίτες. Ο Κωνσταντίνος Δαλασσηνός, τέως Δούκας Αντιοχείας και ένας από τους Δυνατούς της Ανατολής (που ξεγελάστηκε να έρθει στην Κωνσταντινούπολη) θεωρείται υπαίτιος και φυλακίζεται.
1035
Ο Γουλιέλμος ο Κατακτητής γίνεται Δούκας της Νορμανδίας στη δυτική Γαλλία. Στη Νορμανδία έχουν εγκατασταθεί πριν μερικές δεκαετίες Βίκινγκς, που αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού.
1035 Μάιος
Συμφωνία ειρήνης μεταξύ του εμίρη της Σικελίας Αλ-Ακχάλ και του Μιχαήλ Δ’. Στη Σικελία έχει ξεσπάσει εμφύλιος μεταξύ των Αράβων από το 1034 και ο Αλ-Ακχάλ που έχει να αντιμετωπίσει τα στρατεύματα του χαλίφη Αλ-Μουίζ του Καϊρουάν (δηλ. της Ιφρικίγια) ζητά τη βοήθεια του Βυζαντίου που υπόσχεται να στείλει στρατό.
1035 περίπου
Υποτίμηση του Σόλιδου Πρώτη σοβαρή υποτίμηση του χρυσού νομίσματος, του οποίου μειώνεται η περιεκτικότητα σε χρυσό. Μέχρι το τέλος του αιώνα θα γίνουν και άλλες υποτιμήσεις που θα οδηγήσουν στην πλήρη απαξίωση του σόλιδου και εν τέλει στην κατάργησή του το 1092.
1036 ή 1037
Μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη με μετασεισμούς που κρατούν μήνες.
1036
Ο Μιχαήλ Δ’ κάνει συμφωνία με τον Χαλίφη των Φατιμιδών του Καΐρου για να επιτραπεί η ανακατασκευή του κατεστραμμένου ναού του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ. Επίσης συμφωνείται η αποστολή αποσπάσματος Βαράγγων στους Αγίους Τόπους για την προστασία των Χριστιανών προσκυνητών.
1036
Επιδρομή Πετσενέγων νότια από τον Δούναβη στη σημερινή Βουλγαρία. Ένα βυζαντινό στράτευμα που στέλνεται για να τους αντιμετωπίσει γνωρίζει απροσδόκητη ήττα. 5 Βυζαντινοί στρατηγοί αιχμαλωτίζονται από τους Πετσενέγους.
1037
Σελτζούκοι Οι διάφορες φυλές Τουρκομάνων στην Ασία ενώνονται και εξαπλώνονται με ηγέτη τον Τογρούλ Μπέη, εγγονό του Σελτζούκ. O Τογρούλ το 1055 θα πάρει τον τίτλο του Σουλτάνου. Αυτήν την περίοδο οι φυλές αυτές είναι ακόμα στο σημερινό Αφγανιστάν και κινούνται δυτικά, προς Ιράκ και Ιράν.
1038
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κορράδος Β’ και ο έκπτωτος δούκας του Σαλέρνο Γκουάιμαρ Δ’ καταλαμβάνουν την Καπύη. O δούκας Καπύης Πανδόλφος Δ’, οι ενέργειες του οποίου είχαν ανέκαθεν την υποστήριξη του Βυζαντίου, καταφεύγει στην Κωνσταντινούπολη.
1038
Προσπάθεια της Ζωής να δηλητηριάσει τον Ιωάννη Ορφανοτρόφο αποτυγχάνει. Οι συνεργοί της, ένας γιατρός και ένας πρωτοσπαθάριος, εξορίζονται.
1038
Ο Γεώργιος Μανιάκης «στρατηγός αυτοκράτωρ» Με την υποστήριξη της αυτοκράτειρας Ζωής, ο Γεώργιος Μανιάκης μετατίθεται στην Ιταλία με τον τίτλο «στρατηγός αυτοκράτωρ» και αναλαμβάνει να απελευθερώσει τη Σικελία από τους Σαρακηνούς. Συναρχηγός της εκστρατείας ως «Άρχων του Στόλου» είναι ο Στέφανος, άντρας της Μαρίας, αδερφής του αυτοκράτορα και του Ιωάννη Ορφανοτρόφου.
1038 περίπου
Ο σύμμαχος των Βυζαντινών εμίρης της Σικελίας Αλ-Ακχάλ σκοτώνεται σε μάχη του εμφυλίου πολέμου μεταξύ των Αράβων της Σικελίας και αντικαθίσταται από τον Αμπντουλάχ, γιο του χαλίφη του Καϊρουάν που ενώνει όλους τους Άραβες του νησιού εναντίον της βυζαντινής απειλής.
1038
Στον βυζαντινό στρατό που επιχειρεί στη Σικελία υπό τον Μανιάκη περιλαμβάνονται 500 Βάραγγοι υπό τον μελλοντικό βασιλιά Νορβηγίας Χάραλντ Χαρντράντα, Λομβαρδοί έφεδροι κονταράτοι υπό τον Αρδουίνο και 300 Νορμανδοί ιππότες που έστειλε ο δούκας του Σαλέρνο Γκουάιμαρ Δ’ υπό τον Γουλιέλμο ντε Ωτβίλ ή Αλταβίλλα.
1038
★★
Πρώτη εκστρατεία Μανιάκη στη Σικελία Μάχη της Ρομέττας. Ο Μανιάκης αποβιβάζεται κοντά στο Ρήγιον, καταλαμβάνει τη Μεσσήνη και στη συνέχεια νικά έναν μεγάλο στρατό Σαρακηνών στη Ρομέττα. Μετά από αυτό κυριεύει 13 πόλεις στην ανατολική Σικελία. Αρχίζει η πολιορκία των Συρακουσών που θα τραβήξει σε μάκρος (2 χρόνια).
1038
Αποτυχημένη εκστρατεία του δομέστικου των σχολών της ανατολής Κωνσταντίνου (αδερφού του Μιχαήλ Δ’ και του Ορφανοτρόφου) στη Γεωργία εναντίον τοπικών Ιβήρων ηγεμόνων. H εκστρατεία καταλήγει σε ήττα.
1039
Ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κορράδος Β’ πεθαίνει μετά από βασιλεία 12 ετών και τον διαδέχεται ο 21χρονος γιος του Ερρίκος Γ’ ο Μελανός που θα είναι ο νέος ηγεμόνας Γερμανίας, Ιταλίας και Βουργουνδίας. Θα βασιλεύσει μέχρι τον θάνατό του το 1056.
1039
Εκδηλώνεται εξέγερση στη βυζαντινή Κάτω Ιταλία, κυρίως λόγω της υψηλής φορολογίας που έχει επιβληθεί για τη χρηματοδότηση της εκστρατείας στη Σικελία. Ο κατεπάνω Ιταλίας Νικηφόρος Δοκειανός την πνίγει στο αίμα.
1039
Το Βυζάντιο υποφέρει από συνεχείς θεομηνίες, από σεισμούς και μετασεισμούς, από επιδρομές ακρίδων και από επιδημίες. Όλα αυτά δημιουργούν σοβαρά οικονομικά προβλήματα.
1039
Ο Ιωάννης Ορφανοτρόφος για να αυξήσει τα έσοδα του κράτους επαναφέρει τον φόρο «Αερικόν» της εποχής Ιουστινιανού και επιπλέον απαιτεί οι φόροι να αποδίδονται σε νομίσματα και όχι σε είδος. Αυτό είναι μεγάλη επιβάρυνση για τον αγροτικό πληθυσμό και ειδικά για τις άρτι προσαρτηθείσες περιοχές της Βουλγαρίας.
1040
1040
Ανεξαρτητοποίηση του σερβικού πριγκιπάτου της Διοκλείας (Ντούκλια) στο νότιο Μαυροβούνιο: Ο άρχων Διοκλείας Στέφανος Βοϊσθλάβος (Στέφαν Βόισλαβ), μετά από μια πρώτη αποτυχημένη προσπάθεια να στασιάσει, δραπετεύει από την Κ/Πολη και ανατρέπει τον στρατηγό Σερβίας Θεόφιλο Ερωτικό. Την ίδια χρονιά νικά τον στρατό που στάλθηκε εναντίον του με επικεφαλής τον «αμαθέστατον» ευνούχο Γεώργιο Προβατά.
1040
Ο συγκλητικός Μιχαήλ Κηρουλάριος μαζί με τον αδερφό του συνωμοτούν εναντίον του αυτοκράτορα. Η συνωμοσία αποκαλύπτεται και ο Κηρουλάριος σπεύδει να καρεί μοναχός για να αποφύγει μια σκληρή τιμωρία. Αργότερα, επί Κωνσταντίνου Μονομάχου θα γίνει σύμβουλος του αυτοκράτορα και Πατριάρχης.
1040 2-2-1040
Ισχυρός σεισμός καταστρέφει τη Σμύρνη.
1040
Εξέγερση Πέτρου Δελεάνου Εξέγερση του Πέτρου Δελεάνου (που ισχυρίζεται ότι είναι εγγονός του τσάρου Σαμουήλ). Αυτοανακηρύσσεται τσάρος των Βουλγάρων στο Βελιγράδι ως Πέτρος Β’. Τα αίτια της εξέγερσης είναι οι φορολογικές επιβαρύνσεις και ο ορισμός Έλληνα αρχιεπισκόπου στην Αχρίδα. Ο Δελεάνος κυριαρχεί στα ΒΔ Βαλκάνια (και σε μικρό μέρος τής σημ. Βουλγαρίας) και παίρνει πόλεις όπως: Βελιγράδι, Σκόπια, Νις, Δυρράχιο, Νικόπολη (Νέστου).
1040
Μάχη Δραγγινών. Ο Γεώργιος Μανιάκης νικά ΒΑ της Τροίνας (κάτω από την Αίτνα) στη Σικελία έναν μεγάλο στρατό Μουσουλμάνων. Μετά τη μάχη ταπεινώνει ενώπιον όλων τον συναρχηγό του Στέφανο κατηγορώντας τον για ολιγωρία και ανικανότητα, επειδή δεν απέκλεισε τις θαλάσσιες οδούς διαφυγής και έτσι γλύτωσε ο εμίρης Αμπντουλάχ. Το πρόβλημα για τον Μανιάκη είναι ότι ο Στέφανος έχει κουνιάδο τον αυτοκράτορα.
1040
Ο Αρδουίνος του Μέλφι, ο αρχηγός των Λομβαρδών επιστράτων του στρατού του Μανιάκη, αρνείται να παραχωρήσει ένα άλογο που πήρε ως λάφυρο και τιμωρείται με μαστίγωση από τον Μανιάκη. Μετά από αυτό, ο Αρδουίνος με τους Λομβαρδούς συμπολεμιστές του, αλλά και με τους Νορμανδούς του Αλταβίλα που υπηρετούν στον βυζαντινό στρατό εγκαταλείπουν τη Σικελία και επιστρέφουν στη νότια Ιταλία.
1040
Ο κατεπάνω Ιταλίας Νικηφόρος Δοκειανός σκοτώνεται στο Άσκολι από τους εξεγερμένους Λομβαρδούς, οι οποίοι μάλλον είχαν τη βοήθεια των Φράγκων μισθοφόρων που αποχώρησαν από το εκστρατευτικό σώμα του Μανιάκη και βρήκαν την ευκαιρία για πλιάτσικο.
1040
Οι επαναστατημένοι Βούλγαροι του Δελεάνου νικούν τον στρατηγό του Θέματος της Ελλάδας Αλλακασσέα και στη συνέχεια λεηλατούν και καταστρέφουν τη Θήβα σφάζοντας μεγάλο αριθμό αμάχων.
1040
Το 1040 είναι χρονιά μεγάλης ξηρασίας και σιτοδείας. Στερεύουν οι πηγές και οι «αέναοι ποταμοί».
1040
Ο Γεώργιος Μανιάκης μπαίνει θριαμβευτικά στις Συρακούσες.
1040 Σεπτέμβριος
Ο «νόμιμος διάδοχος» της Βουλγαρίας Αλουσιάνος, γιος του τελευταίου τσάρου Ιβάν Βλαδισλάβου, που είχε γίνει αξιωματούχος στο Βυζάντιο, αλλά πρόσφατα είχε πέσει σε δυσμένεια, δραπετεύει από το Βυζάντιο και μεταμφιεσμένος καταφεύγει στο Όστροβο. Τυπικά είναι ο δικαιούχος του Βουλγαρικού Στέμματος και ο Πέτρος Δελεάνος τον δέχεται και τον κάνει συμβασιλέα.
1040 Οκτώβριος
Ο Βούλγαρος συμβασιλέας Αλουσιάνος με 40.000 πολιορκεί τη Θεσσαλονίκη επί 6 μέρες. Το πρωί της 7ης μέρας οι πολιορκημένοι κάνουν έξοδο, αιφνιδιάζουν τους πολιορκητές και με τη βοήθεια της Βαράγγιας φρουράς προξενούν απώλειες 15.000 στους Βουλγάρους που τρέπονται σε φυγή.
1040
Ο Γεώργιος Μανιάκης συκοφαντείται από τον Στέφανο (γαμπρό του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ’) και ανακαλείται στην Κωνσταντινούπολη όπου διαπομπεύεται και φυλακίζεται. Απόντος του Μανιάκη, σύντομα οι κατακτημένες πόλεις της Σικελίας χάνονται εκτός από τη Μεσσήνη.
1040
Ο νέος κατεπάνω Ιταλίας Μιχαήλ Δοκειανός, (πρώην αξιωματικός του Μανιάκη) ανακτά το Μπάρι και για να πάρει με το μέρος του τον αρχηγό των Λομβαρδών μισθοφόρων Αρδουίνο, τού δίνει τον τίτλο του τοποτηρητή και τον διορίζει διοικητή στο φρούριο Μέλφι στα βόρεια σύνορα της Απουλίας.
1040
Ο Μάκβεθ γίνεται βασιλιάς της Σκωτίας. Θα βασιλεύσει μέχρι το 1057. Είναι ο πρωταγωνιστής του ομώνυμου έργου του Σαίξπηρ.
1041
Ο Αρδουίνος (ή Αρντουίνο) του Μέλφι δεν μένει πιστός στους Βυζαντινούς. Αναζωπυρώνει την εξέγερση στην Κάτω Ιταλία οργανώνοντας μια ετερόκλητη συμμαχία εναντίον των Βυζαντινών στην οποία συμμετέχουν οι Νορμανδοί αδελφοί ντ’Ωτβίλ, ο Αργυρός του Μπάρι, ο πρίγκιπας του Σαλέρνο Γκουάιμαρ Δ’, ο Νορμανδός Ραϊνούλφ Ντρενγκό και o Λομβαρδός πρίγκιπας του Μπενεβέντο, ο Ατενούλφος, που τυπικά είναι ο αρχηγός.
1041
Κατά τη διάρκεια ενός δείπνου στη Μοσυνόπολη, ο Αλουσιάνος επιτίθεται στον μεθυσμένο Δελεάνο με ένα κουζινομάχαιρο και τον τυφλώνει. Έτσι βρίσκεται μόνος στον θρόνο της Βουλγαρίας, αλλά μετά από λίγο παραδίδεται στους Βυζαντινούς που τον υποδέχονται με ανοιχτές αγκάλες και του δίνουν τον τίτλο του μαγίστρου. Ο τυφλωθείς Δελεάνος επανέρχεται στον βουλγαρικό θρόνο.
1041
Μάχη του Οστρόβου. Οι Βυζαντινοί υπό τη διοίκηση του ίδιου του αυτοκράτορα Μιχαήλ Δ’ νικούν εύκολα τους εξεγερμένους Βουλγάρους του (τυφλωθέντος) τσάρου Πέτρου Β’ Δελεάνου. Καθοριστικός ο ρόλος της Βαράγγιας φρουράς υπό τον Νορβηγό Χάραλντ Χαρντράντα. Έτσι τελειώνει η εξέγερση του Πέτρου Δελεάνου και αποκαθίσταται η κυριαρχία του Βυζαντίου στη Βουλγαρία.
1041
H εξέγερση στη Ν. Ιταλία των Νορμανδών και Λομβαρδών πρώην συμμάχων του Μανιάκη παίρνει διαστάσεις. Οι Βυζαντινοί υπό τον Μιχαήλ Δοκειανό θα νικηθούν σε 3 μάχες, με κύριους πρωταγωνιστές τους Νορμανδούς. Μετά τις ήττες, οι Φράγκοι θα καταλάβουν το Άσκολι, τη Βενόζα και άλλες πόλεις της Απουλίας. Οι βυζαντινές κτήσεις στην Ιταλία περιορίζονται σε 4 παραλιακές πόλεις (Μπάρι, Ρήγιο, Τάραντας, Μπρίντιζι).
1041
Στη Σικελία, χωρίς τον Μανιάκη η εκστρατεία δεν πάει καθόλου καλά. Υπό την ηγεσία του Στέφανου (συζύγου της αδερφής του αυτοκράτορα) χάνονται σχεδόν όλα όσα είχε πετύχει ο Μανιάκης. Στα χέρια των Βυζαντινών μένει μόνο η Μεσσήνη.
1041 3-9-1041
Οι Νορμανδοί νικούν κοντά στο Μοντεπελόζο ξανά τους Βυζαντινούς, που αυτήν τη φορά διοικούνται από τον νέο κατεπάνω Εξαύγουστο Βοϊωάννη (γιο του παλιού κατεπάνω Βοϊωάννη). Ο Εξαύγουστος πιάνεται αιχμάλωτος. Η ελευθερία του εξαγοράζεται και ο δούκας του Μπενεβέντο κρατάει όλα τα λύτρα. Αυτό χαλάει τη συμμαχία του με τους Νορμανδούς.
1041 10-12-1041
Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Δ’ ο Παφλαγών, σε ηλικία 31 ετών, μετά από βασιλεία σχεδόν 7 ετών. Έπασχε από επιληψία και τελευταία από υδρωπικία. Ήταν βαριά άρρωστος και ημιπαράλυτος με γάγγραινα στα δυο του πόδια από το καλοκαίρι, και είχε ζητήσει να πεθάνει στη μονή Αγίων Αναργύρων. Όρισε έγκαιρα διάδοχό του τον ανιψιό του Μιχαήλ. Αρνήθηκε να δει στο τέλος τη Ζωή.
1041 16-12-1041
Μιχαήλ Ε΄ ο Καλαφάτης Ο Μιχαήλ Ε’ ο Καλαφάτης, αναγορεύεται αυτοκράτορας του Βυζαντίου, αμέσως μετά το θάνατο του Μιχαήλ Δ’. Είναι ανιψιός του Ορφανοτρόφου (και του Μιχαήλ Δ’) και η αυτοκράτειρα Ζωή έχει πειστεί να τον υιοθετήσει και να τον κάνει συναυτοκράτορα. Θα μείνει στον θρόνο μόνο 4 μήνες, μέχρι την 19η Απριλίου του 1042.
1041
Ο Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτης φοβούμενος τις ραδιουργίες του παντοδύναμου ευνούχου Ιωάννη του Ορφανοτρόφου (που ήδη έχει πάρει υπό την προστασία του έναν άλλο ανιψιό του, τον Κωνσταντίνο), τον απομακρύνει από την εξουσία και τον εξορίζει στη μονή των Μονοβατών. Συγχρόνως δίνει διαταγή να ευνουχισθούν όλοι οι άρρενες συγγενείς του Ορφανοτρόφου (που είναι και δικοί του συγγενείς).
1042 Φεβρουάριος
Ο Ατενούλφος ή Ατενόλφο πρίγκιπας του Μπενεβέντο που ήταν αρχηγός των Φράγκων εναντίον των Βυζαντινών στην Κάτω Ιταλία κρατάει για τον εαυτό του όλα τα λύτρα που είχαν δοθεί για την απελευθέρωση του κατεπάνω Εξαύγουστου Βοϊωάννη και ταυτόχρονα αυτομολεί στους Βυζαντινούς (άγνωστο τι απέγινε).
1042
Νέος αρχηγός των Λομβαρδών και Νορμανδών της Κάτω Ιταλίας εκλέγεται στο Μπάρι ο Αργυρός, γιος του Μέλη, του παλιού επαναστάτη του Μπάρι. Ο Αργυρός είναι Λομβαρδός με ελληνική παιδεία που έχει μεγαλώσει ως όμηρος στην Κωνσταντινούπολη, από όπου δραπέτευσε το 1029.
1042 Απρίλιος
Ο Γεώργιος Μανιάκης αποφυλακίζεται από τον Μιχαήλ Ε’ και αποστέλλεται ξανά στην Ιταλία το Πάσχα, με το αξίωμα του Κατεπάνω Ιταλίας. Αποβιβάζεται στον Τάραντα και τιμωρεί με βαναυσότητα τους κατοίκους που είχαν αποδεχτεί ασμένως τους Νορμανδούς.
1042 19-4-1042
Ο Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτης κατηγορεί την αυτοκράτειρα (και θετή του μητέρα) Ζωή ότι αποπειράθηκε να τον δηλητηριάσει. Την εξορίζει στην Πρίγκηπο και αυτοανακηρύσσεται μονοκράτωρ. Η κίνηση αυτή πυροδοτεί αμέσως λαϊκή εξέγερση που θα καταλήξει στην εκθρόνισή του.
1042 20-4-1042
Αναζητώντας έναν νόμιμο εκπρόσωπο της Μακεδονικής δυναστείας, η Σύγκλητος καλεί την αδελφή της Ζωής, Θεοδώρα, από τη μονή Πετρίου όπου ήταν μοναχή και σε επίσημη τελετή στην Αγια-Σοφιά την κάνει αυτοκράτειρα. Παράλληλα επιστρέφει και η αυτοκράτειρα Ζωή από τη σύντομη εξορία της. Για σχεδόν δύο μήνες οι δύο αδερφές θα ασκούν μαζί την ανωτάτη εξουσία στο Βυζάντιο.
1042 21-4-1042
Ο έκπτωτος Μιχαήλ Ε’ Καλαφάτης καταφεύγει στη Μονή Στουδίου. Αυτό δεν τον σώζει, καθώς μετά από εντολή της συναυτοκράτειρας Θεοδώρας, συλλαμβάνεται, τυφλώνεται και ευνουχίζεται. Θα εξοριστεί στη Χίο και θα πεθάνει λίγο μετά, μέσα στον ίδιο χρόνο.
1042
Η 64χρονη αυτοκράτειρα Ζωή ψάχνει επίμονα για σύζυγο με βασικό κίνητρο να απαλλαγεί από την αδερφή της. Ο πρώτος υποψήφιος είναι ο αποφυλακισθείς Κωνσταντίνος Δαλασσηνός (ήταν υποψήφιος σύζυγος και το 1028) που απορρίπτεται λόγω αλαζονικής συμπεριφοράς. Η Ζωή επιλέγει τον ατρικλίνη Κωνσταντίνο, ο οποίος όμως είναι παντρεμένος και δηλητηριάζεται από τη γυναίκα του λίγο πριν τον γάμο του με τη Ζωή.
1042 11-6-1042
Η αυτοκράτειρα Ζωή τελικά παντρεύεται τον ωραιότατο και αριστοκρατικό Κωνσταντίνο Μονομάχο που ήταν παλιός εραστής της και μάλιστα για αυτόν τον λόγο είχε εξοριστεί στη Λέσβο από τον Ρωμανό Αργυρό. Είναι ο τρίτος γάμος και για τους δύο και γι’ αυτό δεν χοροστατεί στον γάμο ο πατριάρχης Αλέξιος Στουδίτης.
1042 12-6-1042
Κωνσταντίνος Θ΄ ο Μονομάχος Ο Κωνσταντίνος Θ’ ο Μονομάχος, τρίτος σύζυγος της Ζωής, αναγορεύεται αυτοκράτορας. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον θάνατό του, στις 11 Ιανουαρίου του 1055. Η αδερφή της Ζωής Θεοδώρα αποσύρεται προς το παρόν από τον θρόνο χωρίς να δημιουργήσει προβλήματα.
1042
Ο Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος, μεγάλος λάτρης των ηδονών και των απολαύσεων, φέρνει στην αυλή την πανέμορφη ερωμένη του Μαρία Σκλήραινα χωρίς να κρατάει τα προσχήματα. Η αυτοκράτειρα Ζωή δεν φαίνεται να ενοχλείται. Ο Μονομάχος στέλνει στην ερωμένη του καθημερινά πανάκριβα δώρα. Η Μαρία Σκλήραινα παίρνει τον τίτλο «σεβαστή», που δεν έχει ξαναδοθεί σε γυναίκα.
1042
Ο Αργυρός του Μπάρι έχοντας οδηγήσει αρχικά του Λομβαρδούς και τους Νορμανδούς σε κάποιες επιτυχίες, δωροδοκείται από τον Κωνσταντίνο Θ’ Μονομάχο και τίθεται στην υπηρεσία των Βυζαντινών στους οποίους επιστρέφει κάποια από τα καταληφθέντα εδάφη, όπως το Μπάρι. Αργότερα, μεταξύ 1051 και 1058, ο Αργυρός θα είναι Κατεπάνω Ιταλίας.
1042
Ο Ρωμανός Σκληρός, αδερφός της ερωμένης του αυτοκράτορα Μαρίας Σκλήραινας, έχει πάρει υψηλά αξιώματα (μάγιστρος και πρωτοστράτωρ). Είναι εχθρός του στρατηγού Μανιάκη, τον οποίο συκοφαντεί στον αυτοκράτορα. Ο Μανιάκης χάνει την εύνοια του θρόνου και ο Ρωμανός Σκληρός βρίσκει την ευκαιρία να αρπάξει την περιουσία του Μανιάκη στη Μικρά Ασία και να ατιμάσει τη γυναίκα του.
1042 Αύγουστος
Ο Κωνσταντίνος Θ’ στέλνει απεσταλμένους στην Ιταλία για να ανακοινώσουν στον Μανιάκη την καθαίρεσή του από το Κατεπανίκιον της Ιταλίας και να τον διατάξουν να εμφανισθεί ενώπιον του αυτοκράτορα για να απολογηθεί για τις κατηγορίες που του έχει προσάψει ο Ρωμανός Σκληρός. Ο Μανιάκης σκοτώνει με φρικτό τρόπο τον αντικαταστάτη του Πάρδο και αρνείται να υπακούσει.
1042 Σεπτέμβριος
Σύνοδος των 3 νορμανδικών ομάδων της Ιταλίας. Ο Γουλιέμος ντ Ώτβίλ (ή Αλταβίλας) ο Σιδηρόχειρ αναγνωρίζεται ως κόμης της Απουλίας με έδρα το Μέλφι (άγνωστο τι απέγινε ο Αρδουίνος). Οι περιοχές του είναι παλιές βυζαντινές κτήσεις. Το Μέλφι θα γίνει το ορμητήριο της επέκτασης των Νορμανδών. Οι Νορμανδοί αρχίζουν να μάχονται για τα δικά τους συμφέροντα και όχι πλέον ως μισθοφόροι.
1042 7-10-1042
Μάχη του Μπαρ. Ένας βυζαντινός στρατός 40.000 υπό τον άρχοντα Δυρραχίου Μιχαήλ εισβάλλει στην ηγεμονία Διοκλείας (σημ. Μαυροβούνιο), αλλά παγιδεύεται από τους Σέρβους του Στέφαν Βόισλαβ στα βουνά κοντά στο Μπαρ και παθαίνει πανωλεθρία. Οι απώλειες φτάνουν τα 2/3 της δύναμης. Τα επόμενα χρόνια η Ντούκλια είναι ανεξάρτητη και, για λίγο, το πιο σημαντικό σλαβικό κρατίδιο.
1042 Οκτώβριος
Ο Γεώργιος Μανιάκης αποκρούει επίθεση στο Οτράντο από τα πιστά στον αυτοκράτορα στρατεύματα υπό την ηγεσία του Αργυρού του Μπάρι. Στη συνέχεια αυτοανακηρύσσεται αυτοκράτορας και ετοιμάζεται να βαδίσει εναντίον της Κωνσταντινούπολης.
1042
Μεγάλη πυρκαγιά στον Κεράτιο από άγνωστη αιτία. Καίγεται μεγάλο μέρος του Βυζαντινού στόλου.
1042
Ο Θεόφιλος Ερωτικός παρά την αποτυχία του στη Διόκλεια έχει διοριστεί στρατηγός Κύπρου. Επωφελούμενος από την αναταραχή λόγω της στάσης Μανιάκη, ξεσηκώνει τον τοπικό πληθυσμό με αιτιολογικό τη βαριά φορολογία. Ο Κωνσταντίνος Θ’ στέλνει στόλο στην Κύπρο υπό τον Κωνσταντίνο Τσάγη, ο οποίος γρήγορα καταστέλλει την εξέγερση και συλλαμβάνει τον Θεόφιλο που διαπομπεύεται στον Ιππόδρομο της Κ/Πολης.
1042
Ο Μιχαήλ Κηρουλάριος φεύγει από το μοναστήρι και παίρνει υψηλή θέση στη νέα διοίκηση. Με διαταγή του, ο Ιωάννης Ορφανοτρόφος και αδερφός του Κωνσταντίνος (πρώην δομέστικος των σχολών), που είναι υπό περιορισμόν στη μονή Μονοβατών, τυφλώνονται. Τον επόμενο χρόνο ο Ορφανοτρόφος θα εξοριστεί στη Λέσβο και θα πεθάνει εκεί.
1042 περίπου
Εισάγεται ο θεσμός της εξαγοράς της στρατιωτικής θητείας. Το μέτρο αποδεικνύεται ολέθριο, καθώς αποδυναμώνεται ο στρατός των θεμάτων και αυξάνεται κατακόρυφα η ανάγκη πρόσληψης μισθοφόρων.
1043 20-2-1043
Πεθαίνει ο πατριάρχης Αλέξιος. Στην κατοικία του βρίσκουν 2.500 λίβρες χρυσού.
1043 25-3-1043
Ο πανίσχυρος μοναχός και αυλικός Μιχαήλ Κηρουλάριος γίνεται Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως. Θα παίξει σημαντικό ρόλο στα πολιτικά και θρησκευτικά γεγονότα των επομένων ετών.
1043 Μάιος
Θάνατος Γ. Μανιάκη Μάχη του Οστρόβου και θάνατος τού Γ.Μανιάκη. Ο Μανιάκης που έχει στασιάσει στη Ν.Ιταλία, αποβιβάζεται στο Δυρράχιο και βαδίζει κατά της Κωνσταντινούπολης. Ο αυτοκρατορικός στρατός υπό τη διοίκηση του ευνούχου Στέφανου Περγαμηνού τον συναντά στο Όστροβο (Βεγορίτιδα). Ο Μανιάκης είναι βέβαιος νικητής όταν ξαφνικά, πριν αρχίσει η μάχη, πέφτει νεκρός από το άλογό του χτυπημένος από δόρυ.
1043 Ιούλιος
Απόπειρα επιδρομής 100.000 Ρως με πλοιάρια. Επικεφαλής ο πρίγκιπας Βλαδίμηρος, γιος του τσάρου Γιαροσλάβ Α’. Ο Κωνσταντίνος Μονομάχος με στόλο εκ των ενόντων τους συναντά στον Φάρο, στο βόρειο στόμιο του Βοσπόρου, και με τη βοήθεια μιας καταιγίδας καταστρέφει 100 πλοία. Οι Ρως έχουν 15.000 νεκρούς. Ένα τμήμα 6.000 Ρως που επιστρέφει οδικώς εξοντώνεται από τον Κεκαυμένο στη Βάρνα.
1043
Συνωμοσία εξυφαίνεται στη Μελιτηνή με τη συμμετοχή του ευνούχου σεβαστοφόρου Στέφανου Περγαμηνού (που είχε νικήσει τον Μανιάκη). Η συνωμοσία αποκαλύπτεται, ο Περγαμηνός εξορίζεται σε μοναστήρι και ο κυβερνήτης Μελιτηνής διαπομπεύεται στον Ιππόδρομο και τυφλώνεται.
1044
Η παρουσία της Μαρίας Σκλήραινας στην αυλή δημιουργεί υποψίες ότι ο Κωνσταντίνος Θ’ έχει κακό σκοπό για τη Ζωή και τη Θεοδώρα. Ο λαός που λατρεύει τις τελευταίες απογόνους της Μακεδονικής δυναστείας εξεγείρεται και επιτίθεται στον αυτοκράτορα στη διάρκεια θρησκευτικής εορτής. Τελικά σώζεται χάρη στην παρέμβαση της Ζωής και της Θεοδώρας που πείθουν τους εξεγερμένους ότι είναι καλά και δεν κινδυνεύουν.
1045
Κατεπανίκιον Ιβηρίας και Μεγάλης Αρμενίας Το Βασίλειο της Αρμενίας και η πρωτεύουσά του, το Ανί ή Ανίον (στα σημερινά σύνορα Αρμενίας-Τουρκίας στο Καρς) περιέρχεται στον έλεγχο του Βυζαντίου, σύμφωνα με παλαιότερη συμφωνία μεταξύ Ιωβανεσίκη και Βουλγαροκτόνου. Είναι πολύ σημαντική πόλη με ισχυρό φρούριο. Δημιουργείται το διευρυμένο Κατεπανίκιον «Ιβηρίας και Μεγάλης Αρμενίας». Πρώτος βυζαντινός άρχων είναι ο μάγιστρος Μιχαήλ Ιασσίτης.
1045 περίπου
Ο Μονομάχος κάνει προσβάσιμη τη Σύγκλητο σε εμπόρους και σε κατώτερες τάξεις. Το ίδιο ισχύει και για τις θέσεις στη διοίκηση του κράτους. Η αστική τάξη που ήδη ευημερεί χάρη στην οικονομική άνθιση των προηγουμένων δεκαετιών, ενισχύεται ακόμα περισσότερο.
1045
Φιλοσοφική και Νομική Σχολή στο Πανδιδακτήριον Ο Μονομάχος μεταρρυθμίζει το Πανδιδακτήριον. Χωρίζεται σε δύο τομείς, τον φιλοσοφικό («Γυμνάσιον») με προϊστάμενο τον Ύπατο των Φιλοσόφων, θέση την οποία παίρνει ο λόγιος Μιχαήλ Ψελλός, και τον νομικό («Διδασκαλείον των Νόμων») όπου προϊστάμενος είναι ο Νομοφύλαξ, θέση που αρχικά καταλαμβάνει ο Ιωάννης Ξιφιλίνος.
1046
Τρία χρόνια μετά την απόπειρα των Ρως εναντίον της Κωνσταντινούπολης, συμφωνείται ειρήνη μεταξύ των Ρως και του Βυζαντίου. Τα εμπορικά προνόμια που είχαν δοθεί στους Ρως το 944 ισχύουν ξανά. Η συμφωνία επισφραγίζεται με τον γάμο του γιου του τσάρου των Ρως Βσέβολοντ Α’ με την Αναστασία Σκλήραινα, κόρη του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Θ’ από τον πρώτο του γάμο.
1046
Ο ηγέτης των Σελτζούκων Τογρούλ ή Τογκρούλ Μπέης προωθείται από τα ανατολικά προς το Ιράν και καταλαμβάνει το Χαμαντάν, το Ισπαχάν και το Ράι (στη σημερινή Τεχεράνη). Καθώς το Χαλιφάτο της Βαγδάτης παραπαίει, η δύναμη της ορδής των Σελτζούκων ενισχύεται από ντόπιους πολεμιστές. Σύντομα η επικράτεια του Τογρούλ θα συνορεύει με το Βυζάντιο.
1046
Ο Τουρκομάνος φύλαρχος Κουτλουμούς κάνει επιδρομή στη Βαασπρακανία (τη νέα βυζαντινή επαρχία γύρω από τη λίμνη Βαν) και κατορθώνει να αιφνιδιάσει και να νικήσει τους Βυζαντινούς. Αιχμαλωτίζει τον κατεπάνω Στέφανο Λειχούδη που καταλήγει στο σκλαβοπάζαρο της Ταυρίδος (Ταμπρίζ, στο σημερινό Ιράν). Αυτή η επιτυχία αποθρασύνει τους διάφορους Τουρκομάνους στα ανατολικά.
1046
Ο Κεγένης, ένας φύλαρχος των Πετσενέγων (που είναι πλέον εγκατεστημένοι βόρεια από τον Δούναβη) αυτονομείται και καταφεύγει με τους 20.000 τής φάρας του νότια από το Δούναβη αναζητώντας την προστασία των Βυζαντινών που τον δέχονται με ανοιχτές αγκάλες. Ο Κεγένης βαπτίζεται χριστιανός, αναγορεύεται πατρίκιος και αναλαμβάνει 3 παραδουνάβια φρούρια για να μάχεται τους υπόλοιπους Πετσενέγους.
1046
O Κωνσταντίνος Μονομάχος εκδίδει το Δεύτερον Τυπικόν για το Άγιο Όρος, που ρυθμίζει τον εσωτερικό κανονισμό των μοναστηριών, τη διαχείριση των περιουσιών τους, τις εμπορικές τους δραστηριότητες. Η απαγόρευση για την είσοδο των γυναικών γίνεται ακόμα πιο αυστηρή.
1047 Σεπτέμβριος
Στάση Λέοντος Τορνικίου Στάση του αποπεμφθέντος δούκα Ιβηρίας Λέοντα Τορνικίου στην περιοχή της Θράκης εναντίον του Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου. Ο Τορνίκιος αυτοανακηρύσσεται αυτοκράτωρ και πολιορκεί ανεπιτυχώς την Πόλη επί 4 μέρες. Όταν υποχωρεί, εγκαταλείπεται από τους οπαδούς του και αργότερα συλλαμβάνεται και τυφλώνεται.
1047
Στην κατάπνιξη της εξέγερσης του Τορνικίου κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους στην Κωνσταντινούπολη και στις ανατολικές επαρχίες Φράγκοι μισθοφόροι, κυρίως Νορμανδοί, που έρχονται να προστεθούν σε κάποιους άλλους επιφανείς μισθοφόρους, τους Βαράγγους. Τις επόμενες δεκαετίες το φαινόμενο της χρήσης ξένων μισθοφόρων θα πάρει ανεξέλεγκτες διαστάσεις και ο θεματικός στρατός θα περιοριστεί.
1047
Μετά τη στάση του Τορνικίου, ο Κωνσταντίνος Θ’ θέλει να μειώσει τη δύναμη των στρατιωτικών καταργώντας τάγματα και μειώνοντας τις στρατιωτικές δαπάνες. Έτσι, η άμυνα του Βυζαντίου αδυνατίζει και δεν θα αντιμετωπίσει αποτελεσματικά τις επιθέσεις Πετσενέγων και Σελτζούκων. Για το τέλος της στάσης του Τορνικίου ο Σκυλίτζης γράφει: «και ἡ μὲν ἀποστασία τοιοῦτον ἔσχε τὸ τέλος, ἄρχεται δὲ λοιπὸν τὰ ἀπὸ τῶν Τούρκων κακά».
1048
Πρώτη επιδρομή Σελτζούκων σε βυζαντινό έδαφος. Ο πολέμαρχος Ασάν, ανιψιός του Τογρούλ, κάνει επιδρομή στη Γεωργία. Επιστρέφοντας από εκεί μέσω Βαασπρακανίας, παγιδεύεται από τους Βυζαντινούς υπό την ηγεσία του Κατακαλών Κεκαυμένου (κατεπάνω Ανίου) και του Ααρών Ραντομνίρ (νέου κατεπάνω Βαασπρακανίας) και όλοι οι επιδρομείς, γύρω στους 20.000, εξοντώνονται.
1048
Ανακατασκευή του ναού του Παναγίου Τάφου Ολοκληρώνεται η ανακατασκευή του ναού του Παναγίου Τάφου στην Ιερουσαλήμ από βυζαντινούς μαστόρους που είχε αρχίσει από το 1036, επί βασιλείας Μιχαήλ Δ’.
1048 Χειμώνας
Ο Δούναβης παγώνει και ένα πλήθος 800.000 Πετσενέγων υπό τον χάνο Τυράχ εισβάλλει στη βόρεια Βουλγαρία (που είναι βυζαντινό έδαφος). Απωθούνται εύκολα καθώς έχουν προσβληθεί από επιδημία. Οι Βυζαντινοί θεωρούν ότι δεν είναι πια επικίνδυνοι και αποφασίζουν να τους δεχτούν ως εποίκους. Ο Τυράχ βαπτίζεται χριστιανός και παίρνει τιμητικό τίτλο.
1048 Χειμώνας
Επιδρομή στην ανατολική Μικρά Ασία 100.000 Σελτζούκων υπό τον Ιμπραήμ Ινάλ, αδερφό του Τογρούλ Μπέη. Ο βυζαντινός στρατός καταφεύγει σε ορεινά φρούρια. Οι Σελτζούκοι καταλαμβάνουν την αρμενική πόλη Άρτζε και αργότερα τη Θεοδοσιούπολη (Ερζερούμ). Στο Άρτζε καταστρέφουν 700-800 εκκλησίες. Τα θύματα της σφαγής στη Θεοδοσιούπολη είναι πάνω από 140.000. Τα λάφυρα μεταφέρουν 10.000 καμήλες.
1049 12-2-1049
Νέος Πάπας της Ρώμης είναι ο Αλσατός επίσκοπος Λέων Θ’ τον οποίο επιβάλλει ο Γερμανός αυτοκράτορας Ερρίκος Γ’. Ο νέος Πάπας δέχεται τον διορισμό του μετά την έγκρισή του από τον λαό και τον κλήρο της Ρώμης, κάτι που του δίνει μεγάλο κύρος. Επί των ημερών του θα γίνει το σχίσμα των Εκκλησιών.
1049
Εξέγερση Πετσενέγων. Μια ορδή 15.000 Πετσενέγων που οι Βυζαντινοί εξόπλισαν και προόριζαν για το μέτωπο της Μικράς Ασίας, στασιάζει και επιστρέφει στην περιοχή της Σόφιας όπου ενώνεται με τους υπόλοιπους Πετσενέγους. Οι Πετσενέγοι αδιαφορώντας για τις προθέσεις του Βυζαντίου να τους εκχριστιανίσει και να τους ενσωματώσει, αρχίζουν επιδρομές.
1049 18-9-1049
Πρώτη σύγκρουση με τους Σελτζούκους Μάχη του Καπετρού. Η πρώτη μάχη με του Σελτζούκους. Χωρίς νικητή. Ο Κατακαλών Κεκαυμένος και ο Ααρώνιος Ραδομηρός με τη βοήθεια του Γεωργιανού Λιμαρίτη αντιμετωπίζουν ορδή 100.000 Σελτζούκων υπό την ηγεσία του Ιμπραήμ Ινάλ. Οι Σελτζούκοι αποχωρούν με βαριές απώλειες, αλλά και με μεγάλη λεία από τις επιδρομές τους.
1049
Μάχη της Διάμπολης. Ο μάγιστρος Κωνσταντίνος Αριανίτης βαδίζει με ένα βυζαντινό στράτευμα εναντίον των Πετσενέγων, τους οποίους συναντά κοντά στην πόλη Διάμπολη, βόρεια από την Αδριανούπολη. Οι Πετσενέγοι είναι πάρα πολλοί και οι Βυζαντινοί ηττώνται με βαριές απώλειες και υποχωρούν στην Αδριανούπολη όπου πολιορκούνται από τον εχθρό.
1050
1050
Διαδοχικές σοβαρές ήττες του Βυζαντινού στρατού από τους Πετσενέγους στη Μάχη του Διακενέ ή των Εκατό βουνών στη ΒΑ Βουλγαρία και στη Βασιλική Λιβάδα έξω από την Αδριανούπολη. Ο τακτικός στρατός χάνει τη μισή του δύναμη ενώ έχουν σκοτωθεί σημαντικά στελέχη όπως οι Κωνσταντίνος Αρριανίτης και Μιχαήλ Δοκειανός.
1050
Πεθαίνει η αυτοκράτειρα Ζωή σε ηλικία 72 ετών. Ο Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος δεν θα ξαναπαντρευτεί καθώς με τη Ζωή ήταν ο τρίτος του γάμος.
1051
Ο βυζαντινός στρατός εφαρμόζει νέα τακτική εναντίον των Πετσενέγων. Αποφεύγει τις μάχες ανοικτού πεδίου και μοιράζεται στα φρούρια της Θράκης από όπου επιχειρεί αιφνιδιασμούς εναντίον των επιδρομέων. Η τακτική αποδίδει στη Γολόη, στο Τοπολιτζόν και κυρίως στη Χαριούπολη, όπου ένας μεγάλος στρατός Πετσενέγων αιφνιδιάζεται και εξολοθρεύεται σε νυχτερινή επίθεση.
1051
Ο καρδινάλιος Ουμβέρτος, στενός συνεργάτης του Πάπα, εισάγει τη Γρηγοριανή Μεταρρύθμιση που επιβάλλει υπεροχή της παπικής εξουσίας έναντι της κοσμικής. Επίσης προωθεί τη μεταρρύθμιση του Κλινί που ανεξαρτητοποιεί τους ηγουμένους των μοναστηριών από τους επισκόπους, κάτι που έμμεσα ενισχύει την εξουσία του Πάπα.
1051
Ο Ρωμανός Βοΐλας σωματοφύλακας και ευνοούμενος του Μονομάχου συμμετέχει σε συνωμοσία δολοφονίας του αυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος τον συγχωρεί λόγω βλακείας. Οι συνεργοί του όμως συλλαμβάνονται και εκτελούνται με βασανιστήρια.
1052
Ο Μιχαήλ Κηρουλάριος το φέρει βαρέως που η κοινότητα των Δυτικών στην Κωνσταντινούπολη δεν ακολουθεί το τυπικό της Ανατολικής Εκκλησίας και που δεν τον αναγνωρίζει ως θρησκευτικό της ηγέτη. Διατάζει να κλείσουν όλες οι εκκλησίες που ακολουθούν το λατινικό τυπικό. Αυτό ίσως να έχει σχέση και με τον περιορισμό του λειτουργικού τυπικού των Ελλήνων από τους παπικούς στην Κάτω Ιταλία.
1053
Οι Πετσενέγοι, που έχουν επικρατήσει στην ύπαιθρο της σημερινής Βουλγαρίας, έχουν μείνει, γενικά, μακριά από τις πόλεις. Όμως το 1053 ο χάνος Τυράχ καταλαμβάνει τη Μεγάλη Πρεσθλάβα στη ΒΑ Βουλγαρία, παλιά πρωτεύουσα των Βουλγάρων. Ο Κωνσταντίνος Θ’ στέλνει στρατό που πολιορκεί την πόλη χωρίς αποτέλεσμα.
1053
Βυζαντινό στράτευμα που επιστρέφει από ατελέσφορη πολιορκία της Μεγάλης Πρεσλάβας στη ΒΑ Βουλγαρία, πέφτει σε ενέδρα Πετσενέγων στην κλεισούρα του Ζυγού και υφίσταται βαριές απώλειες. Ένα τμήμα ιππικού υπό τον Νικηφόρο Βοτανειάτη κατορθώνει να φτάσει στην Αδριανούπολη μετά από επίπονη και ηρωική πορεία 11 ημερών.
1053
Ο Σουλτάνος της Αιγύπτου στέλνει έναν ελέφαντα και μία καμηλοπάρδαλη στον Κωνσταντίνο Μονομάχο.
1053
Ο αρχιεπίσκοπος της Αχρίδος Λέων στέλνει επιστολή στον επίσκοπο του Τράνι με επιχειρήματα εναντίον του δυτικού λειτουργικού τυπικού. Στην ουσία, η επιστολή είναι μια έμμεση επικοινωνία του πατριάρχη Κηρουλαρίου με τον Πάπα, ο οποίος ενημερώνεται για την επιστολή από τον καρδινάλιο Ουμβέρτο, ο οποίος όμως δίνει στη μετάφραση επιθετικό τόνο.
1054
Συμφωνία ειρήνης με τους Πετσενέγους μετά από 5 χρόνια σοβαρών προβλημάτων. Οι Πετσενέγοι πετυχαίνουν να πάρουν γαίες, τίτλους και ετήσια πληρωμή από το Βυζάντιο. Πέραν πάσης προσδοκίας, η ειρήνη με τους φιλοπόλεμους και απολίτιστους Πετσενέγους θα κρατήσει για αρκετά χρόνια. Οι Πετσενέγοι θα επανεμφανιστούν ως απειλή για λίγο στα τέλη της δεκαετίας του 1080.
1054
Ο πάπας Λέων Θ’ στέλνει αντιπροσωπεία στην Πόλη που την αποτελούν ο καρδινάλιος Ουμβέρτος, ο αρχιγραμματέας του πάπα Φρειδερίκος της Λωραίνης, και ο αρχιεπίσκοπος του Αμάλφι Πέτρος. Σκοπός των συνεννοήσεων είναι οι διαφωνίες στα τελετουργικά και στην πρωτοκαθεδρία. Ο πατριάρχης τούς υποδέχεται ψυχρά, αλλά ο αυτοκράτορας, που δεν θέλει να χαλάσει τις σχέσεις με τη Ρώμη, είναι πιο θετικός.
1054 15-4-1054
Πεθαίνει ο πάπας Λέων Θ’, όμως οι απεσταλμένοι του στην Κωνσταντινούπολη δεν παραιτούνται από την αποστολή τους. Ο Μιχαήλ Κηρουλάριος αρνείται να τους δει επί 3 μήνες και υπάρχουν αντεγκλήσεις και διαφωνίες δια αντιπροσώπων.
1054 16-7-1054
Ο καρδινάλιος Ουμβέρτος και οι άλλοι δύο Λεγάτοι του πάπα εναποθέτουν πάνω στην Αγία Τράπεζα της Αγίας Σοφίας, την ώρα του εσπερινού, αφορισμό του πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου και του Λέοντος Αχρίδος. Καθώς αποχωρούν, ο διάκονος του ναού τρέχει ξοπίσω τους κρατώντας την παπική βούλα και τη ρίχνει στον δρόμο. Στην Πόλη δημιουργείται αναβρασμός.
1054 24-7-1054 ★★★★
Σχίσμα των Εκκλησιών Λίγο μετά το ανάθεμα από τους Λατίνους, ο πατριάρχης Μιχαήλ Κηρουλάριος σε σύνοδο 16 μητροπολιτών και 5 αρχιεπισκόπων, αφορίζει τον καρδινάλιο Ουμβέρτο και τους άλλους δύο παπικούς απεσταλμένους, οι οποίοι έχουν ήδη αποχωρήσει από την Πόλη. Έτσι οριστικοποιείται το Σχίσμα, που αρχικά ήταν μάλλον μια προσωπική αντιπαράθεση μεταξύ κορυφαίων ιεραρχών, η οποία επειδή δεν διευθετήθηκε έγκαιρα, διαιωνίστηκε.
1054
Ο πατριάρχης Αντιοχείας Πέτρος αμφιβάλλει για τη σοβαρότητα των λόγων του σχίσματος και ο Κηρουλάριος του στέλνει επιστολή με τις βασικές διαφωνίες με τους Δυτικούς: το Filioque, την αγαμία των κληρικών, τη νηστεία του Σαββάτου, τη χρήση των αζύμων στη Θεία Ευχαριστία, το έθιμο των Λατίνων κληρικών να ξυρίζονται κ.λπ.
1054
Οι Σελτζούκοι εισβάλλουν στη Γεωργία και την Αρμενία. Πολιορκούν το Μαντζικέρτ στη λίμνη Βαν επί εβδομάδες, αλλά ο Βασίλειος Αποκάπης υπερασπίζεται το φρούριο αποτελεσματικά. Ο αυτοκράτορας ετοιμάζεται να ηγηθεί εκστρατείας εναντίον τους αλλά δεν προλαβαίνει.
1055 11-1-1055
Πεθαίνει ο Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος σε ηλικία 55 ετών. Υπήρξε επιπόλαιος, χαζοχαρούμενος, απειροπόλεμος, αλλά έδειξε απίστευτη ανθεκτικότητα στις πολλές κρίσεις που αντιμετώπισε. Δεν ολιγωρούσε να αντιδράσει και ήταν συνήθως αποτελεσματικός. Πλεονεκτήματά του ήταν ότι ήταν συμπαθής και ότι είχε βρει τα ταμεία γεμάτα. Οι ιστορικοί λένε ότι ήταν πολύ τυχερός, ενώ ο Ψελλός υπαινίσσεται ότι έκανε και χρήση μαγείας.
1055
Θεοδώρα Ο αποθανών Κωνσταντίνος Θ’ Μονομάχος είχε πειστεί, στο τέλος, να χρίσει διάδοχό του τον δούκα Βουλγαρίας Νικηφόρο Πρωτεύοντα. Όμως η Θεοδώρα, αδερφή της Ζωής, επεμβαίνει δυναμικά και επανέρχεται στην εξουσία ως μονοκράτωρ. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον θάνατό της, στις 21 Αυγούστου του 1056.
1055
Ο Λέων Παρασπόνδυλος είναι ο νέος ισχυρός άνδρας του Βυζαντίου με τον τίτλο του σύγκελου και πρωτοσύγκελου. Ο ιστορικός Μιχαήλ Ατταλειάτης που ήταν υφιστάμενός του ισχυρίζεται ότι ο Παρασπόνδυλος ήταν εξαιρετικά ικανός. Πάντως λόγω του κακού χαρακτήρα του, ο Παρασπόνδυλος θα κάνει πολλούς εχθρούς στη σύντομη θητεία του (2,5 χρόνια – κατά τις βασιλείες της Θεοδώρας και του Μιχαήλ Στρατιωτικού).
1055 Ιανουάριος
Ο εθνάρχης (διοικητής ξένων μισθοφόρων) Νικηφόρος Βρυέννιος, στρατηγός του Θέματος Μακεδονίας, θεωρεί ότι θα μπορούσε να πάρει τον θρόνο μετά τον θάνατο του Μονομάχου και βαδίζει με τα δυτικά τάγματα εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Δεν βρίσκει στηρίγματα και συλλαμβάνεται στη Χρυσούπολη, στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου. Εξορίζεται και η περιουσία του δημεύεται.
1055
Ο ηγέτης των Σελτζούκων Τογρούλ ή Τογκρούλ Μπέης κυριεύει τη Βαγδάτη με προτροπή του χαλίφη των Αββασιδών και παίρνει τον τίτλο του Σουλτάνου.
1056 31-8-1056
Μετά από σύντομη ασθένεια (γαστρεντερίτιδα ή σκωληκοειδίτιδα), η αυτοκράτειρα Θεοδώρα πεθαίνει μετά από μόλις 18 μήνες στην εξουσία, σε ηλικία 72 ετών. Με τον θάνατό της εκλείπει η ένδοξη Μακεδονική δυναστεία. Λίγο πριν τον θάνατό της όρισε διάδοχο τον Μιχαήλ Στρατιωτικό.
1056 31-8-1056
Μιχαήλ ΣΤ’ Βρίγγας Ο προχωρημένης ηλικίας Μιχαήλ ΣΤ’ Βρίγγας ή Στρατιωτικός που η αυτοκράτειρα Θεοδώρα όρισε διάδοχό της (μάλλον ήταν επιλογή των ευνούχων που την περιστοίχιζαν) στέφεται αυτοκράτορας. Είχε το αξίωμα του Λογοθέτη του Στρατιωτικού, δηλαδή ήταν υπεύθυνος για τον εφοδιασμό και τα οικονομικά του στρατού. Θα παραμείνει στον θρόνο για ένα χρόνο, μέχρι την 31η Αυγούστου 1057.
1056
Ο Θεοδόσιος, ένας ανιψιός του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Μονομάχου που έχει το αξίωμα του Προέδρου διεκδικεί τον θρόνο και βαδίζει προς το παλάτιον οδηγώντας ένα ετερόκλητο πλήθος που περιλαμβάνει φυλακισμένους που ο ίδιος ελευθέρωσε. Μπροστά στη Βαράγγια φρουρά που υπερασπίζεται το παλάτι, τo πλήθος διαλύεται και ο Θεοδόσιος τρέχει να γλυτώσει στην Αγια-Σοφιά. Αργότερα θα εξοριστεί στην Πέργαμο.
1056 5-10-1056
Πεθαίνει ο Ερρίκος Γ’, ηγεμόνας της Αγίας Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Τον διαδέχεται ο 5χρονος γιος του Ερρίκος Δ’ υπό την επιτροπεία της μητέρας του.
1057 Πάσχα
Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ ΣΤ’ Στρατιωτικός μοιράζει αφειδώς τίτλους και αξιώματα για να σταθεροποιήσει την εξουσία του. Δεν κάνει όμως το ίδιο με επιφανείς στρατιωτικούς όπως ο Ισαάκιος Κομνηνός (τέως Στρατοπεδάρχης) και ο Κατακαλών Κεκαυμένος (τέως Δούκας Αντιοχείας) που τους προσβάλλει και χάνει την υποστήριξή τους.
1057
Ο Μιχαήλ ΣΤ’ ο Στρατιωτικός επαναφέρει στη στρατιωτική υπηρεσία τον Νικηφόρο Βρυέννιο και τον στέλνει με 3.000 άντρες να πολεμήσει τους Σελτζούκους. Όμως δεν του επιστρέφει τη δημευθείσα περιουσία του (που είχε δημευθεί λόγω της ανταρσίας του εναντίον της Θεοδώρας). Ο Βρυέννιος ίσως σχεδιάζει ανατροπή του αυτοκράτορα, όμως συλλαμβάνεται και τυφλώνεται.
1057
Ο Νορμανδός Ερβέβιος (Hervé) Φραγκόπουλος που είχε υπηρετήσει παλιότερα υπό τον Μανιάκη στη Σικελία και μετά υπό τον Νικηφόρο Βρυέννιο, αξιώνει τον τίτλο του μαγίστρου από τον Μιχαήλ ΣΤ’ που αρνείται, οπότε αποσύρεται στο κτήμα του στο Θέμα Αρμενιακών και με 300 Νορμανδούς ιππότες σχεδιάζει κρατίδιο γύρω από τη λίμνη Βαν. Όμως ηττάται από Τουρκομάνους που τον στέλνουν αλυσοδεμένο στην Κωνσταντινούπολη.
1057
Ροβέρτος Γυισκάρδος Ο γιγαντόσωμος Ροβέρτος Γυισκάρδος του νορμανδικού οίκου των ντ’Ωτβίλ που είχε έρθει στην Ιταλία από το 1046, γίνεται ηγέτης των Νορμανδών του Μέλφι και από το 1058 Δούκας Απουλίας και Καλαβρίας. Αργότερα θα γίνει και Δούκας Σικελίας. Η επέκταση των Νορμανδών έχει περιορίσει τους Βυζαντινούς σε ελάχιστες πόλεις. [Η χρονική ακολουθία της νορμανδικής κατάκτησης δεν είναι ξεκάθαρη.]
1057 8-6-1057
Ο στρατός της Ανατολής στασιάζει εναντίον του αυτοκράτορα Μιχαήλ ΣΤ’ Βρίγγα και ανακηρύσσει αυτοκράτορα τον Ισαάκιο Κομνηνό. Αιτία η μη τήρηση υποσχέσεων για αύξηση των μισθών των στρατιωτικών καθώς και η δυσάρεστη εξέλιξη με τον Βρυέννιο. Οι στασιαστές παραμένουν στη Νίκαια χωρίς να κινηθούν εναντίον της Πόλης.
1057 20-8-1057
Μάχη του Άδη ή του Πετρόη. Οι αυτοκρατορικές δυνάμεις υπό τον ευνούχο Θεόδωρο αντιμετωπίζουν τον στρατό των στασιαστών υπό τον Ισαάκιο Κομνηνό βόρεια από τη Νίκαια και ηττώνται. Η ήττα δεν είναι συντριπτική αλλά ο Μιχαήλ ΣΤ’ εμφανίζεται διαλλακτικός.
1057 31-8-1057
Ο Μιχαήλ ΣΤ’ για να αποφευχθεί αιματοχυσία, συζητάει με τον Ισαάκιο Κομνηνό να τον κάνει καίσαρα ή και συμβασιλέα. Ο Ισαάκιος δεν έχει αντίρρηση, αλλά οι διαπραγματεύσεις δεν προχωρούν εξαιτίας των φανατικών των δύο πλευρών. Τελικά με παρέμβαση του πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριου (που δεν χωνεύει καθόλου τον Μιχαήλ ΣΤ’), ο Μιχαήλ ΣΤ’ ο Στρατιωτικός πείθεται να παραιτηθεί και να γίνει μοναχός.
1057 1-9-1057
Ισαάκιος Α΄ Κομνηνός Ο Ισαάκιος Α’ Κομνηνός στέφεται αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία μετά την ανατροπή του Μιχαήλ ΣΤ’. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τις 25 Δεκεμβρίου του 1059, οπότε, και ενώ είναι ασθενής, θα εξαναγκαστεί σε παραίτηση, κάτω από την πίεση του Μιχαήλ Ψελλού, υπέρ του Κωνσταντίνου Ι’ Δούκα.
1057 Φθινόπωρο
Η σημαντική πόλη της Μελιτηνής δέχεται επίθεση από ορδή Τουρκομάνων που καταλαμβάνουν την πόλη και τη λεηλατούν επί 20 μέρες. Η καταστροφή είναι μεγάλη. Οι επιδρομείς κατά την αναχώρησή τους θα παγιδευτούν στα χιόνια και αργότερα κινούμενοι στην περιφέρεια του Ταρών θα εξολοθρευτούν από αρμενικές δυνάμεις. Η Μελιτηνή θα ξανακτιστεί λίγο μετά και θα γίνει για λίγες δεκαετίες έδρα δουκάτου.
1057
Ο Ισαάκιος Κομνηνός προσπαθεί να βελτιώσει τα κατεστραμμένα οικονομικά της αυτοκρατορίας. Ανακαλεί τις πάμπολλες παροχές και δωρεές που έχουν χορηγήσει οι προκάτοχοί του και δημεύει τις περιουσίες όσων πλούτισαν παράνομα. Επίσης «κρατικοποιεί» τα έσοδα μερικών πλούσιων μονών, κάτι που χαρακτηρίζεται ιεροσυλία από τον πατριάρχη Μιχαήλ Κηρουλάριο και τον κλήρο.
1057
★★
Δικέφαλος Αετός Ο αυτοκράτορας Ισαάκιος Α’ Κομνηνός είναι ο πρώτος που χρησιμοποιεί τον δικέφαλο αετό ως σύμβολο της αυτοκρατορικής εξουσίας.
1057
Ο Ισαάκιος Κομνηνός δίνει τον ανώτατο τίτλο του κουροπαλάτη στον αδερφό του Ιωάννη και στον στρατηγό Κατακαλών Κεκαυμένο. Ο Ιωάννης Κομνηνός γίνεται και δομέστικος των σχολών της Ανατολής. O Μιχαήλ Ψελλός γίνεται Πρόεδρος της Συγκλήτου.
1057
Ο κατεπάνω Ιταλίας Αργυρός μη έχοντας καμιά βοήθεια από το Βυζάντιο, παρατάει το πόστο του και καταφεύγει στην Κωνσταντινούπολη. Ο Ισαάκιος τον καθαιρεί από όλα τα αξιώματά του και τον εξορίζει.
1058 6-11-1058
Ο Ισαάκιος Α’ Κομνηνός απομακρύνει τον αλαζόνα και παντοδύναμο πατριάρχη Μιχαήλ Α’ Κηρουλάριο και τον εξορίζει στην Προικόνησο του Μαρμαρά. Ο Κηρουλάριος δεν παραιτείται αλλά, θα πεθάνει από αποπληξία τον επόμενο χρόνο, λίγο πριν οδηγηθεί σε δίκη.
1058 περίπου
Αυτήν περίπου την εποχή το βυζαντινό χρυσό νόμισμα που τα τελευταία 30 χρόνια αποκαλείται «ιστάμενον» καθιερώνεται να κυκλοφορεί αποκλειστικά σε κοίλη ή σκυφάτη μορφή, μια πρακτική που είχε αρχίσει –δοκιμαστικά– από την εποχή του Μιχαήλ Δ’. Αυτά τα κοίλα νομίσματα αποκαλούνται «ιστάμενα τραχέα» ή απλώς «τραχέα».
1059 13-4-1059
Ο νέος πάπας Νικόλαος Β’ ορίζει ότι στο εξής η εκλογή του Πάπα θα γίνεται από το κονκλάβιο των Καρδιναλίων. Τους προηγούμενους αιώνες η εκλογή του Πάπα γινόταν είτε από τον κλήρο και τον λαό της Ρώμης είτε από τους άρχοντες της Ρώμης είτε από τον Γερμανό αυτοκράτορα.
1059
Ενίσχυση του στρατού από τον αυτοκράτορα. Σημαντικές επιτυχίες εναντίον των Πετσενέγων και των Ούγγρων που αποπειρώνται να διασχίσουν τον Δούναβη και να επιδράμουν σε βυζαντινό έδαφος. Αντιμετωπίζονται με εκστρατεία στην οποία ηγείται ο ίδιος ο αυτοκράτορας.
1059
Συμφωνία ειρήνης με τον βασιλιά Ανδρέα Α’ της Ουγγαρίας που αποσύρει τις δυνάμεις του πέρα από τον Δούναβη, ενώ επιτίθεται για λογαριασμό του Βυζαντίου στους Πετσενέγους. [Δεν είναι ξεκάθαρο αν προηγήθηκαν πολεμικές επιχειρήσεις εναντίον των Ούγγρων – σίγουρα πάντως έγινε εκστρατεία.]
1059
Ο Σελτζούκος πολέμαρχος Αλπ Αρσλάν γίνεται ηγεμόνας στο Χορασάν (στο σημερινό βόρειο Ιράν). Μια ορδή του διασχίζει τον ποταμό Άλυς και δηώνει την επαρχία της Σεβάστειας στη βόρεια Μικρά Ασία, επί 8 μέρες.
1059 23-8-1059
Ο Νορμανδός Ροβέρτος Γυισκάρδος, κόμης Απουλίας και Καλαβρίας, υπογράφει τη συνθήκη του Μέλφι με τον πάπα Νικόλαο Β’ που επικυρώνει τις κτήσεις των Νορμανδών στη νότια Ιταλία και αναγνωρίζει τον Γυισκάρδο ως Δούκα Σικελίας.
1059 24-9-1059
Ο Ισαάκιος Κομνηνός καθώς επιστρέφει από την εκστρατεία εναντίον των Μαγυάρων, στη διάρκεια μιας καταιγίδας χάνει ένα μέρος του στρατού του κατά τη διέλευση ενός ποταμού, ενώ παραλίγο να σκοτωθεί από κεραυνό που έπεσε στο δέντρο όπου είχε καταφύγει. Το περιστατικό αυτό ο Ισαάκιος το βλέπει σαν θεϊκό σημάδι και τον επηρεάζει βαθύτατα. Μπορεί να έπαιξε ρόλο και στην πρόωρη αποχώρησή του από τον θρόνο.
1059 24-11-1059
Ο Ισαάκιος Κομνηνός παραιτείται από τον θρόνο για λόγους υγείας (είχε αρρωστήσει βαριά μετά από κυνηγετικό ατύχημα) και αποσύρεται ως μοναχός στη Μονή του Στουδίου. Νέος αυτοκράτορας αναγορεύεται ο Κωνσταντίνος Ι’ ο Δούκας. Ο Ισαάκιος θα πεθάνει 2 χρόνια αργότερα.
1059 25-12-1059
Κωνσταντίνος Ι΄ Δούκας Ενθρονίζεται ο νέος αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας που είναι επιλογή του παραιτηθέντος Ισαάκ Κομνηνού. Στην επιλογή του έπαιξε καθοριστικό ρόλο η εύνοια του φίλου του Μιχαήλ Ψελλού. Θα μείνει στον θρόνο μέχρι το 1067. Η ενθρόνισή του σηματοδοτεί την επικράτηση του πολιτικού κατεστημένου της Κωνσταντινούπολης επί των στρατιωτικών.
1060
1060
Ο Νορμανδός Ροβέρτος Γυισκάρδος επιτίθεται στην Απουλία της Κάτω Ιταλίας, που είναι ακόμα βυζαντινή κτήση, και καταλαμβάνει τον Τάραντα και το Βρινδήσιον (Μπρίντιζι). Λίγο αργότερα, μετά από μια πρώτη αποτυχημένη απόπειρα, πολιορκεί και καταλαμβάνει το (βυζαντινό) Ρήγιο, πρωτεύουσα του πρώην Θέματος Καλαβρίας.
1060
Με χρυσόβουλο του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Δούκα η μοναστική κοινότητα του Αγίου Όρους απαλλάσσεται από κάθε φορολογία.
1060 Οκτώβριος
Αντεπίθεση των Βυζαντινών στην Κάτω Ιταλία. Μια δύναμη επικεφαλής της οποίας είναι ο Μεριάρχης [άγνωστο αν είναι τίτλος ή όνομα] αποβιβάζεται στο Μπάρι, νικά σε μάχη τους Νορμανδούς του Ροβέρτου Γυισκάρδου και ανακαταλαμβάνει το Οτράντο, το Μπρίντιζι και τον Τάραντα. Πολιορκείται και η έδρα του Γυισκάρδου, το Μέλφι, αλλά τελικά οι Νορμανδοί καταφέρνουν να απωθήσουν τους Βυζαντινούς.
1060
Ο Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας προσπαθεί να παρέμβει στην επιλογή νέου Αρμένιου Πατριάρχη και να ενοποιήσει την Αρμενική Εκκλησία με τη Βυζαντινή προκαλώντας σφοδρές αντιδράσεις στην Αρμενία. Ο Αυτοκράτορας επιμένει και δημιουργείται μια χαώδης κατάσταση που θα αποδυναμώσει την αμυντική ισχύ των ανατολικών συνόρων, όταν τα επόμενα χρόνια θα επιτεθούν οι Σελτζούκοι Τούρκοι.
1061
Εισβολή των Νορμανδών υπό τον Ροβέρτο Γυισκάρδο και τον αδερφό του Ρογήρο ντ’ Ωτβίλ στη Σικελία. Αιφνιδιάζουν τους Σαρακηνούς (που είναι οι κυρίαρχοι του νησιού από τα τέλη του 9ου αιώνα) και τους διώχνουν εύκολα από τη Μεσσήνη.
1061
Ο Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας καταργεί την Αρμενική πολιτοφυλακή 50.000 αντρών στα ανατολικά ενώ αντικαθιστά μεγάλο μέρος του θεματικού στρατού με μισθοφόρους. Αμελεί, για οικονομικούς λόγους, τη συντήρηση των φρουρίων στα ανατολικά σύνορα. Οι επιλογές του στην αμυντική οργάνωση προκαλούν μεγάλη αναστάτωση στο στρατιωτικό κατεστημένο.
1062
Οι Νορμανδοί επιτίθενται και παίρνουν ξανά κάποιες από τις πόλεις που έχουν ανακαταλάβει πρόσφατα οι Βυζαντινοί στην Κάτω Ιταλία όπως η Ύρια και το Μπρίντιζι. Ο Μεριάρχης αιχμαλωτίζεται στο Μπρίντιζι.
1063
Νίκη 136 Νορμανδών Ιπποτών υπό τον Ρογήρο Α’ εναντίον 35.000 Σαρακηνών στη μάχη του Σεράμι στη Σικελία. Η νίκη είναι ορόσημο στην κατάκτηση της Σικελίας από τους Νορμανδούς που θα ολοκληρωθεί τα επόμενα χρόνια.
1063 23-9-1063
Πολύ μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη. Τον κύριο σεισμό ακολουθούν πάνω από 10 ισχυροί μετασεισμοί. Γκρεμίζονται ναοί και τείχη. Όλα τα κτίρια είναι είτε γκρεμισμένα είτε έχουν σοβαρές ζημιές. Πολύ μεγάλες καταστροφές και σε Νίκαια, Κύζικο, Ραιδεστό. Οι μετασεισμοί θα συνεχιστούν για δυο χρόνια.
1063 4-9-1063
Πεθαίνει ο σουλτάνος των Σελτζούκων Τογρούλ Μπέης και τον διαδέχεται ο ανιψιός του Αλπ Αρσλάν (ο μελλοντικός νικητής στο Μαντζικέρτ).
1063
Το Βυζάντιο αγοράζει από τον Φατιμίδη χαλίφη του Καΐρου ένα τμήμα της πόλης της Ιερουσαλήμ που έρχεται να προστεθεί στη συνοικία που είναι ήδη ιδιοκτησία του Βυζαντίου από την εποχή του Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου, την προηγούμενη δεκαετία.
1064 2-1-1064
Ένας σημαντικός λόγιος, ο Ιωάννης Ξιφιλίνος, ο οποίος στο παρελθόν δίδασκε στη νομική σχολή που ίδρυσε ο Μονομάχος και στη συνέχεια έγινε μοναχός στο όρος Όλυμπος της Βιθυνίας, εκλέγεται νέος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ως Ιωάννης Η’. Θα παραμείνει στον πατριαρχικό θρόνο μέχρι τον θάνατό του το 1075. (Είναι Άγιος της Ορθόδοξης Εκκλησίας).
1064
Ο σουλτάνος Αλπ Αρσλάν, ανιψιός του Τογρούλ, σταθεροποιείται στον θρόνο των Σελτζούκων. Καταστρώνει αμέσως σχέδια για εκστρατεία στα δυτικά, με πρώτο στόχο την Αρμενία. Τη διοίκηση και την οργάνωση του κράτους των Σελτζούκων θα αναλάβει για τα επόμενα 30 χρόνια ο ικανός βεζύρης Νιζάμ αλ-Μουλκ.
1064 16-8-1064
Άλωση του Ανίου από τους Σελτζούκους Η αρμενική πρωτεύουσα Ανί (ή Ανίον), που από το 1045 ανήκει στο Βυζάντιο ως πρωτεύουσα του Βυζαντινού δουκάτου «Ιβηρίας και Μεγάλης Αρμενίας», πολιορκείται επί 25 μέρες από τους Σελτζούκους υπό τον Αλπ Αρσλάν. Στο τέλος καταλαμβάνεται και ακολουθεί λεηλασία και σφαγή. Η άλωση της πόλης θα είναι η αρχή της κατάληψης της Ανατολίας από τους Σελτζούκους.
1064 ή 1071
Οι Μαγυάροι (Ούγγροι) διεισδύουν από βορειοδυτικά στη βυζαντινή επικράτεια και καταλαμβάνουν το Βελιγράδι.
1065
Επιδρομή Ούζων Οι Ούζοι, μια τουρκική φυλή, πιεζόμενοι από τους Κουμάνους στον βορρά έχουν φτάσει στη βόρεια όχθη του Δούναβη. Ένας μεγάλος αριθμός πολεμιστών Ούζων (60.000) κατορθώνει να περάσει τον Δούναβη πάνω σε κορμούς δέντρων και να εισβάλει στα Βαλκάνια. Νικούν μια βυζαντινή δύναμη και αιχμαλωτίζουν τον στρατηγό Νικηφόρο Βοτανειάτη. Θα φτάσουν λεηλατώντας μέχρι τη Θεσσαλονίκη, τη Λάρισα και την Άμφισσα.
1065
Το Χρονικό Γαλαξειδίου περιγράφει ως εξής τους επιδρομείς Ούζους που έπληξαν Άμφισσα και Γαλαξείδι: «ενδυμένοι τομάρια, ωσάν αρκούδαις, και τρώγοντας άψητα κρέατα, ωσάν θερία, και ανθρώπους ζωντανούς στη σούφλα εψήσασι».
1065
Οι Ούζοι επιδρομείς που έχουν λεηλατήσει όλη τη Βόρεια Ελλάδα, επιστρέφοντας με λάφυρα δέχονται επίθεση στη Βουλγαρία από τον βυζαντινό στρατό και έχουν βαριές απώλειες ενώ αποδεκατίζονται και από την πανώλη. Οι επιζήσαντες συγχωνεύονται με τους Πετεσενέγους στη Βουλγαρία και πολλοί εντάσσονται σε αυτόνομες ομάδες στον βυζαντινό στρατό.
1066 4-5-1066
Στον ουρανό εμφανίζεται ένας τεράστιος κομήτης που έχει ίδια φωτεινότητα με πανσέληνο. Θα είναι ορατός για 40 μέρες. [Πρόκειται για μια από τις πιο λαμπρές εμφανίσεις του κομήτη του Χάλεϋ.]
1066 14-10-1066
Μάχη του Χάστινγκς και Νορμανδική κατάκτηση της Αγγλίας. Ο δούκας της Νορμανδίας Γουλιέλμος εισβάλλει στην Αγγλία και νικά τους Σάξονες στο Χάστινγκς. Τον Δεκέμβριο θα στεφθεί βασιλιάς της Αγγλίας ως Γουλιέλμος Α’ (ο Κατακτητής).
1067
Ο κατεπάνω Ιταλίας (από το 1064) Αβουλχαρέ κατορθώνει να πάρει πίσω από τους Νορμανδούς τον Τάραντα και το Μπρίντιζι. Αυτό έγινε δυνατό χάρη σε ενισχύσεις που κατέφθασαν υπό τον στρατηγό Μαυρίκα που λίγο αργότερα θα γίνει και ο ίδιος κατεπάνω Ιταλίας και θα έχει και κάποιες άλλες επιτυχίες εναντίον των Νορμανδών. Όμως η κατάσταση στην Κάτω Ιταλία έχει πια ξεφύγει από τον έλεγχο του Βυζαντίου.
1067 22-5-1067
Ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Ι’ Δούκας πεθαίνει σε ηλικία 61 ετών μετά από βασιλεία 7 ετών.( Η υγεία του ήταν κλονισμένη πριν ακόμα από την ανάρρηση του στον θρόνο.) Λίγο πριν πεθάνει ορίζει συναυτοκράτορες τους δυο γιους του Μιχαήλ (17 ετών) και Κωνστάντιο, ενώ απαιτεί από τη σύζυγό του Ευδοκία να ορκιστεί ότι δεν θα ξαναπαντρευτεί.
1067 23-5-1067
Μετά τον θάνατο του συζύγου της, Κωνσταντίνου Ι’, η αυτοκράτειρα Ευδοκία η Μακρεμβολίτισσα στέφεται Αυγούστα και αναλαμβάνει την εξουσία ως επίτροπος του ανήλικου γιου της Μιχαήλ Ζ’ Δούκα. Ο αδερφός τού αποθανόντος αυτοκράτορα Ιωάννης Δούκας με τον τίτλο του Καίσαρα είναι η νέα σκιώδης ισχυρή προσωπικότητα του Βυζαντίου.
1067
Μεγάλη επιδρομή των Σελτζούκων από τα ανατολικά. Εισβάλλουν σε Άνω Μεσοποταμία, Κιλικία και Καππαδοκία. Άλωση και καταστροφή της Καισάρειας Καππαδοκίας (έδρας του Θέματος Χαρσιανού) από τους Σελτζούκους. Ο ιστορικός ναός του Αγίου Βασιλείου καταστρέφεται Οι Βυζαντινοί είναι συγκλονισμένοι. Στη συνέχεια οι Σελτζούκοι ερημώνουν την περιοχή της Αντιοχείας.
1068 1-1-1068
Ρωμανός Δ’ Διογένης Η αυτοκράτειρα Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, παρά τον όρκο που έδωσε στον μακαρίτη Κωνσταντίνο Ι’ Δούκα ότι δεν θα ξαναπαντρευτεί, παντρεύεται τον Ρωμανό Δ’ Διογένη που γίνεται συναυτοκράτορας. Η άνοδός του στον θρόνο προκαλεί αντιδράσεις. Ο Ρωμανός αποκτά ισχυρούς εχθρούς όπως ο Ιωάννης Δούκας και ο Μιχαήλ Ψελλός.
1068
Πρώτη εκστρατεία του Ρωμανού Δ’ εναντίον των Σελτζούκων. Καταλαμβάνει την Ιεράπολη, αλλά οι Σελτζούκοι διεισδύουν στα μετόπισθεν και καταστρέφουν το Αμόριο. Ο Ρωμανός Δ’ θα διαχειμάσει στο Χαλέπι και μετά θα επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη αφού προσλάβει ένα μεγάλο αριθμό ξένων μισθοφόρων (100.000 λένε οι ιστορικοί) που θα τους εγκαταστήσει σε διάφορα σημεία στη Μ. Ασία.
1068 5-8-1068
Ενώ το μεγαλύτερο μέρος των βυζαντινών κτήσεων στην Κάτω Ιταλία έχει χαθεί χωρίς η Κωνσταντινούπολη να μπορεί να αντιδράσει αποτελεσματικά, οι Νορμανδοί αρχίζουν την πολιορκία του τελευταίου βυζαντινού προπυργίου, του Μπάρι (Βάριον) που θα κρατήσει σχεδόν 3 χρόνια.
1069
Δεύτερη εκστρατεία του Ρωμανού Δ’ στη Μικρά Ασία εναντίον των Σελτζούκων που κάνουν επιδρομές σε Καππαδοκία και Λυκαονία, αλλά αποφεύγουν να αντιπαραταχθούν σε μάχη. Η εκστρατεία δεν έχει αποτελέσματα και ο Ρωμανός αποχωρεί ενώ έχει παίξει ρόλο και η ανταρσία του Νορμανδού μισθοφόρου Ροβέρτου Κρισπίνου (ή Φραγκόπουλου) που κατέλαβε για λίγο το φρούριο Μαυρόκαστρο (αλλά τελικά απέτυχε και φυλακίστηκε).
1069 αρχές
Ο Αβαρτουτέλης ο νέος κατεπάνω Ιταλίας καταφτάνει με στόλο και ενισχύσεις στο πολιορκημένο από τους Νορμανδούς Μπάρι. Η μικρή αυτή βοήθεια δεν θα αποδειχθεί σωτήρια.
1069
Μετά την αδυναμία του Βυζαντίου να τους αντιμετωπίσει αποτελεσματικά, οι Σελτζούκοι καταλαμβάνουν τα σημαντικά φρούρια Μαντζικέρτ και Χαλάτας (Χλιάτ) κοντά στη λίμνη Βαν στην ανατολική Μικρά Ασία.
1070
1070
Ο νέος επικεφαλής του στρατού της Ανατολής, ο κουροπαλάτης Μανουήλ Κομνηνός (ανιψιός του Ισαακίου Α’) ηττάται στη Σεβάστεια από μια ορδή Τουρκομάνων Ογούζων και αιχμαλωτίζεται. Όντας αιχμάλωτος πείθει τον αρχηγό των Τουρκομάνων Χρυσόσκουλο να συμμαχήσει με τους Βυζαντινούς και έρχονται μαζί στην Κωνσταντινούπολη. Οι Τούρκοι του Χρυσόσκουλου θα είναι σύμμαχοι του Ρωμανού στο Μαντζικέρτ.
1070
Η αυτομόληση του Χρυσόσκουλου εξοργίζει τον Σελτζούκο σουλτάνο Αλπ Αρσλάν που διακόπτει τις διαπραγματεύσεις για ειρήνη που έχουν ξεκινήσει με το Βυζάντιο. Στέλνει τον εμίρη Αφσίν (ελλ. Αυσινάλιος ή Αψινάλιος) που καταστρέφει τις Χώνες (αρχ. Κολοσσαί) στο Θέμα Θρακησίων με ασύλληπτη αγριότητα.
1070 Οκτώβριος
Το Βρινδήσιον (Μπρίντιζι), στην Κάτω Ιταλία, συνθηκολογεί και καταλαμβάνεται από τους Νορμανδούς.
1070 τέλη
Μεγάλη πολιορκία της Έδεσσας, στη νοτιοανατολική Μ.Ασία, από τον Σελτζούκο Αλπ Αρσλάν επί 50 μέρες χωρίς αποτέλεσμα. Κυβερνήτης της πόλης είναι ο δούκας Βασίλειος Αλουσιάνος. Η πολιορκία λύεται στις 19 Ιανουαρίου 1071. Στο εξής η Έδεσσα θα είναι αποκομμένη από τις υπόλοιπες βυζαντινές περιοχές και ημιανεξάρτητη, ενώ το 1077 θα την πάρει ο Φιλάρετος Βραχάμιος της Αντιοχείας.
1071 αρχές
Ο Ρωμανός Δ’ κάνει μια ύστατη προσπάθεια να σώσει το Μπάρι. Στέλνει έναν στόλο 20 πλοίων με επικεφαλής τον Νορμανδό Γκοσελίν. Μαζί του είναι και ο νέος κατεπάνω Ιταλίας Στέφανος Πατεράνος. Οι Νορμανδοί αντιμετωπίζουν με επιτυχία τα βυζαντινά καράβια στα ανοιχτά ενώ αιχμαλωτίζουν τον Γκοσελίν. Ο Πατεράνος κατορθώνει να φτάσει στο Μπάρι όπου διαπιστώνει ότι η κατάσταση είναι απελπιστική.
1071 16-4-1071 ★★
Παράδοση του Μπάρι – Τέλος Βυζαντινής παρουσίας στην Ιταλία Με δεδομένη την αδυναμία του Βυζαντίου να στείλει μεγάλη στρατιωτική βοήθεια και τρόφιμα, οι κάτοικοι του Μπάρι έρχονται σε συμφωνία με τους Νορμανδούς και παραδίνονται μετά από 3ετή πολιορκία. Αυτό είναι το οριστικό τέλος της βυζαντινής (και της μακραίωνης ελληνικής) παρουσίας στη Νότια Ιταλία.
1071 Μάρτιος
Ο Ρωμανός Δ’ ξεκινά μεγάλη εκστρατεία για να απελευθερώσει τα φρούρια Μαντζικέρτ και Χαλάτα (Χλιάτ) που έχουν πέσει στα χέρια των Σελτζούκων. Οι 40.000 άντρες του είναι ένα μωσαϊκό που περιλαμβάνει τμήμα της Βαράγγιας φρουράς και μονάδες Γεωργιανών, Αρμενίων και Σύριων, αμφιβόλου ποιότητας. Επίσης, πολλούς μισθοφόρους Φράγκους και Νορμανδούς, μαζί με τουρκικό ελαφρύ ιππικό.
1071 Αύγουστος
Ο Ρωμανός Δ’ δεν μπαίνει στον κόπο να ανιχνεύσει τις κινήσεις τους εχθρού που βρίσκεται πολύ πιο κοντά απ’ ό,τι πιστεύει. Διαιρεί τις δυνάμεις του και στέλνει ένα μεγάλο τμήμα 20.000 αντρών υπό τον Ιωσήφ Ταρχανειώτη να καταλάβει το φρούριο Χλιάτ (Χαλάτα). Το απόσπασμα αυτό θα αποκοπεί και δεν θα μπορέσει (ή θα αποφύγει) να βοηθήσει στη μάχη στο Μαντζικέρτ.
1071 24-8-1071
Οι Βυζαντινοί καταλαμβάνουν το Μαντζικέρτ, αλλά δέχονται απρόσμενα επίθεση από τη μεγάλη ορδή ιππέων του Αλπ Αρσλάν. Επικρατεί σύγχυση και ο Ρωμανός Δ’ διατάζει υποχώρηση στο βυζαντινό στρατόπεδο περιμένοντας την επιστροφή της δύναμης από το Χλιάτ. Ένα μεγάλο μέρος του μισθοφορικού ιππικού του (κυρίως Τούρκοι) λιποτακτεί.
1071 26-8-1071 ★★★★
Μάχη του Μαντζικέρτ Ήττα των βυζαντινών στρατευμάτων από τους Σελτζούκους Τούρκους του Αλπ Αρσλάν στο Μαντζικέρτ. Οι Βυζαντινοί πολέμησαν με ένα ανομοιογενές στράτευμα αποτελούμενο από μισθοφόρους κυρίως ενώ οι Σελτζούκοι με ένα σύνολο αποκλειστικά εφίππων, πιστών στον Σουλτάνο. Ο αυτοκράτορας Ρωμανός Δ’ Διογένης συλλαμβάνεται αιχμάλωτος. Πρόκειται για κοσμοϊστορικής σημασίας ήττα.
1071
Οκτώ μέρες μετά το Μαντζικέρτ, ο σουλτάνος Αλπ Αρσλάν απελευθερώνει τον Ρωμανό Διογένη με αντάλλαγμα 1.500.000 χρυσά νομίσματα σε ετήσιες δόσεις 360.000 νομισμάτων. Επίσης ο Ρωμανός αναγνωρίζει τα εδαφικά κέρδη των Σελτζούκων στην Ανατολία. Η αιχμαλωσία ενός βυζαντινού αυτοκράτορα προκαλεί βαθιά εντύπωση διεθνώς και καταρρακώνει το κύρος του Βυζαντίου.
1071 περίπου ★★
Έπος Διγενή Ακρίτα Στο διάστημα 1071 με 1076, κατά προσέγγισιν, γράφεται το έπος του Διγενή Ακρίτα με αφηγήσεις γεγονότων που τοποθετούνται χρονικά στον 9ο και 10ο αιώνα και τοπικά στο Μαύρο Όρος της βορειοδυτικής Συρίας, ανατολικά από την Αντιόχεια.
1071
Η αυτοκράτειρα Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα αναλαμβάνει για λίγο τα ηνία της εξουσίας (εν αναμονή της επιστροφής του Ρωμανού Δ’). Θα τα κρατήσει μέχρι τις 24 Οκτωβρίου, οπότε και θα εκδιωχθεί από τον θρόνο και θα αναγκαστεί από τον καίσαρα Ιωάννη Δούκα να κλειστεί σε μοναστήρι.
1071 24-10-1071
Μιχαήλ Ζ΄ Δούκας Μετά από ανταρσία της Βαράγγιας φρουράς και με την υποστήριξη του θείου του, τού καίσαρα Ιωάννη Δούκα, ο Μιχαήλ Ζ’ Δούκας ο Παραπινάκης, γιος του Κωνσταντίνου Ι’ και της Ευδοκίας, αναγορεύεται (ουσιαστικά αυτήν τη φορά) Αυτοκράτορας του Βυζαντίου σε ηλικία 21 ετών. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι το 1078.
1071
Ο αρμενικής καταγωγής Βυζαντινός αξιωματούχος Φιλάρετος Βραχάμιος, που ήταν ηγετικό στέλεχος του στρατού επί Ρωμανού Δ’ και που έμεινε πιστός σε αυτόν, οργανώνει τα απομεινάρια του στρατού στην Ανατολή και ιδρύει ανεξάρτητο κρατίδιο που περιλαμβάνει Κιλικία, Ευφρατησία και Αντιόχεια. Το κρατίδιο θα πιεστεί από τους Σελτζούκους και θα δεχθεί την επικυριαρχία τους περί το 1086.
1072 10-1-1072 ★★
Νορμανδική κατάκτηση Σικελίας Αρχή του τέλους της αραβικής κυριαρχίας στη Σικελία. Ο Νορμανδός Ροβέρτος Γυισκάρδος καταφέρνει να πάρει το Παλέρμο από τους Άραβες μετά από πολιορκία ενός έτους. Ο Γυισκάρδος δίνει στον αδερφό του Ρογήρο Α’ τον τίτλο του κόμη και τον κάνει κυβερνήτη της Σικελίας. Οι Άραβες ελέγχουν μόνο το νότιο μέρος του νησιού και θα αντέξουν λίγο ακόμα, μέχρι το 1091.
1072 Άνοιξη
Ο Ανδρόνικος Δούκας, γιος του καίσαρα Ιωάννη Δούκα, με τη βοήθεια Φράγκων μισθοφόρων υπό τον Κρισπίνο (Robert Crispin) αιφνιδιάζει κοντά στην Ταρσό και νικά το στράτευμα του αρμενικής καταγωγής δούκα Αντιοχείας Χατατούριου, που υποστήριζε τον έκπτωτο Ρωμανό Δ’ Διογένη. Μετά από αυτό ο Ρωμανός μένει χωρίς υποστηρικτές και τελικά παραδίνεται στον Ανδρόνικο στα Άδανα.
1072 29-6-1072
Ο τέως αυτοκράτωρ Ρωμανός Δ’ Διογένης τυφλώνεται στο Κοτύαιον. Την ποινή εκτελεί ένας Εβραίος που δεν γνωρίζει καλά την τεχνική. Η σχετική διαταγή πρέπει να δόθηκε από τον καίσαρα Ιωάννη Δούκα και εκτελέστηκε παρά τις αντιρρήσεις του γιου του, του Ανδρόνικου Δούκα.
1072 4-8-1072
Ο τέως αυτοκράτωρ Ρωμανός Δ’ Διογένης πεθαίνει μέσα σε αφόρητους πόνους στη νήσο Πρώτη της Προποντίδας. Μάλλον εκτός από την τύφλωση, τον είχαν επίσης δηλητηριάσει.
1072 Φθινόπωρο
Εξέγερση του Γκεόργκι Βόιτεχ στο Θέμα Βουλγαρίας. Οι στασιαστές ανακηρύσσουν Τσάρο έναν απόγονο του Σαμουήλ, τον Κωνσταντίνο Μποντίν ως Πέτρο Γ’. Ένα στράτευμα υπό τον Δαμιανό Δαλασσηνό ηττάται από τους εξεγερμένους στα Σκόπια. Τον Δεκέμβριο οι Βούλγαροι ηττώνται από τον Μιχαήλ Σαρονίτη και οι Βόιτεχ και Μποντίν αιχμαλωτίζονται. Η βουλγαρική εξέγερση τελειώνει εκεί.
1072 5-12-1072
Σκοτώνεται ο Σελτζούκος σουλτάνος Αρλ Αρσλάν, ο μεγάλος νικητής στο Μαντζικέρτ. Τον διαδέχεται ο 17χρονος γιος του Μαλίκ Σαχ Α’.
1073
Ο ευνούχος λογοθέτης του δρόμου Νικηφορίτζης αποκτά την εύνοια του αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ’ και γίνεται ο ισχυρός άντρας του Βυζαντίου εκτοπίζοντας τον καίσαρα Ιωάννη Δούκα που αποσύρεται οικειοθελώς στα κτήματά του.
1073 22-4-1073
Νέος Πάπας της Ρώμης εκλέγεται ο Γρηγόριος Ζ’, μια από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες που πέρασαν ποτέ από την Αγία Έδρα. Θα μείνει στην ιστορία για τις μεταρρυθμίσεις του, για τους αφορισμούς διαφόρων ηγετών και για την κόντρα του με τον Γερμανό αυτοκράτορα Ερρίκο Δ’. Θα είναι Πάπας μέχρι το 1086.
1073
Ο δομέστικος Ισαάκιος Κομνηνός (ανιψιός του συνονόματου αυτοκράτορα) με ένα στράτευμα που περιλαμβάνει 400 Φράγκους μισθοφόρους εκστρατεύει στη M.Ασία για να αντιμετωπίσει διάφορες αυτόνομες τουρκικές ορδές που πλιατσικολογούν. Οι 400 Φράγκοι υπό τον Ουρσέλιο στασιάζουν δι’ ασήμαντον αφορμήν και αποχωρούν, ενώ ο Ισαάκιος ηττάται κατά κράτος στην Καισάρεια από τους Τούρκους και αιχμαλωτίζεται.
1073
Στάση Ουρσελίου Οι Νορμανδοί και λοιποί Φράγκοι που υπηρετούν ως μισθοφόροι στον στρατό της Ανατολής στασιάζουν και θέτουν υπό τον έλεγχό τους την περιοχή Αμάσειας. Αρχηγός τους είναι ο Ουρσέλιος ή Ρουσέλιος (Russel de Bailleul – Ρουσέλ ντε Μπαγιέλ). Για 2-3 χρόνια αποκόπτεται η επικοινωνία της Πόλης με τα ανατολικά θέματα. Επίσης είναι αδύνατη η αποστολή στρατιωτικών ενισχύσεων εκεί.
1073
Εξαιτίας της καταστροφής του εκστρατευτικού σώματος του Ισαακίου Κομνηνού στη μάχη της Καισάρειας, αλλά και λόγω της ανταρσίας του Φράγκου Ουρσελίου, η άμυνα στη Μικρά Ασία, η οποία είχε δεχθεί ήδη ένα καίριο πλήγμα στη μάχη του Μαντζικέρτ, καταρρέει. Τα ανατολικά σύνορα μένουν εντελώς απροστάτευτα. Οι δρόμοι δεν ελέγχονται και οι μικρασιατικές πόλεις είναι αποκομμένες.
1073
Οι Σελτζούκοι Τούρκοι κυριεύουν την Άγκυρα και άλλες πόλεις της κεντρικής Μικράς Ασίας.
1073 Ιούλιος
Μετά από σκληρή 2ετή πολιορκία, ο Τουρκομάνος πολέμαρχος Αστίζ καταλαμβάνει για λογαριασμό των Σελτζούκων Τούρκων την Ιερουσαλήμ που κατείχαν οι Φατιμίδες Άραβες της Αιγύπτου.
1074
Μάχη της γέφυρας του Ζόμπου επί του Σαγγαρίου, ΝΔ από την Άγκυρα. Ο Φράγκος στασιαστής Ουρσέλιος με 3.000 ιππείς συντρίβει μια βυζαντινή δύναμη 12.000 αντρών που είχε σταλεί εναντίον του. Ο επικεφαλής των Βυζαντινών καίσαρας Ιωάννης Δούκας και ο γιος του Ανδρόνικος αιχμαλωτίζονται.
1074
Ο Ουρσέλιος φτάνει μέχρι τη Χρυσούπολη, απέναντι από την Πόλη, με την πρόθεση να εκθρονίσει τον Μιχαήλ Ζ’. Όμως ο Νικηφορίτζης κάνει συμφωνία με τους Σελτζούκους να επιτεθούν στον Ουρσέλιο που υποχωρεί στη Νικομήδεια, όπου για να πάρει με το μέρος του τους Μικρασιάτες, αναγορεύει τον αιχμάλωτό του Ιωάννη Δούκα αυτοκράτορα. Νικιέται όμως από τους Σελτζούκους στο όρος Σοφων και αιχμαλωτίζεται.
1074
Ο Φράγκος στασιαστής Ουρσέλιος έχει αιχμαλωτιστεί από τους Σελτζούκους, οι οποίοι είναι σε πρόσκαιρη συμμαχία με το Βυζάντιο. Απελευθερώνεται μετά από καταβολή λύτρων και αποσύρεται στην Αμάσεια, όπου για λίγα χρόνια θα είναι κάτι σαν τοπικός ανεξάρτητος ηγεμών.
1074 Δεκέμβριος
Μετά από αίτημα του Μιχαήλ Ζ’, ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ κάνει έκκληση στους ηγέτες της Δύσης να βοηθήσουν το Βυζάντιο εναντίον των Μουσουλμάνων. Στη φάση αυτή συζητείται σοβαρά και με ειλικρίνεια η άρση του Σχίσματος των Εκκλησιών. Το σχέδιο δεν προχωράει λόγω των κακών σχέσεων του Πάπα με τον Ερρίκο Δ’. Πάντως ο Νορμανδός Ροβέρτος Γυισκάρδος είναι πρόθυμος να βοηθήσει για να προωθήσει τα δικά του σχέδια.
1075 1074-1075
Στην Αντιόχεια ο λαός εξεγείρεται όταν ο νεοδιορισμένος δούκας Ισαάκιος Κομνηνός απομακρύνει (με τέχνασμα) τον πατριάρχη Αντιοχείας Αιμιλιανό. Ο όχλος λεηλατεί σπίτια πλουσίων. Ο Ισαάκιος συγκεντρώνει στρατό από γειτονικές πόλεις και καταπνίγει την εξέγερση. Ακολουθούν ομαδικές εκτελέσεις των εξεγερμένων.
1075
Βαρύτατος χειμώνας σε όλη την Ευρώπη. Επικρατούν πολύ χαμηλές θερμοκρασίες από τον Νοέμβριο του 1074 μέχρι τον Απρίλιο του 1075. Το αποτέλεσμα είναι σιτοδεία. Ο λαός πεινάει.
1075 περίπου ★★
Βλάχοι Αυτήν περίπου την εποχή εμφανίζονται οι Βλάχοι στη Θεσσαλία. Την παρουσία τους αναφέρουν ο Κεκαυμένος και η Άννα Κομνηνή. Oι Βλάχοι αποτελούνται από διάφορες λατινόφωνες πολεμικές φάρες που μετακινήθηκαν από βορειότερες περιοχές των Βαλκανίων. Η εξάπλωσή τους θα είναι τέτοια, που η Θεσσαλία τους επόμενους 3 αιώνες αναφέρεται ως «Βλαχία» ή «Μεγάλη Βλαχία» ή «Μεγαλοβλαχία».
1075
Ο Σελτζούκος πολέμαρχος Σουλεϊμάν Α’ ιμπν Κουτουλμούς επικεφαλής μιας μεγάλης ομάδας Τουρκομάνων έχει θέσει υπό τον έλεγχό του μια εκτεταμένη περιοχή στην οροσειρά του Ταύρου. Δεν αναγνωρίζει την εξουσία του Σελτζούκου σουλτάνου Μαλίκ Σαχ. Καταλαμβάνει τη Νίκαια και τη Νικομήδεια. [Δεν είναι σαφές πώς και πότε ακριβώς κατέλαβε αυτά τα ισχυρά φρούρια.]
1075
Ο Νικηφόρος Βρυέννιος εκστρατεύει στη Βουλγαρία και στη σημερινή Σερβία για την αποκατάσταση του ελέγχου σε απομακρυσμένες περιοχές όπου εισβάλλουν και καταπατούν βυζαντινό έδαφος διάφορες φυλές: Χρωβάτες (Κροάτες), Σέρβοι, Πετσενέγοι κ.λπ. Πάντως τα βόρεια σύνορα δεν αποκαθίστανται στο σημείο που ήταν επί Βουλγαροκτόνου 50 χρόνια πριν.
1075
Ο Νέστωρ, δούκας του Θέματος Παρίστριον, στασιάζει λόγω καθυστερήσεων στις πληρωμές του στρατού. Συμμαχεί με τους Πετσενέγους και οδηγεί έναν πολυάριθμο στρατό στη Θράκη. Οι στασιαστές λεηλατούν τα περίχωρα και απειλούν την Κωνσταντινούπολη, αλλά επεμβαίνει ο Νικηφορίτζης που εξαγοράζει τους αρχηγούς των στασιαστών και ο Νέστωρ αναγκάζεται να υποχωρήσει. Έπαιξε ρόλο και η πανώλη που μαστίζει την Πόλη.
1075
Ο βυζαντινός στρατηγός Θεόδωρος Γαβράς αποκρούει τους Τούρκους και τους διώχνει από το Θέμα Χαλδίας στον Πόντο. Στη συνέχεια απελευθερώνει την Τραπεζούντα που την είχαν καταλάβει οι Τούρκοι την προηγούμενη χρονιά και εγκαθίσταται εκεί κυβερνώντας την περιοχή ως Δούκας Τραπεζούντος και ημιανεξάρτητος ηγεμόνας μέχρι το 1098 όταν θα αιχμαλωτιστεί και θα εκτελεστεί από τους Τούρκους.
1076 22-2-1076
Ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ αφορίζει τον αυτοκράτορα της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ερρίκο Δ’ που είχε αποπειραθεί να τον καθαιρέσει. Αυτή η ενέργεια πυροδοτεί μια σειρά εξελίξεων που οδηγούν σε πλήρη αποδυνάμωση του Ερρίκου Δ’ που μόνο κατά τύχη παραμένει στον θρόνο.
1076
Επιδημία πανώλης ξεσπά στο Βυζάντιο. Πάρα πολλοί νεκροί στην Πόλη. Μένουν άταφοι για μέρες. Αυτή είναι η δεύτερη από τις 3 μεγάλες επιδημίες πανούκλας στο Βυζάντιο. [Υπήρξαν και αρκετές άλλες, αλλά σχετικά μικρότερες.]
1076 περίπου
Πρώτη υποτίμηση του νομίσματος Ο Νικηφορίτζης αποφασίζει να κάνει υποτίμηση του νομίσματος, κάτι που επιτείνει τη γενική δυσαρέσκεια εναντίον τού Μιχαήλ Ζ’, στον οποίο αποδίδεται το παρατσούκλι Παραπινάκης, που σημαίνει «ελλιπής παρά ένα πινάκιο». Τα ιστάμενα του Μιχαήλ Ζ’, τα λεγόμενα «μιχαηλάτα» έχουν τώρα 16 καράτια. Πάλι καλά, γιατί τα επόμενα 15 χρόνια η περιεκτικότητα σε χρυσό θα μηδενιστεί – κυριολεκτικά.
1076
Ο Αλέξιος Κομνηνός διορίζεται Στρατοπεδάρχης σε ηλικία μόλις 15 ετών. Με μία πολύ μικρή δύναμη μεταβαίνει στην Αμάσεια, στο Θέμα Αρμενιάκων για να συλλάβει τον αυτονομηθέντα Φράγκο μισθοφόρο Ουρσέλιο (Russel de Baille). Τελικά με τη βοήθεια των Σελτζούκων τα καταφέρνει και φέρνει τον Ουρσέλιο στην Πόλη σιδηροδέσμιο.
1077 Ιανουάριος
Ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ και ο Γερμανός αυτοκράτορας συναντώνται στην Κανόσσα της Λομβαρδίας, όπου ο Ερρίκος Δ’ ταπεινώνεται και αναγκάζεται να περιμένει 3 μέρες στην αυλή για να ζητήσει συγχώρεση από τον Πάπα. Το γεγονός είναι ένα ορόσημο που απογειώνει την παπική εξουσία στη Δύση.
1077 Οκτώβριος
Δύο επιφανείς στρατηγοί στασιάζουν σχεδόν ταυτόχρονα και αυτοανακηρύσσονται αυτοκράτορες: Στις δυτικές επαρχίες ο Νικηφόρος Βρυέννιος, και στα ανατολικά ο Νικηφόρος Βοτανειάτης, δομέστικος των σχολών της ανατολής. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Ζ’ προσφέρει τον τίτλο του Καίσαρα στον Βρυέννιο, αλλά εκείνος αρνείται και βαδίζει από την Τραϊανούπολη της Θράκης προς τη Βασιλεύουσα.
1077
★★
Ίδρυση του Σουλτανάτου του Ρουμ Ο Σελτζούκος πολέμαρχος Σουλεϊμάν Α’ ιμπν Κουτουλμούς (μάλλον με τη βοήθεια ή την ανοχή του Βοτανειάτη) ιδρύει το ανεξάρτητο Σουλτανάτο του Ρουμ με έδρα αρχικά τη Νίκαια και αργότερα το Ικόνιο. Το Σουλτανάτο θα υπάρχει μέχρι τις αρχές του 14ου αι. [Δεν είναι σαφές πότε ακριβώς εγκαθίσταται στη Νίκαια. Ίσως αυτό συνέβη το 1081, μετά τη λήξη της στάσης του Νικηφόρου Μελισσηνού.]
1078 Άνοιξη
Ο Μιχαήλ Ζ’ Δούκας είχε πληρώσει τον Σελτζούκο ηγεμόνα Σουλεϊμάν Κουτουλμούς για να τον βοηθήσει εναντίον του στασιαστή στρατηγού Νικηφόρου Βοτανειάτη. Όμως ο Σουλεϊμάν έρχεται σε συμφωνία με τον Βοτανειάτη, τον οποίο ενισχύει με Τούρκους ιπποτοξότες. Ο Νικηφόρος Βοτανειάτης έρχεται στη Νίκαια, νικάει τον αυτοκρατορικό στρατό και βαδίζει εναντίον της Κωνσταντινούπολης.
1078 Άνοιξη
Στασιάζει ο δούκας Δυρραχίου Νικηφόρος Βασιλάκης (βετεράνος της μάχης του Μαντζικέρτ) που θεωρεί ότι μπορεί να επωφεληθεί από την αναστάτωση που επικρατεί με τις στάσεις των άλλων Νικηφόρων (του Βρυέννιου και του Βοτανειάτη) εναντίον του Μιχαήλ Ζ’. Βαδίζει με έναν ετερόκλητο στρατό προς τα ανατολικά και περιμένει στη Θεσσαλονίκη την έκβαση των συγκρούσεων των υπολοίπων διεκδικητών του θρόνου.
1078
Ο Μιχαήλ Ψελλός ολοκληρώνει το ιστορικό του έργο «Χρονογραφία», που εξιστορεί σε 7 βιβλία τα γεγονότα της περιόδου 976-1078 συνεχίζοντας την ιστοριογραφία του Λέοντος Διακόνου.
1078 3-4-1078
Νικηφόρος Γ’ Βοτανειάτης Ο Νικηφόρος Βοτανειάτης εισέρχεται θριαμβευτής στην Κωνσταντινούπολη. Ο Μιχαήλ Ζ’ Δούκας παραιτείται και αποσύρεται ως μοναχός στη μονή Στουδίου (λίγο μετά θα γίνει Μητροπολίτης Εφέσου). Ο Νικηφορίτζης θανατώνεται με βασανιστήρια. Ο Βοτανειάτης στέφεται επίσημα αυτοκράτορας ως Νικηφόρος Γ’. Θα παραμείνει στον θρόνο για 3 χρόνια, μέχρι το 1081.
1078
Ο 75χρονος Νικηφόρος Βοτανειάτης προτίθεται να παντρευτεί τη μητέρα τού προκατόχου του Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα, αλλά τελικά παντρεύεται τη σύζυγο τού Μιχαήλ Ζ’, τη Μαρία Αλανή, η οποία υιοθετεί τον στρατηγό Αλέξιο Κομνηνό με απώτερο σκοπό να προστατέψει τον γιο της Κωνσταντίνο. Πιθανότατα ο Αλέξιος και η Μαρία η Αλανή είναι εραστές.
1078
Ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ ο οποίος είχε πολύ καλές σχέσεις με τον έκπτωτο αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ’ Δούκα, αφορίζει τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Βοτανειάτη, επειδή τον θεωρεί σφετεριστή. Οι ελάχιστες προσδοκίες να στείλουν οι Δυτικοί βοήθεια στο Βυζάντιο εναντίον των Μουσουλμάνων εξανεμίζονται.
1078
Ο Ροβέρτος Γυισκάρδος στέλνει απεσταλμένους στην Κωνσταντινούπολη για να διαμαρτυρηθεί για την εκθρόνιση του Μιχαήλ Δούκα ζητώντας παράλληλα την τήρηση της υπόσχεσης για γάμο της κόρης του Ελένης με τον Κωνσταντίνο Δούκα, γιο του Μιχαήλ Ζ’. Οι συνεννοήσεις δεν έχουν αποτέλεσμα, αλλά ο Γυισκάρδος βρίσκει μια καλή δικαιολογία για επίθεση εναντίον του Βυζαντίου.
1079
Ο Γκαζίκ Β’, ο έκπτωτος τελευταίος βασιλιάς της οικογένειας των Μπαγρατιδών της Αρμενίας του Ανί, δολοφονείται στην Καισάρεια από ορθόδοξους χριστιανούς λόγω θρησκευτικών διαφορών.
1079
Μάχη Καλαβρύης. Ο στρατηγός Αλέξιος Κομνηνός επιδεικνύοντας εξαιρετικά ηγετικά προσόντα νικά τις δυνάμεις του στασιαστή Νικηφόρου Βρυεννίου στην Ανατολική Θράκη. Ο Βρυέννιος συλλαμβάνεται και τυφλώνεται. Πρόκειται για μια από τις περισσότερο συζητημένες μάχες αυτής της περιόδου επειδή περιγράφεται με λεπτομέρειες στην Αλεξιάδα της Άννας Κομνηνής.
1079
Ο Αλέξιος Κομνηνός αμέσως μετά τη νίκη του επί του Βρυεννίου αποστέλλεται στη Θεσσαλονίκη για να αντιμετωπίσει έναν άλλο στασιαστή στρατηγό, τον Νικηφόρο Βασιλάκη, τον οποίο νικά σε μάχη στον Αξιό ποταμό και τον φέρνει αιχμάλωτο στην Κωνσταντινούπολη όπου ο Βασιλάκης τυφλώνεται.
1079
Ο Κωνσταντίνος Δούκας, αδερφός του τέως αυτοκράτορα Μιχαήλ Ζ’ αποστέλλεται στα ανατολικά επικεφαλής εκστρατευτικού σώματος εναντίον των Σελτζούκων που έχουν φτάσει μέχρι τη Χρυσούπολη. Μόλις διεκπεραιώνεται στην ασιατική ακτή στασιάζει κατά του Νικηφόρου Γ’, αλλά το στράτευμα μένει πιστό στον αυτοκράτορα. Ο Κωνσταντίνος Δούκας συλλαμβάνεται και εξορίζεται σε μοναστήρι.
1080
1080 1080-1081
Ο στρατηγός Νικηφόρος Μελισσηνός, πιστός στον Μιχαήλ Ζ’, στασιάζει εναντίον τού αυτοκράτορα Νικηφόρου Βοτανειάτη (ο οποίος τον είχε εξορίσει στην Κω). Ο Μελισσηνός έχει την υποστήριξη των Σελτζούκων του Σουλεϊμάν Α’ Κουτουλμούς. Με τη βοήθεια των Τούρκων παίρνει τον έλεγχο μεγάλου μέρους της Μικράς Ασίας.
1080
Στη Βουλγαρία, οι Παυλικιανοί επαναστατούν με ηγέτη κάποιον Λέκα. Συμμαχούν ευκαιριακά με τους Πετσενέγους. Ο Αλέξιος Κομνηνός βαδίζει εναντίον τους, οι Πετσενέγοι υποχωρούν και η εξέγερση των Παυλικιανών τερματίζεται άδοξα.
1080
Ο Νικηφόρος Γ’ προκειμένου να σταθεροποιηθεί στον θρόνο μοιράζει συνεχώς λεφτά, τίτλους και δικαιώματα. Επιστρέφει στις εκκλησίες τον χρυσό που τους είχε κατάσχει ο Νικηφορίτζης. Μετέχει σε πολλούς εορτασμούς εκκλησιών. Κάθε τέτοια συμμετοχή σημαίνει διανομή δώρων στον λαό.
1080 περίπου
Ο Μιχαήλ Ψελλός εκτός από το υπόλοιπο πολυσχιδές έργο του, ασχολείται επίσης με τον νεοπλατωνισμό και την αναβίωση παλιών μυστικιστικών κειμένων, όπως οι «Χαλδαϊκοί Χρησμοί» (του Ιουλιανού του Θεουργού, 2ος αι. μ.Χ.), ενώ συγγράφει το «Περί Δαιμόνων». Η πτυχή αυτή του Ψελλού θα του κοστίσει την έχθρα της Εκκλησίας και θα δώσει νέα ώθηση στην τάση των Βυζαντινών για τις απόκρυφες επιστήμες και τη μαγεία.
1080
Η κατρακύλα του Βυζαντινού νομίσματος συνεχίζεται. Το ιστάμενο έχει πλέον μόνο 9 καράτια χρυσού από 22,5 που είχε επί Βουλγαροκτόνου και από 18 το 1068.
1080
Ο Νικηφόρος Γ’ Βοτανειάτης αναγνωρίζει την αυτονομία των περιοχών που κατέχει ο Φιλάρετος Βραχάμιος τα τελευταία 10 χρόνια (Αντιόχεια, Ταρσό κ.λπ.). Έτσι ο Βραχάμιος έχει την κάλυψη του Βυζαντίου, αλλά οι Σελτζούκοι θα διαλύσουν το κρατίδιο του μέχρι το 1086. Η αυτόνομη αυτή περιοχή αποτελεί μια πρώτη μορφή του Αρμενικού Βασιλείου της Κιλικίας που θα δημιουργηθεί λίγο αργότερα.
1080
★★
Αρμενικό Βασίλειο Κιλικίας Οι Αρμένιοι υπό την πίεση των Σελτζούκων φεύγουν από την πατρίδα τους και καταφεύγουν πιο νότια, στην Κιλικία, όπου εκμεταλλευόμενοι και την αδυναμία του Βυζαντίου ιδρύουν ένα ανεξάρτητο κρατίδιο με πρωτεύουσα την Ταρσό. Πρώτος ηγεμόνας ο Ρουπέν Α’. Έναν αιώνα αργότερα η ηγεμονία θα αναγνωριστεί ως το Αρμενικό Βασίλειο της Κιλικίας που θα υπάρχει μέχρι το 1375.
1081 Φεβρουάριος
Ο Νικηφόρος Γ’ θέλει να ορίσει διάδοχο τον ανιψιό του Νικηφόρο Συναδηνό παραμερίζοντας τον Κωνσταντίνο Δούκα και τον Αλέξιο Κομνηνό. Η αυτοκράτειρα προειδοποιεί τους Κομνηνούς ότι οι ισχυροί παραδυναστεύοντες Βορίλος και Γερμανός θέλουν να τους τυφλώσουν και ο Αλέξιος αναχωρεί από την πρωτεύουσα με το πρόσχημα ότι θα επιτεθεί στους Σελτζούκους στην Κύζικο. Συμμαχεί με τον Νικηφόρο Μελλισηνό.
1081
Το κίνημα εναντίον του Βοτανειάτη παίρνει διαστάσεις. Ο Αλέξιος Κομνηνός με τη βοήθεια του κουνιάδου του Γεωργίου Παλαιολόγου και του καίσαρα Ιωάννη Δούκα συγκεντρώνει έναν ισχυρό στρατό έξω από την Κωνσταντινούπολη. Ο αυτοκράτορας εξακολουθεί να έχει στη διάθεσή του τους Βαράγγους, τη μονάδα των Αθανάτων κ.ά.
1081
Ο στρατός της Ανατολής είναι υπό τον έλεγχο του Νικηφόρου Μελισσηνού που υποστηρίζει τον Αλέξιο Κομνηνό. Ο Νικηφόρος Βοτανειάτης στέλνει απεσταλμένους με δελεαστικές προτάσεις συμβασιλείας στον Μελισσηνό, αλλά οι προτάσεις του δεν φτάνουν ποτέ καθώς παρεμβαίνει ο στρατηγός Γεώργιος Παλαιολόγος που απωθεί τα αυτοκρατορικά πλοία.
1081 1-4-1081
Ο Βοτανειάτης προτείνει στον Αλέξιο Κομνηνό να τον υιοθετήσει και να τον κάνει καίσαρα και διάδοχο. Με προτροπή του Ιωάννη Δούκα, ο Αλέξιος αρνείται. Γερμανοί μισθοφόροι του αυτοκρατορικού στρατού μέσα στην Κωνσταντινούπολη προδίδουν τον Βοτανειάτη και ανοίγουν μια πύλη επιτρέποντας τις δυνάμεις του Αλεξίου Κομνηνού να εισέλθουν. Για λίγο ένα τμήμα της Πόλης λεηλατείται.
1081 1-4-1081
Μετά την εισβολή των δυνάμεων του Αλεξίου Κομνηνού στην Κωνσταντινούπολη, ο Νικηφόρος Γ’ Βοτανειάτης πείθεται να παραιτηθεί από τον θρόνο.
1081 4-4-1081 ★★★
Αλέξιος Α’ Κομνηνός – Ίδρυση δυναστείας Κομνηνών Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός στέφεται αυτοκράτωρ. Ιδρύεται η μεγάλη δυναστεία των Κομνηνών. Ο Αλέξιος Α’ θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον θάνατό του το 1118. Ο κουνιάδος του Νικηφόρος Μελισσηνός ορίζεται δομέστικος των σχολών της Δύσης και διορίζεται κυβερνήτης της Θεσσαλονίκης με δικαίωμα επί των εσόδων από την ευρύτερη περιοχή.
1081 15-4-1081
Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός στέφει αυτοκράτειρα την 15χρονη σύζυγό του Ειρήνη, εγγονή του καίσαρα Ιωάννη Δούκα από τον γιο του Ανδρόνικο. Η κίνηση αυτή κρίθηκε αναγκαία (και έγινε παρά τις έντονες αντιδράσεις της μητέρας του, της Άννας Δαλασσηνής), επειδή κυκλοφορούσαν φήμες στην Πόλη (όχι ανυπόστατες) ότι ο νέος αυτοκράτορας είχε σκοπό να παντρευτεί τη Μαρία την Αλανή (χήρα του Μιχαήλ Ζ’ και σύζυγο του Βοτανειάτη).
1081
Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός, στην προσπάθειά του να ανταμείψει συγγενείς και συμμάχους, εισάγει δύο νέους ανωτάτους τίτλους: Του πανυπερσεβάστου και του πρωτοσεβάστου. Ο πρώτος απονέμεται στον άντρα της αδερφής του Μιχαήλ Ταρωνίτη και ο δεύτερος στον νεώτερο αδερφό του Αδριανό.
1081 Μάιος ★★
Εισβολή Νορμανδών Ο Νορμανδός δούκας της Απουλίας και της Καλαβρίας Ροβέρτος Γυισκάρδος εκστρατεύει εναντίον του Βυζαντίου με 30.000 πεζούς, 1.200 ιππότες και 150 πλοία. Αρχικά καταλαμβάνει την Κέρκυρα και μετά πολιορκεί το Δυρράχιο, όπου ο στρατός του υποφέρει από λοιμό από τον οποίο πεθαίνουν 10.000 στρατιώτες και 500 ιππότες.
1081
Η ανεξάρτητη ηγεμονία του Νικηφόρου Μελισσηνού τελειώνει καθώς ο κουνιάδος του Αλέξιος Α’ του απονέμει τον τίτλο του Καίσαρα και τον κάνει κυβερνήτη Θεσσαλονίκης. Ο Μελισσηνός εγκαταλείπει τις πόλεις στη Μ.Ασία που είχε στην επικράτειά του, οι οποίες μένουν με τις τουρκικές φρουρές των Σελτζούκων συμμάχων του, και έτσι, πολύ απλά, οι περισσότερες χάνονται για το Βυζάντιο και περνούν στους Σελτζούκους.
1081
Ο Σελτζούκος πολέμαρχος Σουλεϊμάν Α’ Κουτουλμούς εγκαθίσταται στη Νίκαια (που μάλλον τού παραχώρησε ο Μελισσηνός) και την κάνει έδρα του Σουλτανάτου του Ρουμ. Ανακηρύσσεται σουλτάνος, τίτλο που σύμφωνα με κάποιες ενδείξεις τού τον απένειμε ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός με τον οποίο έχει συνάψει συμμαχία. Ο σουλτάνος των Σελτζούκων Μαλίκ Σαχ Α’ (που εδρεύει στο Ιράν) είναι εχθρός του και δεν θα τον αναγνωρίσει ποτέ.
1081 Αύγουστος
Οι Ενετοί νικούν στο Δυρράχιο τον στόλο των άπειρων στα ναυτικά Νορμανδών. Οι Ενετοί δρουν ως σύμμαχοι των Βυζαντινών, αλλά έχουν και οι ίδιοι σοβαρό πρόβλημα με το ορατό ενδεχόμενο ο έλεγχος των στενών του Οτράντο να περάσει στους Νορμανδούς.
1081
★★
Τζαχά μπέης Ο Τζαχάς ή Τσακά Μπέης, ένας τούρκος πειρατής που είχε αιχμαλωτιστεί από τους Βυζαντινούς και μπήκε στην αυλή της Κωνσταντινούπολης όπου κατόρθωσε να πάρει τον τίτλο του Πρωτονωβελήσιμου από τον Νικηφόρο Βοτανειάτη, απαλλάσσεται από τα καθήκοντά του και καταφεύγει στη Σμύρνη, την οποία καταλαμβάνει. Με έδρα τη Σμύρνη θα ιδρύσει δικό του ανεξάρτητο κρατίδιο.
1081 18-10-1081
Μάχη του Δυρραχίου. Ο Αλέξιος Α’ σπεύδει στο πολιορκημένο από τους Νορμανδούς Δυρράχιο, αλλά ηττάται, όταν μεγάλο μέρος των μισθοφόρων του (Σέρβοι και Σελτζούκοι) λιποτακτεί. Οι συνέπειες είναι σοβαρές: το Δυρράχιο πέφτει μετά από μερικούς μήνες και οι Νορμανδοί καταλαμβάνουν μεγάλο μέρος της ΒΔ Ελλάδας.
1082 Φεβρουάριος
Οι Νορμανδοί υπό τον Ροβέρτο Γυισκάρδο καταλαμβάνουν το Δυρράχιο. Λίγο μετά κατευθύνονται προς νότον και φτάνουν στην Καστοριά την οποία καταλαμβάνουν.
1082
★★★
Εμπορικά προνόμια στους Ενετούς Με χρυσόβουλο του Αλεξίου Κομνηνού παραχωρούνται εμπορικά προνόμια στους Ενετούς με αντάλλαγμα τις υπηρεσίες που προσφέρει ο στόλος τους σε Αδριατική και Ιόνιο. Τα προνόμια αφορούν δημιουργία εμπορικής ενετικής παροικίας στην Πόλη, εξαίρεση από δασμούς κ.λπ. Αργότερα ο Αλέξιος θα παραχωρήσει προνόμια και σε Αμαλφηνούς και Πιζάνους. Η απόφαση θα αποδειχθεί ολέθρια για την οικονομία και την ισχύ του Βυζαντίου.
1082 Απρίλιος
Οι πράκτορες του Αλεξίου Α’ υποκινούν εξέγερση των ανιψιών του Γυισκάρδου στη νότια Ιταλία. Ο Ροβέρτος Γυισκάρδος αναγκάζεται να επιστρέψει στην Ιταλία. Τη διοίκηση των επιχειρήσεων στην Ελλάδα αναλαμβάνει ο γιος του Βοημούνδος.
1082
Ο Βασιλιάς της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Ερρίκος Δ’ εισβάλλει στην Ιταλία και πολιορκεί τη Ρώμη. Πέρα από τα προσωπικά κίνητρα του Γερμανού ηγεμόνα, έχει πληρωθεί 360.000 χρυσά νομίσματα από τον Αλέξιο Α’ για αυτόν τον αντιπερισπασμό.
1082
Ο Βοημούνδος νικά τον Αλέξιο Κομνηνό σε δύο μάχες στην Άρτα και στα Γιάννενα. Οι Νορμανδοί έχουν πλέον στην κατοχή τους μεγάλο μέρος της Θεσσαλίας και της Δυτικής Μακεδονίας. Ο Βοημούνδος ενισχύει την οχύρωση της πόλης των Ιωαννίνων, που από τότε θα αρχίσει να αναπτύσσεται, καθώς θα ευνοηθούν οι εμπορικές σχέσεις της πόλης με τη Δύση.
1082
Ο «Ύπατος των Φιλοσόφων» Ιωάννης ο Ιταλός, που έχει την έδρα της Φιλοσοφίας στο Πανδιδακτήριον, κατηγορείται ότι προσπαθεί να αναβιώσει την αρχαία φιλοσοφία και τις ιδέες περί ψυχής και αιωνιότητος αδιαφορώντας για τα δόγματα της Εκκλησίας. Κρίνεται ένοχος από σύνοδο στην οποία συμμετέχουν ο Αλέξιος Α’ και ο πατριάρχης Ευστράτιος Γαριδάς. Ο Ιταλός αναγκάζεται να αποκηρύξει τις ιδέες του.
1083 Μάρτιος
Ο Αλέξιος Α’ συγκεντρώνει νέο στρατό από 20.000 άντρες (από τους οποίους 7.000 Σελτζούκοι) και αναχωρεί από την Κωνσταντινούπολη για να αντιμετωπίσει τους Νορμανδούς στην Ελλάδα.
1083 23-4-1083
Ο Βοημούνδος και ο στρατός του πολιορκούν τη Λάρισα. Ο κυβερνήτης της πόλης Λέων Κεφαλάς οργανώνει αποτελεσματικά την άμυνα και ζητάει απεγνωσμένα βοήθεια από τον αυτοκράτορα.
1083
Ο Βοημούνδος πολιορκεί ανεπιτυχώς την Αχρίδα. Καταλαμβάνει όμως τα Σκόπια, ενώ επισκευάζει το κάστρο στα Μογλενά (Χρυσή Ημαθίας) για να ελέγξει την περιοχή.
1083 Καλοκαίρι
Ο ενετικός στόλος απελευθερώνει για λογαριασμό του Βυζαντίου το Δυρράχιο από τους Νορμανδούς.
1083
Μετά από 6μηνη πολιορκία ο Βοημούνδος δεν έχει πετύχει να καταλάβει τη Λάρισα. Ο Αλέξιος Α’ πλησιάζει με τον στρατό του και αφού με ένα στρατήγημα παρασέρνει τον Βοημούνδο προς τα Τέμπη, επιτίθεται στο στρατόπεδο των πολιορκητών στα μετόπισθεν. Επιστρέφοντας εσπευσμένα ο Βοημούνδος πέφτει σε ενέδρα και υφίσταται βαριές απώλειες.
1083 Οκτώβριος
Ο Βοημούνδος αναχωρεί για την Ιταλία για να βρει λεφτά για να πληρώσει τον στρατό του που είναι απλήρωτος. Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός απελευθερώνει την Καστοριά εκμεταλλευόμενος την απουσία του. Εκμεταλλεύεται περαιτέρω τις δυσκολίες των Νορμανδών και εξαγοράζει τους διοικητές που άφησε πίσω ο Βοημούνδος ακυρώνοντας σχεδόν όλες τις κατακτήσεις των Νορμανδών.
1083 Νοέμβριος
Ο Αλέξιος Α’ επιστρέφει στη Μοσυνόπολη και επιλαμβάνεται του θέματος με τη λιποταξία 2500-3000 Παυλικιανών (και Βογομίλων) που εγκατέλειψαν τον βυζαντινό στρατό για να επιστρέψουν στα χωριά τους στην περιοχή της Φιλιππούπολης. Κατάσχει τις περιουσίες τους και εξορίζει πολλούς στα νησιά, από όπου όμως σύντομα επιστρέφουν.
1084 Μάιος
Ο Ροβέρτος Γυισκάρδος οδηγεί έναν στρατό 36.000 αντρών στη Ρώμη και διώχνει από εκεί τον Γερμανό Ερρίκο Δ’ που την είχε καταλάβει. Ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ που ήταν πολιορκημένος και αποκλεισμένος στο κάστρο Σαντ Άντζελο αποκαθίσταται. Η Ρώμη λεηλατείται από τους Νορμανδούς με το πρόσχημα ότι οι ντόπιοι είχαν συνεργαστεί με τους εχθρούς του Πάπα.
1084 Οκτώβριος
Ο Ροβέρτος Γυισκάρδος εκστρατεύει ξανά εναντίον του Βυζαντίου με 120 πλοία σε συμμαχία με τη δημοκρατία της Ραγούσας (Ντουμπρόβνικ). Συγκρούεται με τον ενετικό στόλο και μετά από αρχικές αποτυχίες τον νικά και καταλαμβάνει ξανά την Κέρκυρα.
1084 Νοέμβριος
Ο στόλος του Γυισκάρδου πετυχαίνει μεγάλη νίκη επί ενός Ενετο-Βυζαντινού στόλου στα ανοικτά της Κασσιώπης στην Κέρκυρα. 10.000 Έλληνες και Ενετοί νεκροί. 5.000 αιχμάλωτοι.
1084 12-12-1084 ★★
Πτώση της Αντιόχειας Οι Σελτζούκοι Τούρκοι (ο Σουλεϊμάν Α’ του Σουλτανάτου του Ρουμ) καταλαμβάνουν την Αντιόχεια μετά από προδοσία. Η πόλη βρισκόταν υπό την ηγεμονία του Φιλάρετου Βραχάμιου που είχε τυπική μόνο εξάρτηση από την Κωνσταντινούπολη. Υπήρξε μικρή αντίσταση μόνο στην ακρόπολη. Οι αναφορές σχετικά με λεηλασίες στην πόλη είναι διφορούμενες. Μια σημαντική βυζαντινή πόλη χάνεται για πάντα για το Βυζάντιο.
1085 Άνοιξη
Ο Ροβέρτος Γυισκάρδος καταλαμβάνει με λίγα πλοία το Αργοστόλι της Κεφαλλονιάς και περιμένει εδώ τον υπόλοιπο στόλο του από το Ώρικον (νότια από τον Αυλώνα) όπου διαχείμασε.
1085 Μάιος
Ο πάπας Γρηγόριος Ζ’ πεθαίνει στο Σαλέρνο, στη νότια Ιταλία, όπου έχει αναγκαστεί να καταφύγει εξαιτίας της κατακραυγής των Ρωμαίων για τη λεηλασία της Ρώμης από τους Νορμανδούς συμμάχους του την προηγούμενη χρονιά. Παρά το θλιβερό αυτό τέλος, ο Γρηγόριος Ζ’ είχε τεράστια συμβολή στην ανεξαρτησία του παπικού θρόνου από την πολιτική εξουσία.
1085 17-7-1085
Ο Νορμανδός Ροβέρτος Γυισκάρδος αρρωσταίνει με υψηλό πυρετό και πεθαίνει στο Φισκάρδο της Κεφαλονιάς. Οι Νορμανδοί εγκαταλείπουν τα σχέδιά τους για επίθεση στην Ελλάδα και επιστρέφουν στην Ιταλία. Κάποιοι εντάσσονται στον Βυζαντινό στρατό. Εκκενώνουν και το Δυρράχιο. Αυτό είναι το τέλος των επιχειρήσεων των Νορμανδών εναντίον του Βυζαντίου αυτήν την περίοδο.
1085
Με έγγραφό του προς τον Οικουμενικό Πατριάρχη, ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός απαλλάσσει τα μοναστήρια του Άθω από τη φορολογία. Οι μονές (που αυτήν την εποχή είναι γύρω στις 180) δεν υπάγονται πλέον στον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, αλλά απευθείας στον Αυτοκράτορα. Ο Επίσκοπος Ιερισσού έχει την αρμοδιότητα για τη χειροτονία των ιερέων και των διακόνων.
1086
Με τον θάνατο του πρώτου σουλτάνου του Σουλτανάτου του Ρουμ Σουλεϊμάν ιμπν Κουτουλμούς, ο Σελτζούκος σουλτάνος Μαλίκ Σαχ Α’ αναθέτει στον Αβδούλ Κασίμ την επιτροπεία του σουλτανάτου (ενώ έχει φυλακίσει τον νόμιμο διάδοχο). Ο Αβδούλ Κασίμ επιδεικνύει ζήλο και λεηλατεί τη Βιθυνία προκαλώντας την αντίδραση του Βυζαντίου. Ο στρατηγός Τατίκιος τον τρέπει σε φυγή χάρη στους Φράγκους μισθοφόρους του.
1086
Ο Αβδούλ Κασίμ οργανώνει μεγάλο στόλο για το Σουλτανάτο του Ρουμ στην Κίο της Μικράς Ασίας. Ο στόλος αυτός καταστρέφεται από τον βυζαντινό στόλο με επικεφαλής τον Μανουήλ Βουτουμίτη. Παράλληλα, ο στρατός του Κασίμ ηττάται ξανά από τους Φράγκους του Τατικίου.
1086
Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός πείθει τον Αβδούλ Κασίμ να συνθηκολογήσει και να ανεξαρτητοποιηθεί από τον Σελτζούκο σουλτάνο. Την ίδια εποχή επανακτά την Νικομήδεια παραπλανώντας τον Κασίμ.
1086
Ο μητροπολίτης Λέων ο Χαλκηδόνος καταδικάζεται από σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη επειδή είναι αντίθετος στην απόφαση του βυζαντινού αυτοκράτορα Αλεξίου Κομνηνού για εκποίηση εκκλησιαστικών θησαυρών προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι πόλεμοι εναντίον Νορμανδών, Πετσενέγων κ.ά.
1086 τέλη
Νέα μεγάλη εισβολή των Πετσενέγων στη Θράκη σε συνεργασία με τους Βογομίλους της Βουλγαρίας. Συντρίβουν έναν βυζαντινό στρατό και ο δομέστικος της Δύσεως Γρηγόριος Πακουριανός σκοτώνεται. Αναχαιτίζονται όταν ο βυζαντινός στρατός μπλοκάρει τις διαβάσεις προς Φιλιππούπολη και Αδριανούπολη. Ο στρατηγός Τατίκιος τους αναγκάζει να οπισθοχωρήσουν εγκαταλείποντας τη λεία τους.
1087
Ιταλοί ναυτικοί κλέβουν το παραμελημένο λείψανο του Αγίου Νικολάου από τα Μύρα της Μ. Ασίας και το μεταφέρουν στο Μπάρι της Ιταλίας, που θα γίνει το κέντρο διάδοσης της λατρείας του Αγίου στη Δύση.
1087
Οι Πετσενέγοι απαιτούν συμφωνία και πληρωμή από τον βυζαντινό αυτοκράτορα. Ο Αλέξιος Α’ αρνείται και τους επιτίθεται, αλλά ηττάται στο Δορόστολον (Σιλίστρα, στον Δούναβη). Υποχωρεί προς τη Βερόη και βρίσκεται σε δύσκολη θέση, αλλά ευτυχώς οι Πετσενέγοι δεν αξιοποιούν τη νίκη τους καθώς τα χαλάνε και συγκρούονται με τους συμμάχους τους, τούς Κουμάνους, που ζητούν μερτικό από τα λάφυρα της νίκης.
1087 6-12-1087
Μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη με πολλά θύματα και πολλές ζημιές.
1087
Η Έδεσσα (Şanlıurfa) στην Άνω Μεσοποταμία που μετά το 1071 ήταν περιστασιακά μόνο υπό τον έλεγχο της Κωνσταντινούπολης, υπό τη διοίκηση διαφόρων χριστιανών ηγεμονίσκων, παραδίδεται στους Σελτζούκους Τούρκους. Την εξουσία αναλαμβάνει ο δουξ Χετάμης που, παραδόξως, αναγνωρίζει τη βυζαντινή επικυριαρχία. [Αποσκοπώντας μάλλον να διατηρήσει αυτονομία έναντι των Σελτζούκων.]
1088
Ο Βοημούνδος, πρωτότοκος γιος του Ροβέρτου Γυισκάρδου, αμφισβητεί τη διαδοχή της ηγεμονίας από τον ετεροθαλή αδερφό του Ρογήρο Μπόρσα (Ruggero Borsa). Τελικά επέρχεται συμφωνία μεταξύ των αδελφών. Ο Βοημούνδος αναγνωρίζει τον Ρογήρο ως Δούκα Απουλίας και ο ίδιος κρατά ως ανεξάρτητος ηγεμόνας τον Τάραντα, την Ύρια, το Οτράντο κ.λπ. Σύντομα θα ιδρύσει το Πριγκιπάτο του Τάραντα.
1088
Ο ανεξάρτητος εμίρης Τζαχάς της Σμύρνης κατασκευάζει έναν αξιόμαχο στόλο με τη βοήθεια ενός Έλληνα πλοιοκτήτη. Με τον πολεμικό αυτό στόλο κυριαρχεί στα μικρασιατικά παράλια του Αιγαίου και καταλαμβάνει, τα επόμενα χρόνια, τα νησιά Λέσβο, Xίο, Σάμο και Ρόδο. Έχει μεγάλες φιλοδοξίες που φτάνουν μέχρι τον θρόνο του Βυζαντίου, και για τον λόγο αυτό το 1090 θα συμμαχήσει με τους Πετσενέγους.
1088
★★
Πάτμος Με χρυσόβουλο του Αλεξίου Α’ Κομνηνού ιδρύεται στην Πάτμο από τον μοναχό Χριστόδουλο η Μονή του Αγίου Ιωάννη του Θεολόγου.
1089
Οι Πετσενέγοι συνεχίζουν τη διείσδυσή τους που απέκτησε νέα πνοή μετά τη νίκη τους το 1087 στο Δορόστολον. Φτάνουν μέχρι τα Ύψαλα (απέναντι από τους σημερινούς Κήπους Έβρου). Ο Αλέξιος προσπαθεί να τους αναχαιτίσει με χρηματικά ανταλλάγματα.
1090
1090
Ο Τζαχάς, ο αυτονομημένος Τούρκος Εμίρης της Σμύρνης, νικά τον βυζαντινό στόλο σε ολοήμερη ναυμαχία στις Οινούσσες. Τον στόλο του Τζαχά αποτελούσαν 17 δρόμωνες και 33 χελάνδια. Ο βυζαντινός στόλος με διοικητή τον Νικήτα Κασταμονίτη πρέπει να ήταν πολύ μικρότερος. Μετά από αυτήν τη νίκη, ο Τζαχάς καταλαμβάνει τη Χίο και τη Σάμο.
1090
Οι δυνάμεις του Σουλτανάτου του Ρουμ υπό την ηγεσία του Αμπντούλ Κασίμ (που εκτελεί χρέη κυβερνήτη στη θέση του νέου σουλτάνου Κιλίτς Αρσλάν Α’, που είναι αιχμάλωτος στη Συρία) προωθούνται στη Νικομήδεια. Οι δύο Τούρκοι ηγεμόνες της δυτικής Μ.Ασίας (Τζαχάς και Κασίμ) κινούνται συνδυασμένα και απειλούν την Κωνσταντινούπολη.
1090 τέλη
Οι Πετσενέγοι προωθούνται πιο ανατολικά φτάνουν στην Αρκαδιούπολη στην ανατολική Θράκη και αποκλείουν την Κωνσταντινούπολη.
1090 τέλη
Ο δούκας της Κρήτης Κωνσταντίνος Καρύκης στασιάζει με πρόσχημα την υψηλή φορολογία. Υπάρχει η υποψία ότι είναι σε συνεννόηση με τον εμίρη Τζαχά αλλά και με τον κυβερνήτη της Κύπρου Ραψομάτη. Η εξέγερση θα κατασταλεί δύο χρόνια αργότερα από τον Ιωάννη Δούκα (τον εγγονό του πανίσχυρου συνονόματου καίσαρα).
1091
Ο «θαλασσοκράτωρ» Κωνσταντίνος Δαλασσηνός, συγγενής του αυτοκράτορα, ανακαταλαμβάνει τη Χίο που είχε πέσει στα χέρια των Σελτζούκων του εμίρη Τζαχά λίγους μήνες πριν. Αποκρούει με επιτυχία την αντεπίθεση του Τζαχά.
1091 Άνοιξη
Ο εμίρης της Σμύρνης Τζαχάς αυτοανακηρύσσεται «Βασιλεύς» (του Βυζαντίου) και συμμαχεί με τους Πετσενέγους που πλησιάζουν από ξηράς την Κωνσταντινούπολη, ενώ ο ίδιος την πολιορκεί με τον στόλο του.
1091 Φεβρουάριος
Ολοκληρώνεται η νορμανδική κατάκτηση της Σικελίας. Οι Νορμανδοί υπό τον Ρογήρο Α’ (αδερφό του Γυισκάρδου, που είναι θείος του Ρογήρου Α’ Δούκα της Απουλίας, γιου του Γυισκάρδου) παίρνουν και τις τελευταίες πόλεις της Σικελίας που κατείχαν οι Σαρακηνοί. Ο πληθυσμός της Σικελίας είναι ακόμα στην πλειοψηφία του Έλληνες χριστιανοί. Το καλοκαίρι ο Ρογήρος θα καταλάβει και τη Μάλτα.
1091
Ο στρατηγός του Θέματος Κύπρου Ραψομάτης στασιάζει και ανεξαρτητοποιείται από το Βυζάντιο. Η εξέγερση θα κατασταλεί μάλλον εύκολα το 1093 από τον Μανουήλ Βουτουμίτη που επιχειρεί υπό τις διαταγές του Ιωάννη Δούκα.
1091 29-4-1091 ★★
Μάχη Λεβουνίου Ο Αλέξιος Α’ Κομνηνός συμμαχεί με τους Κουμάνους και αντεπιτίθεται με σφοδρότητα εναντίον του στρατού των 80.000 Πετσενέγων στο Λεβούνιο, στον νότιο Έβρο. Οι Πετσενέγοι που αιφνιδιάζονται παθαίνουν πανωλεθρία και εξολοθρεύονται. Είναι η πρώτη μεγάλη νίκη του Βυζαντίου μετά από πολλές δεκαετίες.
1092
Ο σουλτάνος των Σελτζούκων Μελίκ Σαχ Α’, μετά από διπλωματικές ενέργειες του Αλεξίου, πιέζει το Σουλτανάτο του Ρουμ να συνάψει ειρήνη με το Βυζάντιο. Προς αυτήν την κατεύθυνση απελευθερώνει τον ηγέτη του Ρουμ Κιλίτς Αρσλάν Α’ που από παιδί ήταν αιχμάλωτός του. Ο εμίρης της Σμύρνης Τζαχάς παντρεύει την κόρη του με τον Κιλίτς Αρσλάν για να τον πάρει με το μέρος του στον αγώνα εναντίον του Βυζαντίου.
1092 19-11-1092
Θάνατος του Σελτζούκου Σουλτάνου Μελίκ Σαχ Α’. Μετά τον θάνατό του, το μεγάλο Σουλτανάτο των Σελτζούκων αρχίζει να παρακμάζει και διασπάται σε μικρότερα κρατίδια.
1092
Ο Μέγας Δουξ (ναύαρχος) Ιωάννης Δούκας πολιορκεί επί τρίμηνο τη Μυτιλήνη που είχε καταληφθεί από τους Σελτζούκους της Σμύρνης. Ο Τζαχάς τελικά συνθηκολογεί και συμφωνεί με τον Δούκα για ασφαλή αποχώρηση του στόλου του. Ο Κωνσταντίνος Δαλασσηνός που μόλις είχε φτάσει και δεν γνώριζε τη συμφωνία επιτίθεται στους Τούρκους, καταλαμβάνει τα πλοία τους και εκτελεί τα πληρώματα.
1092
Ο Αλέξιος Α’ δωροδοκεί έναν αξιωματούχο του Σουλτανάτου του Ρουμ και ανακτά τη Σινώπη στον Εύξεινο Πόντο, πρωτεύουσα της Παφλαγονίας.
1092
★★
Νέο νόμισμα: Υπέρπυρον Ο Αλέξιος Α’ καταργεί τα χρυσά νομίσματα ιστάμενον (που ήταν απόγονος του σόλιδου) και τεταρτηρόν, μετά τις συνεχείς υποτιμήσεις των τελευταίων δεκαετιών. Εισάγεται νέο νόμισμα, το υπέρπυρον, που στη Δύση γίνεται γνωστό ως bezant και το οποίο έχει 20,5 καράτια αντί των 24 του σόλιδου. Τέλος εποχής για τον σόλιδο που υπήρξε το σύμβολο της οικονομικής ακμής του Βυζαντίου.
1093 Άνοιξη
Ο εμίρης Τζαχάς πολιορκεί την Άβυδο με σκοπό να αποκτήσει τον έλεγχο των Δαρδανελλίων. Η πολιορκία λύεται από τον Κωνσταντίνο Δαλασσηνό που καταφθάνει με τον βυζαντινό στόλο. Επίσης έπαιξε ρόλο το γεγονός ότι ο Αλέξιος Α’ ζήτησε από τον νεαρό σουλτάνο του Ρουμ Κιλίτς Αρσλάν να κινηθεί εναντίον του Τζαχά.
1093
Ο εμίρης Τζαχάς δολοφονείται στην Άβυδο, κατά τη διάρκεια γεύματος, από τον γαμπρό του Κιλίτς Αρσλάν Α’, σουλτάνο του Ρουμ. Θα τον διαδεχθεί ο γιος του αλλά το κρατίδιό του σύντομα θα πάψει να υπάρχει. Η ηγεμονία του Τζαχά κράτησε 13 χρόνια. Ήταν μια πολύ έντονη περίοδος για τη δυτική Μ.Ασία και τα νησιά του Αιγαίου.
1094
Ο Νικηφόρος Διογένης, γιος του Ρωμανού Δ’ και ετεροθαλής αδερφός του Μιχαήλ Ζ’, ο οποίος επί βασιλείας του πατέρα του ήταν συναυτοκράτορας και ο οποίος είχε ανατραφεί από τον Αλέξιο, συνωμοτεί εναντίον του Αλεξίου Α’ και οργανώνει απόπειρες δολοφονίας του. Συλλαμβάνεται και τυφλώνεται. Στη συνωμοσία συμμετείχαν πολλοί επιφανείς όπως ο Μιχαήλ Ταρωνίτης, η τέως αυτοκράτειρα Μαρία Αλανή κ.ά.
1095 περίπου
Παλάτι των Βλαχερνών Ανακαινίζεται και οχυρώνεται το παλάτι των Βλαχερνών. Θα γίνει η κύρια αυτοκρατορική κατοικία, αντικαθιστώντας το Μέγα Παλάτιον το οποίο περιέρχεται σε αχρηστία.
1095
Ο Ψευδο-Διογένης, διεκδικητής του θρόνου που ισχυρίζεται ότι είναι ο Κωνσταντίνος, γιος του αυτοκράτορα Ρωμανού Δ’ Διογένη, εισβάλλει με έναν στρατό Κουμάνων και πολιορκεί την Αδριανούπολη την οποία υπερασπίζεται ο τυφλός Νικηφόρος Βρυέννιος. Αιχμαλωτίζεται όμως με τέχνασμα και τυφλώνεται. Λίγο αργότερα ο Αλέξιος Α’ νικά και εκδιώκει τους Κουμάνους.
1095
O Ιωάννης Σκυλίτζης εκδίδει το πολύτιμο έργο του «Σύνοψις Ιστοριών», που αφηγείται τα γεγονότα κατά τις βασιλείες των Βυζαντινών αυτοκρατόρων από τον θάνατο του Νικηφόρου Α’ το 811 έως την εκθρόνιση του Μιχαήλ ΣΤ’ το 1057. Σε χειρόγραφο του έργου που βρίσκεται στη Μαδρίτη περιλαμβάνονται 574 μοναδικές εικονογραφήσεις-μινιατούρες.
1095
Έκκληση του Αλεξίου Α’ προς τη Δύση για βοήθεια εναντίον των Σελτζούκων, με επιστολές προς τον κόμη της Φλάνδρας Ροβέρτο Β’ και προς τον πάπα Ουρβανό Β’. Κάποιοι ιστορικοί πιστεύουν ότι οι επιστολές συνετέλεσαν στην έναρξη της Α’ Σταυροφορίας ενώ άλλοι αμφισβητούν την ύπαρξη τέτοιων επιστολών.
1095 27-11-1095 ★★★
Έναρξη Σταυροφοριών Στη σύνοδο της Κλερμόν, ο πάπας Ουρβανός Β’ κηρύσσει την έναρξη Σταυροφορίας για την απελευθέρωση των Αγίων Τόπων από τους Μουσουλμάνους. Ο επίσκοπος Αντεμάρ του Πουί και ο κόμης Ραϋμόνδος Δ’ της Τουλούζης ορίζονται επικεφαλής αυτής της πρώτης Σταυροφορίας που προγραμματίζεται να αρχίσει στις 15 Αυγούστου του 1096.
1095 Απρίλιος
Οι Σταυροφορίες αρχίζουν με την ανεπίσημη και παρορμητική «Σταυροφορία του Λαού». Είναι ένα πλήθος 40.000 ρακένδυτων που ξεκινούν από την Κολωνία υπό την καθοδήγηση ενός χαρισματικού και φανατικού Γάλλου μοναχού, του Πέτρου του Ερημίτη. Κατευθύνονται προς τα Βαλκάνια και προβαίνουν σε λεηλασίες μεταξύ Βελιγραδίου και Νις για να βρουν εφόδια.
1096
Γίνονται τα πρώτα οργανωμένα πογκρόμ σε Γαλλία και Γερμανία εναντίον των Εβραίων από ομάδες που συγκεντρώνονται για να λάβουν μέρος στην Α’ Σταυροφορία και στη Σταυροφορία του Λαού.
1096 1-8-1096
Οι σταυροφόροι της «Σταυροφορίας του Λαού» φτάνουν στην Κωνσταντινούπολη. Μετά τη Σόφια η πορεία τους ήταν υπό τη στενή επιτήρηση του βυζαντινού στρατού καθώς οι σταυροφόροι είχαν επιδείξει άθλια συμπεριφορά κατά το πέρασμά τους από άλλες χώρες. Ο Αλέξιος, που θέλει να απαλλαγεί από αυτόν τον όχλο το γρηγορότερο, τους βοηθά να περάσουν τον Βόσπορο στις 6 Αυγούστου.
1096
Οι σταυροφόροι της «Σταυροφορίας του Λαού» προχωρούν στη Βιθυνία λεηλατώντας χωριά και πόλεις. Αψηφώντας τις συμβουλές του Αλεξίου Α’, δεν περιμένουν τους κανονικούς Σταυροφόρους και παραπλανημένοι από του Σελτζούκους, βαδίζουν εναντίον της Νίκαιας. Πέφτουν σε ενέδρα και εξοντώνονται. Γλυτώνουν μόνο 3.000 που οχυρώνονται σε ένα ερειπωμένο φρούριο από όπου τους σώζουν οι Βυζαντινοί.
1096
Ο Νορμανδός ηγεμών του Τάραντα Βοημούνδος συμμετέχοντας στην Α’ Σταυροφορία αναχωρεί από την Απουλία με 500 ιππότες και 2500-3500 πεζούς και αποβιβάζεται στις ακτές της Αδριατικής. Φτάνει στην Καστοριά τα Χριστούγεννα –αυτή τη φορά όχι ως κατακτητής. Προσπαθεί να μην παρενοχλεί τους Βυζαντινούς αν και προσπάθησε ανεπιτυχώς να πείσει άλλους Σταυροφόρους να επιτεθούν στην Κωνσταντινούπολη.
1096 Δεκέμβριος
Οι πρώτοι σταυροφόροι της Α’ Σταυροφορίας φτάνουν με τα στρατεύματά τους στην Κωνσταντινούπολη. Μεταξύ αυτών ένας εκ των ηγετών της, ο Γοδεφρείδος ντε Μπουγιόν (Godefroy de Bouillon). Ο Αλέξιος Α’ ανησυχεί βλέποντας έναν τεράστιο στρατό να συγκεντρώνεται έξω από τα τείχη της Πόλης. Οι αρχηγοί των Σταυροφόρων πείθονται να υπογράψουν όρκο πίστης προς τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα.
1097 Απρίλιος
Ο Βοημούνδος φτάνει κι αυτός στην Κωνσταντινούπολη και παρόλο που ο Αλέξιος δεν τον εμπιστεύεται, δεν έχει αντίρρηση να ορκιστεί υποταγή στον Αλέξιο. Oι Σταυροφόροι δεσμεύονται (πολύ απρόθυμα) να παραδώσουν τα μικρασιατικά εδάφη που θα κατακτήσουν στο Βυζάντιο.
1097 Απρίλιος
Οι σταυροφόροι της Α’ Σταυροφορίας διεκπεραιώνονται στη Μ. Ασία με τη βοήθεια του Βυζαντινού στόλου. Περιπλέοντας τη Βασιλεύουσα, οι Σταυροφόροι μένουν έκθαμβοι. Στις 14 Μαΐου θα αρχίσουν την πολιορκία της Νίκαιας η οποία θα εξελιχθεί σε σημείο συγκέντρωσης των σταυροφορικών δυνάμεων πριν την εξόρμηση προς τους Αγίους Τόπους.
1097 19-6-1097
Ανακατάληψη Νίκαιας Οι Βυζαντινοί καταλαμβάνουν τη Νίκαια με τη βοήθεια των Σταυροφόρων που την πολιορκούσαν επί 2 μήνες. Ο Μανουήλ Βουτουμίτης ήρθε σε συμφωνία με τους Σελτζούκους για την παράδοση της πόλης κρυφά από τους Σταυροφόρους στους οποίους απαγορεύτηκε η είσοδος. Οι Σταυροφόροι είναι έξω φρενών με αυτήν την εξέλιξη και θεωρούν ότι εξαπατήθηκαν.
1097 1-7-1097
Μάχη Δορυλαίου. Οι Σταυροφόροι με επικεφαλής τον Βοημούνδο του Τάραντα νικούν το στρατό των Σελτζούκων του Κιλίτζ Αρσλάν Α’. Οι απώλειες είναι βαρύτατες και από τις δύο πλευρές.
1097
Επωφελούμενος από την υποχώρηση των Σελτζούκων στα ενδότερα λόγω της προέλασης των Σταυροφόρων, ο «Μέγας Δουξ» Ιωάννης Δούκας καταλαμβάνει τη Σμύρνη, και αυτό είναι το επίσημο τέλος του ανεξάρτητου σελτζουκικού κρατιδίου που είχε ιδρύσει ο εμίρης Τζαχάς. Η Σμύρνη παραδόθηκε μετά από συμφωνία, όμως δεν αποφεύγεται η σφαγή τού τουρκικού πληθυσμού.
1097
Ο Ιωάννης Δούκας, μετά την κατάληψη της Σμύρνης συνεχίζει και κάνει εκκαθάριση στα μικρασιατικά παράλια του Αιγαίου. Απελευθερώνει την Έφεσο μετά από πολιορκία και αργότερα προχωρά στην ενδοχώρα και παίρνει τις Σάρδεις, τη Φιλαδέλφεια και τη Λαοδίκεια (Φρυγίας).
1097 Οκτώβριος
Οι Σταυροφόροι, με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο του Μπουιγιόν, τον Βοημούνδο Α’ του Τάραντα και τον Ραϋμόνδο Δ’ της Τουλούζης, αρχίζουν την πολιορκία της Αντιόχειας. Συμμετέχει και βυζαντινός στόλος με επικεφαλής τον Τατίκιο. Η πόλη είναι σε τουρκικά χέρια από το 1084, αλλά το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού της (που έχει μειωθεί δραματικά στους 40.000) είναι χριστιανοί.
1098 10-3-1098
Στην Έδεσσα, ο δουξ Θεόδωρος Χετάμης, που αρχικά είχε διοριστεί από τους Τούρκους το 1094, αλλά στη συνέχεια είχε ανεξαρτητοποιηθεί, δολοφονείται και η πόλη καταλαμβάνεται από τους Σταυροφόρους υπό τον Βαλδουίνο της Βουλώνης. Οι Φράγκοι γίνονται ενθουσιωδώς δεκτοί από τους Αρμένιους. Ο Βαλδουίνος ιδρύει στην Έδεσσα το πρώτο ανεξάρτητο σταυροφορικό κρατίδιο.
1098 3-6-1098
Οι Σταυροφόροι υπό την ηγεσία του Βοημούνδου του Τάραντα καταλαμβάνουν την Αντιόχεια. Επακολουθεί λεηλασία και σφαγή. Οι νεκροί μεταξύ των αμάχων είναι πολλές χιλιάδες, οι περισσότεροι από τους οποίους Έλληνες Ορθόδοξοι. Ο Βοημούνδος αγνοεί με διάφορα προσχήματα τον όρκο πίστης προς τον αυτοκράτορα του Βυζαντίου και θα ιδρύσει το Πριγκιπάτο της Αντιοχείας, με τον ίδιο να παίρνει τον τίτλο του Πρίγκιπα.
1098
Ο ανεξάρτητος ηγεμόνας της Τραπεζούντας Θεόδωρος Γαβράς αιχμαλωτίζεται σε μάχη με τους Τούρκους στη Θεοδοσιούπολη και θα έχει μαρτυρικό θάνατο αρνούμενος να αλλαξοπιστήσει. (Είναι Άγιος της Εκκλησίας.) Την ηγεσία της Τραπεζούντας θα αναλάβει περί το 1103 ο Γρηγόριος Γαβράς-Ταρωνίτης ο οποίος θα προσπαθήσει να αυτονομηθεί, αλλά θα ηττηθεί από τον αυτοκρατορικό στρατό και θα φυλακιστεί.
1098
Οι Σελτζούκοι πιεζόμενοι από τους Σταυροφόρους, δεν μπορούν να υπερασπιστούν την επικράτειά τους και χάνουν την Ιερουσαλήμ από τους Φατιμίδες Άραβες.
1099 15-7-1099 ★★★
Κατάληψη της Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους Οι σταυροφόροι της Α’ Σταυροφορίας καταλαμβάνουν την Ιερουσαλήμ, μετά από πολιορκία μιας εβδομάδας περίπου (το αρχικό σχέδιο ήταν να συμμετάσχει και ο βυζαντινός στρατός, αλλά οι Φράγκοι το απέφυγαν). Ακολουθεί μεγάλη σφαγή Μουσουλμάνων και Εβραίων.
1099 22-7-1099
Ιδρύεται το σταυροφορικό Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Πρώτος ηγεμόνας του είναι ο Γοδεφρείδος ντε Μπουιγιόν (Godefroy de Bouillon) που από ταπεινότητα δεν παίρνει τον τίτλο του Βασιλιά, με το σκεπτικό ότι μόνο ο Ιησούς Χριστός είναι ο αληθινός Βασιλιάς της πόλης. Παίρνει απλά τον τίτλο τού «Προστάτη (advocatus ) του Παναγίου Τάφου».
1099
Οι Λατίνοι εκλέγουν δικό τους πατριάρχη στην Ιερουσαλήμ. Ο ελληνικός κλήρος εξορίζεται από την πόλη και του επιτρέπεται η είσοδος μία φορά μόνο το χρόνο, το Πάσχα.
1099 13-8-1099
Μετά τον θάνατο του Πάπα της Α’ Σταυροφορίας Ουρβανού Α’, νέος Πάπας εκλέγεται ο Βενεδικτίνος μοναχός Πασχάλης Β’. Θα μείνει στον θρόνο για 18 χρόνια, σε μια περίοδο ιδιαίτερα φορτισμένη λόγω της κατάληψης της Ιερουσαλήμ από τους Σταυροφόρους.
Μάχες 
Αυτοκράτορες 