Ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με το Βυζάντιο και τον Ελληνισμό κατά τον 4ο αιώνα μ.Χ.
300
303
Διωγμοί Χριστιανών Αρχίζουν μεγάλες διώξεις των Χριστιανών από τον Διοκλητιανό. Απαγορεύονται οι συναθροίσεις Χριστιανών. Πολλοί θα θανατωθούν τα επόμενα 10 χρόνια.
303
Εγκαινιάζεται η Καμάρα στη Θεσσαλονίκη εις ανάμνησιν των νικών του Γαλερίου εναντίον των Σασσανιδών Περσών. Η κατασκευή της είχε αρχίσει το 299 μ.Χ.
303
Ο νεοπλατωνικός φιλόσοφος και μαθητής του Πλωτίνου Ιάμβλιχος (245-325 μ.Χ.) ιδρύει σχολή στην Απάμεια της Συρίας.
305
Νέα Τετραρχία Οι Διοκλητιανός και Μαξιμιανός παραιτούνται. Αύγουστοι γίνονται οι Κωνστάντιος Χλωρός και Γαλέριος, οι οποίοι μέχρι τώρα ήταν Καίσαρες και συμπλήρωναν τη «Ρωμαϊκή Τετραρχία», που είχε ιδρυθεί από τον αυτοκράτορα Διοκλητιανό το 293 μ.Χ.
305
Στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία η πρωτεύουσα μεταφέρεται από τη Ρώμη στο Μιλάνο.
306 25-6-306 ★★
Ο Μ. Κωνσταντίνος γίνεται Καίσαρ της Δύσης Ο Κωνστάντιος Χλωρός πεθαίνει και Αύγουστος της Δύσης ανακηρύσσεται από τον στρατό ο γιος του (Μέγας) Κωνσταντίνος. Όμως ο τίτλος δεν αναγνωρίζεται από τον Αύγουστο της Ανατολής Γαλέριο. Ο Κωνσταντίνος αναγνωρίζεται προς το παρόν ως Καίσαρ.
306 28-8-306
Ο Μαξέντιος, γιος του τέως Αυγούστου της Δύσης Μαξιμιανού, αυτοανακηρύσσεται στη Ρώμη Αύγουστος της Δύσης, με την υποστήριξη της Πραιτοριανής φρουράς.
306
Η νότια Ιταλία εξεγείρεται λόγω της βαριάς φορολογίας και υποστηρίζει τον Μαξέντιο. Το ίδιο κάνουν σε λίγο οι επαρχίες της Βόρειας Αφρικής, η Κορσική, η Σαρδηνία και η Σικελία.
308 11-11-308 ★★
Αλλαγές στην Τετραρχία Σε συνέδριο τέως και νυν Ρωμαίων ηγετών που γίνεται στο Carnuntum της Παννονίας, Αύγουστος της Δύσης ανακηρύσσεται ο Λικίνιος (με Καίσαρα τον Κωνσταντίνο), αλλά στην πράξη Αύγουστος είναι ο Μαξέντιος που θεωρείται σφετεριστής. Ο Λικίνιος έχει πραγματική εξουσία στο Ιλλυρικόν, στη Θράκη και στην Παννονία. Στην Ανατολή παραμένει Αύγουστος ο Γαλέριος με Καίσαρα τον Μαξιμίνο.
309
Ξεσπά μεγάλη επιδημία στη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία που έχει ως συνέπεια δραστική μείωση του πληθυσμού. Πιθανολογείται ότι η νόσος ήταν ένα είδος Άνθρακα.
310
311 30-4-311
Ο Γαλέριος λίγο πριν πεθάνει εκδίδει στη Σερδική (Σόφια) έδικτο με το οποίο σταματούν οι διωγμοί των Χριστιανών και επιτρέπεται η ελεύθερη άσκηση της χριστιανικής λατρείας. Το διάταγμα προσυπογράφουν (χωρίς αυτό να είναι εξακριβωμένο ιστορικά) και οι υπόλοιποι της τετραρχίας (Κωνσταντίνος, Λικίνιος, Μαξιμίνος).
311 5-5-311
Πεθαίνει ο Αύγουστος της Ανατολής Γαλέριος, μάλλον από καρκίνο εντέρου. Ήταν 51 ετών. Τον διαδέχεται ο Μαξιμίνος Δάιας (έως τότε Καίσαρας), που ξαναρχίζει τους διωγμούς των χριστιανών. Θα μείνει γνωστός ως Μαξιμίνος Β’.
311 3-12-311
Πεθαίνει ο τέως αυτοκράτορας Διοκλητιανός σε ηλικία 68 ετών. Ίσως αυτοκτόνησε επειδή ήταν πολύ άρρωστος.
312
Ο Μέγας Κωνσταντίνος διασχίζει τις Άλπεις και εισβάλλει στη βόρεια Ιταλία όπου νικάει σε τρεις διαδοχικές μάχες τον στρατό του Μαξεντίου.
312
★★
Εν Τούτω Νίκα Ο Κωνσταντίνος υιοθετεί το έμβλημα “εν τούτω νίκα” ή “in hoc signo vinces” και για πρώτη φορά εμφανίζεται το σύμβολο του Χριστού, το ΧΡ, στις ασπίδες των Ρωμαίων στρατιωτών.
312 28-10-312 ★★★
Μάχη της Μιλβίας Γέφυρας Νίκη του Μεγάλου Κωνσταντίνου επί του Μαξεντίου κοντά στη Μιλβία γέφυρα του ποταμού Τίβερη (κοντά στη Ρώμη). Ο Μαξέντιος σκοτώνεται και ο Κωνσταντίνος ανακηρύσσεται Αύγουστος της Δυτικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
312
Ο Μέγας Κωνσταντίνος καταργεί την Πραιτοριανή φρουρά. Επιβλέπει ο ίδιος την καταστροφή των στρατώνων της φρουράς (Castra Praetoria).
312
★★★
Χρυσό νόμισμα: Σόλιδος Ο Μ. Κωνσταντίνος δίνει εντολή να κοπεί στην Τρίερ της Γερμανίας το νέο χρυσό νόμισμα, ο Solidus (που εισήχθη το 301 από τον Διοκλητιανό), και αλλάζει την αντιστοιχία του σε χρυσό. Ο σόλιδος ζυγίζει 1/72 της λίβρας (δηλ. 4,5 gr) και περιέχει 96% χρυσό. Αργότερα θα λέγεται κωνσταντινάτο, ιστάμενον, bezant. Θα είναι το βυζαντινό νόμισμα μέχρι τον 11ο αι.
313 3-2-313 ★★★
Διάταγμα των Μεδιολάνων Συνάντηση μεταξύ Λικινίου και Μεγ. Κωνσταντίνου στο Μιλάνο (Μεδιόλανα) και έκδοση εδίκτου με το οποίο διακηρύσσεται η αρχή της ανεξιθρησκίας μέσα στα όρια της αυτοκρατορίας. Οι διωγμοί των χριστιανών σταματούν οριστικά.
313 30-4-313
Ο Μαξιμίνος Β’ διασχίζει τον Βόσπορο με 70.000 άντρες βαδίζοντας εναντίον του Λικινίου με την αιτιολογία ότι ο Λικίνιος είχε συμμαχήσει με τον Κωνσταντίνο που είχε σκοτώσει τον Μαξέντιο, τον σύμμαχο του Μαξιμίνου. Ο στρατός του Μαξιμίνου ηττάται στη μάχη του Τζιράλλου (Τυρολόη) στην Ανατολική Θράκη. Ο Λικίνιος μένει μοναδικός Αύγουστος στην ανατολή.
313
★★
Αρειανή διαμάχη Ο Άρειος, ένας ιερέας Μαυριτανικής καταγωγής με μόρφωση, εντυπωσιακό ασκητικό παρουσιαστικό και ρητορικές ικανότητες, κηρύσσει στην Αλεξάνδρεια υποστηρίζοντας ότι ο Ιησούς είχε μόνο ανθρώπινη φύση. Οι θεωρίες του προσελκύουν πολλούς οπαδούς και διχάζουν την Εκκλησία, από τον πρώτο κιόλας χρόνο της νομιμοποίησής της.
314
★★
Εμφύλιος Τετραρχίας Ξεσπά εμφύλιος πόλεμος ανάμεσα στον Λικίνιο (Αύγουστος της Ανατολής) και τον Κωνσταντίνο (Αύγουστος της Δύσης). Όλα ξεκίνησαν όταν ο Κωνσταντίνος διόρισε Καίσαρα τον κουνιάδο του Βασσιανό, ο οποίος συνωμότησε εναντίον του σε συνεργασία με ανθρώπους του Λικινίου.
314 Άνοιξη
Σύνοδος της Άγκυρας Εκκλησιαστική σύνοδος συνέρχεται στην Άγκυρα με συμμετοχή 12 επισκόπων από Μ.Ασία και Συρία. Η σύνοδος αποφασίζει ότι επιτρέπονται οι γάμοι διακόνων και η διαφωνία του ποιμνίου στην επιλογή επισκόπων. Ποινικοποιείται η κτηνοβασία, η συνεύρεση με λεπρές γυναίκες και το κυριότερο: η προσφυγή σε μάγους.
315
Ο Κωνσταντίνος και ο Λικίνιος, σε ανεξάρτητες εκστρατείας, πολεμούν στο μέτωπο του Δούναβη εναντίον Σαρματών, Δακών κ.ά.
315 25-7-315
Εγκαινιάζεται η αψίδα του Κωνσταντίνου στη Ρώμη εις ανάμνησιν της νίκης του επί του Μαξεντίου. Ο Κωνσταντίνος δεν θυσιάζει στους θεούς της Ρώμης όπως συνηθιζόταν ως τότε σε τέτοιες περιστάσεις.
315
Απαγορεύεται η Σταύρωση ως θανατική ποινή.
315
Ο Ευσέβιος (265-339) γίνεται επίσκοπος Καισαρείας (της Παλαιστίνης). Θα συγγράψει την «Εκκλησιαστική Ιστορία». Θεωρείται ο πατέρας της Εκκλησιαστικής ιστορίας.
316 8-10-316
Μάχη στην Κίβαλι. Συντριπτική νίκη του Μεγάλου Κωνσταντίνου επί του στρατού του Λικινίου στην Παννονία. Ο Λικίνιος υποχωρεί προς Αδριανούπολη.
316 τέλη
Μάχη της Πεδιάδας του Άρδα. Νίκη του Μ. Κωνσταντίνου επί του Λικινίου.
317 1-3-317
Υπογράφεται συνθήκη ειρήνης στη Σερδική (σημ. Σόφια) μεταξύ Κωνσταντίνου και Λικινίου. Ο Λικίνιος παραχωρεί όλες τις ευρωπαϊκές του περιοχές πλην Θράκης. Ο Κωνσταντίνος Α΄ αναγνωρίζεται ως πρεσβύτερος Αύγουστος και όλοι οι γιοι τού Λικίνιου και του Κωνσταντίνου Α΄ θα αναγνωριστούν αμοιβαία ως καίσαρες. Η ειρήνη θα κρατήσει 7 χρόνια.
320
320
Ο Κρίσπος, γιος του Μ. Κωνσταντίνου, εκστρατεύει με επιτυχία εναντίον των Φράγκων. Το μέτωπο του Ρήνου θα είναι ασφαλές για τα επόμενα 20 χρόνια. Εγκαθίσταται στην Augusta Treverorum (Τρίερ) της Γερμανίας.
320
Ο αύγουστος της Ανατολής Λικίνιος ξαναρχίζει διωγμούς εναντίον των χριστιανών. Δημεύει περιουσίες και καίει εκκλησίες.
320
Αρχίζει η κατασκευή της παλιάς Βασιλικής του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη.
321
Ο αιρετικός Άρειος έρχεται στη Νικομήδεια προσκεκλημένος του ισχυρού επισκόπου Νικομήδειας Ευσεβίου και ενώ έχει αφοριστεί στην Αλεξάνδρεια. Η παρουσία του στη Μ. Ασία αναζωπυρώνει την Αρειανή διαμάχη.
323
Ο Μεγάλος Κωνσταντίνος εκστρατεύει εναντίον Σαρματών και Γότθων στη Δακία, τους νικά και του αποδίδεται ο τίτλος “Sarmaticus Maximus”.
324 3-7-324
Μάχη της Αδριανουπόλεως. Ο Λικίνιος αντιδρά άσχημα όταν ο στρατός της Δύσης μπαίνει στα εδάφη του καταδιώκοντας Βησιγότθους. Με αυτήν την αφορμή, ο Κωνσταντίνος του επιτίθεται. Αποφασιστική νίκη του Μ. Κωνσταντίνου επί του στρατού του Λικινίου. Ο Λικίνιος διαφεύγει προς το Βυζάντιο και μετά περνάει με τον στρατό του στην ασιατική ακτή του Βοσπόρου.
324 Ιούλιος
Ναυμαχία Ελλησπόντου. Ο γιος του Μ. Κωνσταντίνου Κρίσπος με 80 πλοία καταστρέφει κοντά στην Καλλίπολη τον στόλο του Λικινίου, που τον αποτελούσαν 200 πλοία. Τίποτα δεν εμποδίζει πλέον τον στρατό του Μ. Κωνσταντίνου να μεταφερθεί στην ασιατική ακτή.
324 18-9-324 ★★
Μάχη Χρυσουπόλεως Μάχη της Χρυσουπόλεως (κοντά στη Χαλκηδόνα, στην ασιατική πλευρά του Βοσπόρου). Τελική νίκη και επικράτηση του Μ. Κωνσταντίνου επί του Λικινίου. Για πολλούς, η τελευταία Ρωμαϊκή μάχη.
324 19-12-324 ★★★
Ο Μέγας Κωνσταντίνος Μονοκράτορας Ο Λικίνιος παραιτείται επισήμως. Ο Μέγας Κωνσταντίνος είναι πλέον ο μοναδικός αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Ο Κωνσταντίνος χαρίζει τη ζωή στον Λικίνιο (που είναι και άντρας της αδερφής του) και τον αφήνει να ζήσει ως ιδιώτης στη Θεσσαλονίκη.
324 8-11-324 ★★★
Θεμελίωση Κωνσταντινούπολης Τελετή θεμελίωσης της Κωνσταντινούπολης στη θέση που ήταν η αρχαία πόλη Βυζάντιο, παλαιά αποικία των Μεγαρέων.
325
Ο Λικίνιος προσπαθεί να συνωμοτήσει εναντίον του αυτοκράτορα, αποτυγχάνει και εκτελείται.
325 20-5-325 ★★★★
Α’ Οικουμενική Σύνοδος της Νίκαιας Εκκλησιαστική σύνοδος στη Νίκαια της Βιθυνίας από τον Μάιο μέχρι τον Αύγουστο. Διατυπώνεται το «Σύμβολο της Νίκαιας» με τα πρώτα επτά άρθρα του Συμβόλου της Πίστεως. Θεμελιώνεται το τριαδολογικό δόγμα της Εκκλησίας. Ξεκινά ο θεσμός των Οικουμενικών Συνόδων και η Εκκλησία γίνεται θεσμός του Ρωμαϊκού κράτους. Το σημαντικότερο για τη δεδομένη συγκυρία: καταδικάζεται ο Άρειος και η διδασκαλία του.
326 25-7-326
Ο Μ. Κωνσταντίνος αρνείται να τελέσει τις παραδοσιακές ειδωλολατρικές τελετές που συμπεριλαμβάνονται στα καθήκοντα των Ρωμαίων αυτοκρατόρων.
326
Ο Κωνσταντίνος εκτελεί τον γιο του Κρίσπο παρασυρόμενος από τις συκοφαντίες της δεύτερης συζύγου του Φαύστας. Επίσης δίνει εντολή να θανατωθεί ο ανιψιός του Λικινιανός, γιος του Λικινίου. Λίγο αργότερα σκοτώνει και τη Φαύστα.
326
Η Αγία Ελένη, μητέρα του Μεγάλου Κωνσταντίνου, επισκέπτεται τους Αγίους Τόπους και αρχίζει την οικοδόμηση του Ναού της Γεννήσεως.
327
Αγία Ελένη Σύμφωνα με την επίσημη εκκλησιαστική ιστορία, η Αγία Ελένη ανακαλύπτει τον τάφο του Ιησού και τον Τίμιο Σταυρό στην Ιερουσαλήμ.
327
Ναός Αναστάσεως Η Αγία Ελένη ιδρύει στην Ιερουσαλήμ τον Ναό της Αναστάσεως, που από τότε είναι ο ιερότερος τόπος της Χριστιανοσύνης. Στον ναό συμπεριλαμβάνεται και ο Πανάγιος Τάφος.
328
Ο Μέγας Αθανάσιος αναγορεύεται πατριάρχης Αλεξανδρείας παρά το νεαρόν της ηλικίας του.
328
Απωθούνται οι Αλαμανοί στον Άνω Ρήνο σε επιχειρήσεις που ίσως συνεχίστηκαν μέχρι το 331. Την ευθύνη έχει ο γιος του αυτοκράτορα, ο Κωνσταντίνος (που θα γίνει αργότερα αύγουστος ως Κωνσταντίνος Β’).
329
Οι Γότθοι προσπαθούν να διεισδύσουν μαζικά νότια από τον Δούναβη στη Μοισία, αλλά απωθούνται.
330
330
Οι Βάνδαλοι παίρνουν άδεια από τον Μεγ. Κωνσταντίνο να εγκατασταθούν στην Παννονία, σε περιοχές που σήμερα αντιστοιχούν στην Ουγγαρία και Δυτική Ρουμανία.
330 11-5-330 ★★★★★
Κωνσταντινούπολη Εγκαίνια της Κωνσταντινούπολης που θα εξελιχθεί στη νέα πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, αρχικά με το όνομα «Νέα Ρώμη». Αυτή είναι, τυπικά, η έναρξη της Βυζαντινής Περιόδου.
330
Ο Κωνσταντίνος αρχίζει να οικοδομεί το Μέγα Παλάτιον στη νέα πρωτεύουσα.
330
Αποπεράτωση της βασιλικής της Γεννήσεως στα Ιεροσόλυμα. Η εκκλησία θα καταστραφεί σε μια εξέγερση και θα ξανακτιστεί επί Ιουστινιανού.
330
Ο άγιος Παχώμιος ιδρύει το πρώτο κοινόβιο μοναχών στην Αίγυπτο, στο νησί Ταβένα στον Νείλο. Μέχρι τώρα οι μοναχοί ήταν αποκλειστικά ερημίτες. Το κοινόβιο γρήγορα εξαπλώνεται και γίνεται συγκρότημα μοναστηριών. Έτσι ιδρύεται ο μοναστηριακός μοναχισμός στον Χριστιανισμό.
331
Ναός Αγίων Αποστόλων Θυρανοίξια του ναού των Αγίων Αποστόλων στην Κωνσταντινούπολη. Η πιο ιστορική εκκλησία της πόλης (μετά την Αγιασοφιά) όπου βρίσκονταν οι τάφοι πολλών αυτοκρατόρων. Θα ανακατασκευαστεί εκ θεμελίων το 550. Θα κατεδαφιστεί το 1461 και στη θέση του θα γίνει το Φατίχ τζαμί.
331
Ο Μ. Κωνσταντίνος αναθέτει στον Ευσέβιο Καισαρείας να ετοιμάσει 50 Βίβλους για να καλύψουν τις ανάγκες των εκκλησιών στην Κωνσταντινούπολη.
332
Εκστρατεία εναντίον των Γότθων (κυρίως Βησιγότθων) που ηττώνται από τον Κωνσταντίνο κοντά στη Βάρνα με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς. Οι απώλειες των Γότθων σε αυτήν την εκστρατεία πρέπει να ξεπέρασαν τις 100.000. Στη συνέχεια γίνονται υποτελείς και προσλαμβάνονται ως φοιδεράτοι.
334
Εκστρατεία του Μ. Κωνσταντίνου εναντίον των Σαρματών στη Δακία. Οι Σαρμάτες ηττώνται και ο πληθυσμός τους εκτοπίζεται στην Παννονία και άλλες επαρχίες. Ένα μεγάλο μέρος κατατάσσεται στον ρωμαϊκό στρατό. Η Δακία μετά από πολύ καιρό είναι ξανά υπό πλήρη ρωμαϊκό έλεγχο.
335 14-9-335
Θυρανοίξια του ναού της Αναστάσεως στα Ιεροσόλυμα.
335
Σύνοδος της Τύρου που συνέρχεται με μοναδικό αντικείμενο το κατηγορητήριο (από Αρειανούς) εναντίον του πατριάρχη Αλεξανδρείας Αθανασίου για διαφθορά και μαγγανεία. Παρά το ανυπόστατο των κατηγοριών, ο Μ. Αθανάσιος εξορίζεται στην Τίερ, επειδή ενώπιον του αυτοκράτορα απείλησε να εμποδίσει την αποστολή φορτίων σίτου από την Αίγυπτο.
335
Κατόπιν πιέσεων του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου και με την υποστήριξη του Ευσέβιου της Νικομήδειας, ό Άρειος αποκαθίσταται στα ιερατικά του καθήκοντα στην Αλεξάνδρεια.
336
Ο αιρετικός Άρειος πεθαίνει ξαφνικά στην Αλεξάνδρεια. Η αίρεσή του θα επιβιώσει για πολύν καιρό ακόμα.
336
Τα Χριστούγεννα γιορτάζονται για πρώτη φορά. Αυτό συμβαίνει στη Ρώμη, 8 μέρες πριν από τις καλένδες του Ιανουαρίου.
337
★★
Έναρξη Περσικών Πολέμων Ο σάχης της Περσίας Σαπώρης Β’ (Σαπούρ) εισβάλλει στην Άνω Μεσοποταμία και κυριεύει την Αρμενία. Έτσι παραβιάζεται η ειρήνη της Νισίβεως που είχε συμφωνηθεί το 299 επί Διοκλητιανού και όριζε τα σύνορα στον ποταμό Τίγρη. Τον επόμενο χρόνο ο Σαπώρης θα πολιορκήσει ανεπιτυχώς τη Νίσιβη.
337 22-5-337 ★★
Θάνατος Μεγ. Κωνσταντίνου Πεθαίνει στη Νικομήδεια ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Α’ σε ηλικία 65 ετών. Λίγο πριν πεθάνει βαφτίζεται χριστιανός.
337 17-6-337
Άγιος Αθανάσιος Ο Κωνστάντιος Β’ αποκαθιστά τον Μεγάλο Αθανάσιο στον πατριαρχικό θρόνο της Αλεξάνδρειας.
337 9-9-337 ★★
Διαδοχή Μεγ. Κωνσταντίνου Οι τρεις γιοι του Μεγ. Κωνσταντίνου Κωνστάντιος, Κωνσταντίνος και Κώνστας κληρονομούν τη Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία. Ο Κωνστάντιος Β’ γίνεται Αύγουστος στο ανατολικό τρίτο της επικράτειας. Πολλά από τα άρρενα μέλη της υπόλοιπης οικογένειας (από την πλευρά του παππού τους Κωνστάντιου Χλωρού) σφαγιάζονται.
338
Ο Σαπώρης Β’ πολιορκεί τη Νίσιβη (στα σημερινά σύνορα Τουρκίας-Συρίας, γνωστή παλαιότερα ως «Αντιόχεια Μυγδονίας») με ένα τεράστιο στράτευμα, το οποίο είναι ενισχυμένο με ελέφαντες και μεγάλες πολιορκητικές μηχανές. Ο επίσκοπος της πόλης Ιάκωβος (ο Όσιος Ιάκωβος ο από Νισίβεως) εμπνέει μια λαμπρή άμυνα και μετά από 63 μέρες, ο Σαπώρης αναγκάζεται να αποχωρήσει.
338
Ο Κωνστάντιος Β’ εκστρατεύει εναντίον των Σασσανιδών Περσών στην Άνω Μεσοποταμία. Ο πόλεμος θα συνεχιστεί για 12 περίπου χρόνια με μεθοριακές συγκρούσεις χωρίς νικητή.
338
Ο Ευσέβιος Νικομηδείας που είχε βαφτίσει τον Μεγ. Κωνσταντίνο γίνεται Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Είναι από τις πιο ισχυρές προσωπικότητες αυτής της εποχής. Δεν είναι κατηγορηματικά αντίθετος στη διδασκαλία του Αρείου.
340
340
Ο Κωνσταντίνος Β’, Αύγουστος στη Γαλατία, εισβάλλει στην Ιταλία όπου Αύγουστος είναι ο αδερφός του Κώνστας, αλλά σκοτώνεται σε μια ενέδρα και ο Κώνστας μένει ο μοναδικός αυτοκράτορας στη Δύση.
341
Ο αυτοκράτωρ Κώνστας Α’ της Δύσης απαγορεύει τις θυσίες στους αρχαίους θεούς επί ποινή θανάτου.
341
Οι Πέρσες αρχίζουν διωγμούς των Χριστιανών. Χιλιάδες Χριστιανοί σκοτώνονται από τους Πέρσες στη Σελεύκεια.
342
Ο αυτοκράτωρ Κώνστας Α’ της Δύσης εκστρατεύει εναντίον Πικτών και Σκώτων στη Βρετανία και εναντίον των Φράγκων στη σημερινή Γερμανία.
343 6-12-343
Πεθαίνει ο άγιος Νικόλαος (270-343), επίσκοπος στα Μύρα της Λυκίας της Μ. Ασίας. Από τον τάφο αναβλύζει Άγιο Μύρο που θεωρείται θαυματουργό. Η λατρεία του Αγίου θα επεκταθεί τους επόμενους αιώνες.
343
Εκκλησιαστική Σύνοδος στη Σερδική με συμμετοχή 170 επισκόπων από Ανατολή και Δύση. Δεν επιτυγχάνεται συμφωνία για αναθεώρηση της Νίκαιας και για καταδίκη του Αρειανισμού. Δημιουργείται ένα πρώτο μικρό σχίσμα Ανατολής και Δύσης.
344
Μάχη στα Σίγγαρα (στο βόρειο Ιράκ). Ο σάχης Σαπώρης Β’ περνάει τον Τίγρη και αντιμετωπίζει έναν μεγάλο ρωμαϊκό στρατό κοντά στα Σίγγαρα, με επικεφαλής τον Κωνστάντιο Β’. Η μάχη είναι σκληρή. Οι Βυζαντινοί κυριεύουν το στρατόπεδο των Περσών, αλλά οι Πέρσες αντεπιτίθενται τη νύχτα προκαλώντας βαρύτατες απώλειες. Η νίκη είναι μάλλον των Περσών, που δεν την αξιοποιούν.
346
Οι Βησιγότθοι προσηλυτίζονται στον Χριστιανισμό, στο δόγμα του Αρείου.
348
Ο επίσκοπος Ουλφίλας κηρύσσει τον Χριστιανισμό στους Γότθους και μεταφράζει την Αγία Γραφή στα Γοτθικά.
350
350
Οι Ούννοι κάνουν για πρώτη φορά την εμφάνισή τους στην Ανατολική Ευρώπη, στη σημερινή Ουκρανία.
350 18-1-350
Στη Δύση, ο Κώνστας Α’ (γιος του Μ. Κωνσταντίνου) εκθρονίζεται και στη συνέχεια καταδιώκεται και φονεύεται από τον σφετεριστή Μαγνέντιο που ανακηρύσσεται αυτοκράτορας. Η πολιτική του Μαγνεντίου είναι πιο ανεκτική απέναντι στους ειδωλολάτρες και επαναφέρει κάποια δικαιώματά τους.
350
Αποτυχημένη πολιορκία της Νίσιβης από τους Σασσανίδες Πέρσες υπό τον Σαπώρη Β’. Οι Πέρσες αποσύρονται και συμφωνούν για σύναψη ειρήνης. Η ειρήνη θα κρατήσει μέχρι το 359.
350
Ο άγιος Ευγένιος ιδρύει μοναστήρι κοντά στη Νίσιβη στη Μεσοποταμία (περίπου στα σημερινά σύνορα Τουρκίας-Συρίας-Ιράκ). Από εκείνο το μοναστήρι, η κοινοβιακή παράδοση θα εξαπλωθεί σε Μεσοποταμία, Περσία, Αρμενία, Γεωργία, μέχρι και την Ινδία και την Κίνα.
351 Αρχές
Εξέγερση των Εβραίων εξαιτίας των διωγμών και των διακρίσεων από τους Χριστιανούς. Επίκεντρο είναι η πόλη Σέπφωρις ή Διοκαισάρεια στη Γαλιλαία, όπου οι επαναστάτες αιφνιδιάζουν και εξοντώνουν τη ρωμαϊκή φρουρά. Αρχηγός των επαναστατών είναι ο Ισαάκ από την Διοκαισάρεια.
351 Μάιος
Ο Κωνστάντιος Γάλλος (325-354), εξάδελφος του Κωνστάντιου Β’ και ένας από τους λίγους συγγενείς που γλύτωσε από τις εκκαθαρίσεις μετά τον θάνατο του Μ. Κωνσταντίνου, γίνεται Καίσαρας στην Ανατολή. Παντρεύεται την Κωνσταντίνα, αδερφή του αυτοκράτορα, και εγκαθίσταται στην Αντιόχεια.
351
Ο καίσαρ Ανατολής Κωνστάντιος Γάλλος στέλνει τον στρατηγό (magister equitum) Ursicinus να καταστείλει την εξέγερση στη Γαλιλαία. Οι πόλεις Τιβεριάδα και Διόσπολη ανακαταλαμβάνονται, ενώ η Διοκαισάρεια ισοπεδώνεται. Η εξέγερση πνίγεται στο αίμα.
351 28-9-351 ★★
Μάχη της Μούρσας Ο αύγουστος της Ανατολής Κωνστάντιος νικά τον σφετεριστή Μάγνο Μαγνέντιο που είχε ανατρέψει τον αδερφό του Κώνστα στη Δύση. Στη μάχη που γίνεται στη Μούρσα της Παννονίας (στη σημ. Κροατία) υπάρχουν 50.000 Ρωμαίοι νεκροί εκατέρωθεν. Η πιο αιματηρή μάχη για τους Ρωμαίους μετά τις Κάννες.
352
Ο Κωνστάντιος Β’ εισβάλλει στη βόρεια Ιταλία και μπαίνει στο Μιλάνο. Ο σφετεριστής Μαγνέντιος αναγκάζεται να καταφύγει στις Άλπεις, ενώ πολλοί από τους στρατιώτες του έχουν λιποτακτήσει.
352
Αλαμανοί και Φράγκοι περνούν τον Ρήνο, νικούν εύκολα τις αποδυναμωμένες ρωμαϊκές φρουρές και καταλαμβάνουν 40 πόλεις δυτικά του Ρήνου.
353 11-8-353
Μάχη του όρους Σέλευκος στα Γαλλικές Άλπεις. Οριστική νίκη των αυτοκρατορικών δυνάμεων επί του σφετεριστή Μαγνεντίου, που λίγο μετά αυτοκτονεί στο Λουγδούνιον (Λυών). Ο Κωνστάντιος είναι πλέον ο μοναδικός αυτοκράτορας της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
353
Ο Κωνστάντιος Β’ στέλνει στη Βρετανία τον Paulus Catena για να καταδιώξει τους εναπομείναντες υποστηρικτές του Μαγνεντίου. Ο Paulus (Catena είναι παρατσούκλι που σημαίνει αλυσίδα) βασανίζει απάνθρωπα και σκοτώνει αδιακρίτως. Η σκληρότητά του γίνεται παροιμιώδης. Αργότερα θα κάνει τα ίδια σε Αίγυπτο και Γαλατία. Το 361 θα καταδικαστεί σε θάνατο από τον Ιουλιανό.
354
Δημιουργείται ένα εικονογραφημένο χειρόγραφο, η «Χρονογραφία του 354» (Chronographus anni 354), κατά παραγγελία κάποιου πλούσιου ονόματι Βαλεντίνος. Οι παραστάσεις έχουν φιλοτεχνηθεί από τον Φιλόκαλο. Δεν σώζεται το πρωτότυπο, αλλά θεωρείται από τους αρχαιότερους σωζόμενους κώδικες με παραστάσεις.
354
Στη «Χρονογραφία του 354» γίνεται για πρώτη φορά λόγος για έναν έως τότε άγνωστο λαό: τους Βουλγάρους.
354
Ο ρήτορας Λιβάνιος, ο μεγαλύτερος σοφός του 4ου αιώνα, διδάσκει στην Αντιόχεια. Μαθητές του ο Ιουλιανός, ο Μέγας Βασίλειος και ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος. Η σχολή του έχει τη φήμη της μεγαλύτερης φιλοσοφικής σχολής αυτήν την εποχή και για τα επόμενα 40 χρόνια.
354
Ο καίσαρ Ανατολής Κωνστάντιος Γάλλος ο οποίος έχει προκαλέσει την εχθρότητα των αρχόντων της Αντιοχείας εξαιτίας της αυταρχικής του διακυβέρνησης και έχοντας πέσει σε δυσμένεια, ανακαλείται στην Κωνσταντινούπολη, κατηγορείται για προδοσία και θανατώνεται αργότερα στην Κροατία.
355
Ο Ιουλιανός (ο μελλοντικός αυτοκράτορας) επισκέπτεται την Αθήνα, όπου μυείται στα Ελευσίνια Μυστήρια. Είναι ετεροθαλής αδερφός του Κωνστάντιου Γάλλου, εξάδελφος του αυτοκράτορα Κωνστάντιου και ο μόνος συγγενής που έχει γλυτώσει από τις εκκαθαρίσεις των πιθανών διεκδικητών του θρόνου μετά τον θάνατο του Μεγ. Κωνσταντίνου.
355
Διάφοροι γερμανικοί λαοί όπως Σάξονες, Αλαμανοί, Σάλιοι Φράγκοι εισβάλλουν στη Γαλατία. Απωθούνται, αλλά όχι οριστικά.
355
O Κλαύδιος Σιλβανός στασιάζει. Ήταν στρατηγός του Μαγνεντίου και είχε παραδοθεί μετά τη μάχη της Μούρσας. Ο Κωνστάντιος τον είχε κάνει magister militum με αποστολή να αναχαιτίσει τα διάφορα Γερμανικά φύλα. Το έκανε με επιτυχία, αλλά έπεσε σε δυσμένεια και στασίασε. Τελικά θα δολοφονηθεί με δόλο.
355 6-11-355
Ο μετέπειτα αυτοκράτορας Ιουλιανός διορίζεται από τον Κωνστάντιο Β’ Καίσαρ στη Δύση. Το επιτελείο του στελεχώνεται από στρατηγούς πιστούς στον Κωνστάντιο που αρχικά προσπαθούν να τον υπονομεύσουν, αλλά ο Ιουλιανός αποδεικνύεται εξαιρετικά ικανός στα διοικητικά και στρατιωτικά του καθήκοντα.
356 17-1-356
Πεθαίνει στο ασκητήριό του στην Ερυθρά θάλασσα ο Μέγας Αντώνιος σε ηλικία 105 ετών. Θεωρείται ο θεμελιωτής του μοναχισμού και του ασκητισμού.
356 19-2-356 ★★
Κλείσιμο Αρχαίων Ναών Ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος Β’ εκδίδει διάταγμα με το οποίο διατάζει το κλείσιμο των ειδωλολατρικών ναών στην υπαρχία της Ανατολής. Με το ίδιο διάταγμα παύεται ο Μέγας Αθανάσιος από το Πατριαρχείο Αλεξανδρείας.
356
Συνεχείς μάχες του Καίσαρα της Δύσης Ιουλιανού εναντίον Φράγκων και Αλαμανών. Στο τέλος της χρονιάς βρίσκεται πολιορκημένος από γερμανικά φύλα στην πόλη Senonae (Sens). Οι πολιορκητές αποχωρούν άπραγοι μετά από ένα μήνα.
357
Ο Κωνστάντιος Β’ αναβαθμίζει τη Σύγκλητο της Κωνσταντινούπολης παίρνοντας απόφαση οι συγκλητικοί Αχαΐας, Μακεδονίας και Δακίας να μετέχουν στη Σύγκλητο της Κωνσταντινούπολης και όχι πλέον της Ρώμης. Οι Σύγκλητοι Κωνσταντινουπόλεως και Ρώμης εξισώνονται.
357 25-8-357
Μάχη Στρασβούργου. Σημαντική νίκη του καίσαρα της Δύσης Ιουλιανού επί Αλαμανών και Φράγκων, που αναγκάζονται να υποχωρήσουν ανατολικά από τον Ρήνο.
357
Τα οστά του Αποστόλου Ανδρέα μεταφέρονται από την Πάτρα στην Κωνσταντινούπολη. Στο εξής θα φυλάσσονται στον ναό των Αγ. Αποστόλων μέχρι το 1208 όταν θα μεταφερθούν στο Αμάλφι εκτός από την κάρα που θα επιστραφεί στην Πάτρα τον 9ο αιώνα, από όπου το 1461 ο Θωμάς Παλαιολόγος δραπετεύοντας από τους Τούρκους θα την παραδώσει στον Πάπα. Τα ιερά λείψανα θα επιστραφούν στην Πάτρα το 1964.
357
Ιδρύεται η αυτοκρατορική Βιβλιοθήκη Κωνσταντινουπόλεως, χάρη στην οποία – και στους αντιγραφείς της – θα διασωθούν πολλά έργα της Αρχαίας Ελληνικής Γραμματείας.
358 24-8-358
Μεγάλος σεισμός ισοπεδώνει τη Νικομήδεια και προκαλεί ζημιές σε 150 πόλεις σε Θράκη, Μακεδονία και Βιθυνία.
359
Οι Σασσανίδες Πέρσες υπό τον Σαπώρη Β’ εισβάλλουν και πάλι στη βυζαντινή Μεσοποταμία, μετά την άρνηση του Κωνστάντιου Β’ να τους παραχωρήσει περιοχές. Η εκστρατεία θα συνεχιστεί και την επόμενη χρονιά παρά τις μεγάλες απώλειες των εισβολέων.
359 6-10-359
Παράδοση της Άμιδας (Ντιγιαρμπακίρ) στους Πέρσες υπό τον Σαπώρη Β’ μετά από πολιορκία 73 ημερών. Οι υπερασπιστές σφαγιάζονται παρόλο που είχαν συμφωνήσει να παραδοθούν, ίσως επειδή οι Πέρσες είχαν 30.000 νεκρούς. Η πόλη θα ανακτηθεί το 363 από το εκστρατευτικό σώμα του Ιουλιανού.
360
360
Ο Ιουλιανός ανακηρύσσεται αυτοκράτορας από τον στρατό του που δεν θέλει να λάβει μέρος στον πόλεμο με τους Πέρσες. Ανταλλάσσονται επιστολές με τον Κωνστάντιο Β’ για να αποφευχθεί ο εμφύλιος πόλεμος.
360
Μετά από σύντομη πολιορκία, οι Πέρσες καταλαμβάνουν τα Σίγγαρα, ένα ρωμαϊκό μεθοριακό φρούριο στο σημερινό ΒΑ Ιράκ. Το φρούριο ήταν έδρα δύο λεγεώνων.
360
Οι Ούννοι κάνουν πολύ αισθητή την παρουσία τους σφάζοντας και επεκτεινόμενοι στην ανατολική εσχατιά της Ευρώπης. Ο λαοί που κατοικούσαν σε αυτά τα μέρη μεταναστεύουν μαζικά προς τα δυτικά.
360
Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως με περιορισμένη συμμετοχή μόνο 50 επισκόπων από την Ανατολή, υπό την αιγίδα του αυτοκράτορα. Επικυρώνεται το Πιστεύω του 359 που ομιλεί για τον Χριστό ως «γεννηθέντα εκ του Θεού», δηλαδή ασπάζεται τις θέσεις του Αρειανισμού. Οι ορθόδοξοι αρχιερείς εκτοπίζονται.
360 15-2-360
Θυρανοίξια της πρώτης εκκλησίας της Αγίας Σοφίας στην Κωνσταντινούπολη. Γίνεται η έδρα του Πατριαρχείου. Θα καταστραφεί από πυρκαγιά το 404. Θα ξανακτιστεί το 415 και θα καεί ξανά – τουλάχιστον άλλες δύο φορές – την τελευταία φορά στη Στάση του Νίκα το 532.
361 3-11-361 ★★
Ιουλιανός Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Κωνστάντιος Β’ στην Κιλικία. Ο εξάδελφός του και καίσαρ στη Δύση Ιουλιανός ανακηρύσσεται αυτοκράτορας. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τις 26 Ιουνίου του 363.
361
★★
Επαναφορά της ειδωλολατρίας Ο αυτοκράτορας Ιουλιανός ορίζει με διάταγμα την επαναλειτουργία των ειδωλολατρικών ναών και την επανέναρξη των ειδωλολατρικών τελετών.
361
Χαλκηδόνιο Δικαστήριο. Θεσπίζεται από τον Ιουλιανό για την αντιμετώπιση της διαφθοράς της προηγούμενης διοίκησης. Πολλοί επιφανείς αυλικοί, όπως ο Ευσέβιος, θανατώνονται. Χιλιάδες απολύονται.
361
O Ορειβάσιος είναι ο προσωπικός ιατρός του Ιουλιανού. Με εντολή του Ιουλιανού συγκεντρώνει σε δύο συλλογές – “Collectiones” – όλη την αρχαία ιατρική γνώση. Θα αποτελέσουν σημείο αναφοράς για την Ιατρική στο Βυζάντιο.
362
Ο Ιουλιανός φτάνει στην Αντιόχεια με 95.000 άντρες. Μένει εκεί 9 μήνες προετοιμαζόμενος για εκστρατεία εναντίον των Περσών.
362
Με διάταγμα του Ιουλιανού απαγορεύεται στους Χριστιανούς να διδάσκουν την κλασική παιδεία. Ο Ιουλιανός που έχει ιδίαν αντίληψιν για τη διείσδυση των Χριστιανών στις φιλοσοφικές σχολές και τις προσπάθειες ποδηγέτησης των μαθητών, θέτει τις φιλοσοφικές σχολές υπό αυτοκρατορικό έλεγχο.
363 5-3-363 ★★
Εκστρατεία Ιουλιανού Ο Ιουλιανός, επικεφαλής στρατού 65.000 αντρών, εκστρατεύει εναντίον των Σασσανιδών Περσών. (Ένα άλλο τμήμα του στρατού από 30.000 άντρες αποστέλλεται στην Περσαρμενία.) Περνάει τον ποταμό Ευφράτη και κατευθύνεται προς την Κτησιφώντα. Κυριεύει τις σημαντικές πόλεις Πιρισαμπόρα και Μαοζαμάλχα.
363
Ο στρατός του Ιουλιανού φτάνει στην Κτησιφώντα. Νικά τους Πέρσες έξω από τα τείχη. Όμως η κατάληψη της πόλης δεν είναι εύκολη και απαιτεί χρόνο. Ο Ιουλιανός αναγκάζεται να οπισθοχωρήσει για να μην παγιδευτεί.
363 26-6-363
Θάνατος Ιουλιανού Ο Ιουλιανός τραυματίζεται θανάσιμα σε αιφνιδιαστική επίθεση των Περσών στη Σαμάρα, κατά την υποχώρηση του στρατού. Σύμφωνα με το θρύλο (που μάλλον δεν αληθεύει) τον χτύπησε ένας δικός του χριστιανός στρατιώτης. Έτσι πεθαίνει ο τελευταίος ειδωλολάτρης ηγεμόνας των Ρωμαίων.
363 27-6-363
Ο άσημος λοχαγός της βασιλικής φρουράς Ιοβιανός ανακηρύσσεται από τον στρατό αυτοκράτορας (ίσως κατά λάθος). Το μόνο του προσόν είναι η αγριωπή εμφάνιση. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον επόμενο Φεβρουάριο. Θα πεθάνει από αναθυμιάσεις μαγκαλιού καθ’ οδόν προς την Κωνσταντινούπολη.
363
Ο αυτοκράτωρ Ιοβιανός για να απεγκλωβιστεί ο στρατός από την Περσία συνάπτει ειρήνη, σύμφωνα με την οποία 5 Ρωμαϊκές επαρχίες αποδίδονται στην Περσία. Συμπεριλαμβάνονται οι πόλεις Νίσιβις και Σίγγαρα.
363
★★
Οριστική επικράτηση Χριστιανισμού Ο Ιοβιανός επαναφέρει τα καταργηθέντα προνόμια της Εκκλησίας. Ανακαλεί τα διατάγματα του Ιουλιανού εναντίον των Χριστιανών. Εκδίδει διάταγμα με το οποίο η λατρεία των αρχαίων θεών θα τιμωρείται με θάνατο. Διατάζει το κάψιμο της βιβλιοθήκης της Αντιόχειας. Επιστρέφουν από την εξορία οι επίσκοποι Ρώμης Λιβέριος, Αλεξανδρείας Αθανάσιος και Αντιοχείας Μελέτιος.
364 26-2-364
Βαλεντιανός Δέκα μέρες μετά τον θάνατο του Ιοβιανού, ο Βαλεντινιανός (ή Ουαλεντινιανός) ανακηρύσσεται αυτοκράτορας από τον στρατό στη Νίκαια. Είναι αγράμματος, αλλά επιβλητικός και καλός πολεμιστής. Ήταν ανώτερος αξιωματικός στον στρατό του Ιουλιανού.
364 28-3-364
Ουάλης Ο Βαλεντινιανός, κατ’ απαίτησιν του στρατού, αναγορεύει τον αδερφό του Ουάλη (ή Βάλη) αυτοκράτορα στην Ανατολή, ενώ ο ίδιος περιορίζεται στη Δυτική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία με έδρα το Μιλάνο.
364
Σύνοδος Λαοδικείας Εκκλησιαστική Σύνοδος στη Λαοδίκεια (Φρυγίας). Συντάσσεται Κανών των βιβλίων της Παλαιάς και Καινής Διαθήκης. Απαγορεύεται η αργία του Σαββάτου για τους Χριστιανούς. Απαγορεύεται η είσοδος ιερέων σε καπηλειά. Μόνο οι ψάλτες επιτρέπεται να ψάλλουν στην εκκλησία. Καταδικάζονται η Αστρολογία και η Μαγεία.
365 21-7-365 ★★
Σεισμός στο νότιο Αιγαίο Ισχυρός υποθαλάσσιος σεισμός στο νότιο Αιγαίο, πάνω από 8 ρίχτερ. Τσουνάμι πλήττει τις ακτές της Κρήτης ενώ αλλάζει η μορφολογία της ακτής της Πελοποννήσου. Ακμάζουσες αρχαίες πόλεις όπως ο Ασωπός και η Επίδαυρος Λιμηρά στη Λακωνία καταστρέφονται. 50.000 νεκροί στην Αλεξάνδρεια. Ίσως ο μεγαλύτερος σεισμός της Βυζαντινής Περιόδου.
365 365-372
Πόλεμος του Βαλεντινιανού στη Δύση. Συνεχής αγώνας για να αναχαιτιστούν οι Γερμανοί εισβολείς, κυρίως Αλαμανοί.
365 28-9-365
Στέψη Προκοπίου Ο εξάδελφος του Ιουλιανού Προκόπιος διεκδικεί τον θρόνο. Κατά την απουσία τού Ουάλη, δωροδοκεί δύο λεγεώνες και κατορθώνει να στεφθεί αυτοκράτορας στην Κωνσταντινούπολη. Ο στρατός του Ουάλη τον νικά στη μάχη των Θυατείρων το 366. Ο Προκόπιος θα προδοθεί από τους αξιωματικούς του που θα τον παραδώσουν στον Ουάλη και θα εκτελεστεί.
366
Δημιουργείται η Tabula Peutingeriana, ένας χάρτης που απεικονίζει τους δρόμους και τις περιοχές της Ρωμαϊκής αυτοκρατορίας. Σώζονται μεταγενέστερα αντίγραφά της.
366
Μεγάλος σεισμός στην Κωνσταντινούπολη.
367
«Μεγάλη Σκευωρία» στη Βρετανία. Ο ρωμαϊκός στρατός στη Βρετανία στασιάζει και επιτρέπει στους Πίκτες να περάσουν το τείχος του Αδριανού και να εισβάλουν πιο νότια. Ταυτόχρονα εισβάλλουν Σκώτοι από την Ιρλανδία και Σάξονες από τη Γερμανία. Οι εισβολείς επιδίδονται σε άγριες σφαγές και λεηλασίες. Ο πληθυσμός υποφέρει, ενώ οι Ρωμαίοι είναι κλεισμένοι στα φρούρια.
367 367-370
Ο αυτοκράτορας Ουάλης διευθύνει με επιτυχία τις επιχειρήσεις εναντίον των Γότθων στο σύνορο του Δούναβη. Τους απωθεί βόρεια από τον Δούναβη, όπου ήδη έχουν επεκταθεί οι Ούννοι.
368
O αυτοκράτορας της Δύσης Βαλεντινιανός περνάει τον Ρήνο προς τα ανατολικά, εισχωρεί βαθιά στην εχθρική περιοχή και νικά τους Αλαμανούς στη μάχη του Σολινικίου.
368
Ο κόμης Θεοδόσιος (ο πρεσβύτερος, πατέρας του αυτοκράτορα Θεοδοσίου) αποστέλλεται με στρατό στη Βρετανία. Μέχρι το τέλος του χρόνου οι ξένοι εισβολείς θα έχουν εκδιωχθεί και η τάξη θα έχει αποκατασταθεί.
369 καλοκαίρι
Μάχη του Νοβιοδούνου. Νίκη του Ουάλη επί των Γότθων στον Δούναβη. Ο Ουάλης συμφωνεί για ειρήνη με τον ηγέτη των Γότθων Αθανάριχο. Η συμφωνία επισφραγίζεται με συνάντηση στη μέση του Δούναβη. Η ειρήνη δεν θα κρατήσει πολύ.
370
370
Ο Μέγας Βασίλειος γίνεται Επίσκοπος Καισαρείας στην Καππαδοκία.
370
Οι Ούννοι που επεκτείνονται από τα ανατολικά έχουν φθάσει στον Βόλγα. Διάφορες εθνότητες υπό την πίεση των Ούννων αναζητούν καταφύγιο στη Δύση και συνωστίζονται κατά μήκος όλων των ρωμαϊκών συνόρων.
371
Ο Ουάλης προσπαθεί ανεπιτυχώς να αναμειχθεί στα εσωτερικά της Αρμενίας. Με αυτή την αφορμή, ξαναρχίζει ο πόλεμος με την Περσία που θα διαρκέσει 5 χρόνια.
372
Ο Γρηγόριος Νύσσης, αδερφός του Μεγάλου Βασιλείου, γίνεται Επίσκοπος Καππαδοκίας. Θα αφήσει πλούσιο συγγραφικό έργο στο οποίο εξηγεί φιλοσοφικά πολλές θεολογικές έννοιες. Τιμάται ως άγιος από την Ορθόδοξη Εκκλησία, την Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία και την Αγγλικανική Εκκλησία.
373
Εγκαινιάζεται το «Υδραγωγείον του Ουάλεντος» στην Κωνσταντινούπολη. Το έργο έχει ξεκινήσει από τον Μεγ. Κωνσταντίνο. Το αρχικό του μήκος είναι 971 μέτρα και το ύψος 29 μέτρα. [Σήμερα σώζεται το μεγαλύτερο μέρος.]
373
Ο αυτοκράτορας Ουάλης παίρνει θέση υπέρ του Αρειανισμού και διατάσσει τη δίωξη των Τριαδικών Χριστιανών στην Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
373
Ο βασιλιάς Σαπώρης Β’ κηρύττει τον πόλεμο με αιτιολογία την ανάμειξη του Ουάλη στην Αρμενία. Ο αυτοκράτορας Ουάλης καθιστά την Αντιόχεια στρατιωτική βάση για την εκστρατεία του κατά της Περσίας.
374 7-12-374
Ο άγιος Αμβρόσιος (339-397) γίνεται επίσκοπος Μεδιολάνων (Μιλάνου). Χάρη στο συγγραφικό και ποιμαντικό του έργο θεωρείται Πατέρας της Εκκλησίας.
375 17-11-375
Γρατιανός Πεθαίνει ο αυτοκράτορας της Δύσης Βαλεντινιανός από εγκεφαλικό κατά τη διάρκεια διαπραγματεύσεων με τους Κουάδους. Στον θρόνο της Δυτικής Αυτοκρατορία ανέρχεται ο 16χρονος γιος του Γρατιανός. Σύντομα συμβασιλέας ανακηρύσσεται ο ετεροθαλής 4χρονος αδερφός του Γρατιανού,ο Βαλεντιανός Β’, ο οποίος βασιλεύει στις δυτικές επαρχίες με επίτροπο τη μητέρα του.
375
Ο αυτοκράτορας της Δύσης Γρατιανός, υπό την επιρροή του Αμβροσίου, αρχίζει διώξεις εναντίον των ειδωλολατρών. Δημεύονται οι περιουσίες των ειδωλολατρικών ναών. Επίσης αρχίζει συστηματικές διώξεις εναντίον του Αρειανισμού και άλλων αιρέσεων.
375
Ο κόμης Θεοδόσιος ο Πρεσβύτερος αποστέλλεται στην επαρχία Αφρικής για να καταπνίξει την εξέγερση του Βέρβερου ηγεμόνα Φίρμου (Firmus) που είχε ξεκινήσει το 372. Ο Firmus εμφανίζεται διαλλακτικός προσπαθώντας να παρασύρει τους Ρωμαίους σε μια ατέρμονα εμπλοκή στην έρημο. Ο Θεοδόσιος τον αντιμετωπίζει αποφασιστικά, τον καταδιώκει επίμονα και τελικά ο Φίρμος αυτοκτονεί.
375
Οι Ούννοι περνούν τον Βόλγα Οι Ούννοι περνούν τον Βόλγα και επιτίθενται στους Οστρογότθους της Ουκρανίας. Γεγονός κοσμοϊστορικής σημασίας, γιατί είναι το έναυσμα της «εποχής των μεγάλων μεταναστεύσεων» που θα αλλάξει τον χάρτη της Ευρώπης. Οι Ούννοι, λαός τουρανικής καταγωγής που παλαιότερα ζούσαν στην περιοχή της Κασπίας, αρχίζουν να κάνουν αισθητή την παρουσία τους δυτικότερα αυτήν την εποχή.
376
★★
Έναρξη Γοτθικού πολέμου Ο Ουάλης επιτρέπει στους Βησιγότθους (και άλλους Γότθους) που πιέζονται από τους Ούννους να διασχίσουν τον Δούναβη και να εγκατασταθούν στη Θράκη. Αρχηγοί τους είναι ο Φριτιγέρνης (Fritigern) και ο Αλβίβος (Alvivus). Η άδεια εγκατάστασης θα αποδειχτεί πολύ σοβαρό λάθος. Αυτό που ξεκίνησε σαν υποδοχή προσφύγων θα εξελιχθεί σε καταστροφική εισβολή.
376
Καθιερώνεται ο εορτασμός των Χριστουγέννων στις 25 Δεκεμβρίου, αρχικά στην ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία.
377
Μάχη Μαρκιανουπόλεως. Οι λιμοκτονούντες Γότθοι παρασέρνονται στη Μαρκιανούπολη, στη βόρεια Βουλγαρία, με την υπόσχεση ότι έτσι θα βρουν τροφή. Η δόλια συμπεριφορά των Ρωμαίων εκεί εξωθεί στα άκρα τους Γότθους, οι οποίοι με αρχηγό τον Φριτιγέρνη εξεγείρονται και επιτίθενται στην πόλη. Η τοπική ρωμαϊκή φρουρά σφαγιάζεται. Οι παραδουνάβιες περιοχές λεηλατούνται.
377
Μάχη των Ιτιών (ad salices). Αιματηρή μάχη ενός μεγάλου Ρωμαϊκού στρατού από τη Δύση, με επικεφαλής τον κόμη Ριχόμερο, εναντίον των Γότθων στη σημερινή βόρεια Βουλγαρία. Χωρίς νικητή.
378
Εξέγερση της βασίλισσας Μαβίας και του λαού της, των Τανούκ. Οι Τανούκ είναι Άραβες φοιδεράτοι στη βόρεια Συρία, εντός της ρωμαϊκής επικράτειας. Αιτία της εξέγερσης είναι το αίτημα των Τανούκ για διορισμό Άραβα και Ορθόδοξου επισκόπου και όχι Αρειανού. Φτάνουν σχεδόν μέχρι την Αίγυπτο και νικούν επανειλημμένα τον ρωμαϊκό στρατό. Τελικά ο Ουάλης συμφωνεί ειρήνη με τη Μαβία.
378 9-8-378 ★★★
Μάχη της Αδριανούπολης Καταστροφική ήττα των Βυζαντινών υπό τον αυτοκράτορα Ουάλη από τους Γότθους υπό τον Φριτιγέρνη κοντά στην Αδριανούπολη. Ο αυτοκράτορας σκοτώνεται στη διάρκεια της μάχης. Τέλος εποχής για τον ρωμαϊκό στρατό, η υπεροχή του οποίου έναντι των Βαρβάρων δεν είναι πλέον δεδομένη. Καθιερώνεται το ιππικό ως κυρίαρχος παράγων στις μάχες,
378
Οι Γότθοι επιτίθενται στην Αδριανούπολη, αλλά χωρίς επιτυχία, αφού όλος ο πληθυσμός συμμετέχει στην άμυνα. Εν συνεχεία λεηλατούν τη Θράκη και φτάνουν μέχρι την Κωνσταντινούπολη όπου απωθούνται με τη βοήθεια ενισχύσεων που έχουν έρθει από τους Άραβες συμμάχους (τη βασίλισσα Μαβία).
378
Ο αυτοκράτορας του Δυτικού Ρωμαϊκού Κράτους, Γρατιανός, μη μπορώντας να αντιμετωπίσει τις επιδρομές των Γότθων στις ανατολικές επαρχίες, διορίζει τον Θεοδόσιο magister equitum και λίγο αργότερα Αυτοκράτορα του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους.
379 19-1-379 ★★
Μέγας Θεοδόσιος Ο Θεοδόσιος Α’ ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τις 17 Ιανουαρίου του 395 και αφού από τις 6 Σεπτεμβρίου του 394 θα είναι αυτοκράτορας ολόκληρης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, Ανατολικής και Δυτικής.
379
Ο αυτοκράτορας της Δύσης Γρατιανός αρνείται να λάβει τον τίτλο του Pontifex Maximus που ήταν το ανώτατο θρησκευτικό (και παγανιστικό) αξίωμα στην αρχαία Ρώμη.
379
Θάνατος του Μεγάλου Βασιλείου σε ηλικία 49 ετών. Είναι Πατέρας της Εκκλησίας και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες.
379
Πεθαίνει ο βασιλιάς της Περσίας Σαπώρης Β’ (Σαπούρ) σε ηλικία 70 ετών. Ήταν στον θρόνο από τη μέρα που γεννήθηκε! Οι επεκτατικές του βλέψεις και ο θρησκευτικός φανατισμός του ήταν η αιτία που η Ρωμαϊκή αυτοκρατορία ήταν σε συνεχή πόλεμο στα ανατολικά σύνορα. Οι διάδοχοί του είναι πιο φιλήσυχοι και ακολουθεί μακρά περίοδος ειρήνης.
380
380 27-2-380 ★★
Έδικτο Θεσσαλονίκης – Επίσημη θρησκεία ο Χριστιανισμός Με διάταγμα –«Έδικτο Θεσσαλονίκης»– του αυτοκράτορα Θεοδοσίου Α’ ο Χριστιανισμός γίνεται επίσημη θρησκεία του κράτους. Όλοι οι Ρωμαίοι πολίτες πρέπει να είναι Χριστιανοί. Καταδικάζεται ο Αρειανισμός.
380
Ο άγιος Γρηγόριος ο Ναζιανζηνός (329-390) τοποθετείται από τον Θεοδόσιο Α’ Επίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Ξεσπούν σοβαρά επεισόδια εις βάρος του από τους οπαδούς του Αρείου.
380
Μάχη κοντά στη Θεσσαλονίκη με τους Γότθους υπό τον Φριτιγέρνη, και νέα σοβαρή ήττα των Ρωμαίων. Οι Γότθοι κυριαρχούν σε μεγάλο μέρος της Βαλκανικής. Ο Θεοδόσιος προσπαθεί να επιστρατεύσει του χωρικούς που είναι απρόθυμοι και πολλοί αυτοακρωτηριάζονται για να αποφύγουν τη στράτευση.
380 24-11-380
Ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος Α’ κάνει την επίσημη είσοδό του στην Κωνσταντινούπολη.
381
Ο Γρατιανός μεταφέρει την αυτοκρατορική αυλή οριστικά στο Μιλάνο, όπου ο Χριστιανισμός έχει επικρατήσει σε μεγαλύτερο βαθμό από ό,τι στη Ρώμη. Μετά από αυτόν, οι Δυτικοί αυτοκράτορες σπάνια θα επισκέπτονται τη Ρώμη.
381
★★
Β΄ Οικουμενική Σύνοδος Πρώτη Σύνοδος Κωνσταντινουπόλεως. Καταδικάζεται και «τελειώνει» ο αρειανισμός. Η ίδια σύνοδος αποφασίζει την ύψωση της επισκοπής Κωνσταντινουπόλεως σε Πατριαρχείο. Οριστικοποιείται το Σύμβολο της Πίστεως (το «Πιστεύω») με την προσθήκη 5 νέων άρθρων.
382
Ο πάπας Δάμασος Α’ αναθέτει στον Άγιο Ιερώνυμο την αναθεώρηση της λατινικής έκδοσης της Βίβλου. Ο Ιερώνυμος τα επόμενα χρόνια θα κάνει μια εντελώς νέα μετάφραση της Βίβλου από τις πρωτότυπες Ελληνικές και Εβραϊκές πηγές. Η νέα Βίβλος θα γίνει η επίσημη της Καθολικής εκκλησίας (τυπικά από τον 16ο αι.) και θα ονομασθεί Vulgata.
382 3-10-382
Ο Θεοδόσιος συνάπτει συνθήκη ειρήνης με τον Γότθο ηγεμόνα Αθανάριχο (ο Φριτιγέρνης δεν αναφέρεται πλέον). Γίνεται αποδεκτή η εγκατάσταση των Γότθων στην περιοχή μεταξύ του Δούναβη και του Αίμου. Σε αντάλλαγμα, οι Γότθοι ενισχύουν τον ρωμαϊκό στρατό με αυτόνομες στρατιωτικές μονάδες (φοιδεράτοι–foederati).
383
Ο ισπανός στρατηγός Μάξιμος (Magnus Maximus) αυτοανακηρύσσεται Αύγουστος στη Βρετανία. Περνάει στη Γαλατία και πολλές επαρχίες πηγαίνουν με το μέρος του. Ο Γρατιανός εκστρατεύει εναντίον του αλλά σκοτώνεται. Αργότερα την ίδια χρονιά ο Θεοδόσιος θα αναγνωρίσει τον Μάξιμο ως Αύγουστο της Δύσης.
383
Οι Πίκτες, κελτικός λαός στη σημερινή Σκωτία, δημιουργούν συνομοσπονδία φυλών και περνούν το τείχος του Αδριανού, στη Βρετανία. Μεγάλο μέρος τους τείχους γκρεμίζεται και ουσιαστικά αχρηστεύεται.
386
Τα βυζαντινά στρατεύματα ανακαταλαμβάνουν από τους Σασσανίδες Πέρσες την Άμιδα (σημ. Ντιγιαρμπακίρ) και τη Θεοδοσιούπολη της Οσροηνής.
386
Ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος συνάπτει συνθήκη ειρήνης με τον Πέρση Σαπώρη Γ’, που θα κρατήσει 36 χρόνια. Μεγάλο μέρος της Αρμενίας με τις πιο σημαντικές πόλεις παραμένει υπό περσικό έλεγχο και ένα μικρότερο υπό ρωμαϊκό.
386
Η Στήλη του Θεοδοσίου αναγείρεται στην Κωνσταντινούπολη εις ανάμνησιν των νικών εναντίον των Γότθων.
386
Οι Αθηναίοι μοναχοί Bαρνάβας και Σωφρόνιος ιδρύουν τη Μονή Σουμελά στον Πόντο, στο σημείο όπου βρέθηκε η ιερή εικόνα της Παναγίας της Aθηνιώτισσας, την οποία κατά την παράδοση εικονογράφησε ο Ευαγγελιστής Λουκάς.
387
Ο Magnus Maximus εισβάλλει την Ιταλία και διώχνει τον νεαρό συναυτοκράτορα της Δύσης Βαλεντινιανό Β’, ο οποίος καταφεύγει στη Θεσσαλονίκη, υπό την προστασία του Θεοδοσίου.
388
Μάχη του Σάβου Ο Θεοδόσιος αντιμετωπίζει τον στρατό του σφετεριστή Magnus Maximus κοντά στον ποταμό Σάβο στην Κροατία. Ήττα του Μαξίμου και αποκατάσταση του Βαλεντινιανού Β’ στον θρόνο της Δύσης.
388 28-8-388
Ο Magnus Maximus περικυκλώνεται στην Aquileia στη βόρεια Ιταλία, παραδίνεται και εκτελείται. Ο Θεοδόσιος παραμένει στο Μιλάνο το επόμενο διάστημα, όπου το ρίχνει στο φαΐ και τις απολαύσεις.
388
Με τον θάνατο του Μαξίμου (Magnus Maximus) δημιουργείται μεγάλο κενό εξουσίας στη Δυτική Ευρώπη και ουσιαστικά τερματίζεται ο ρωμαϊκός έλεγχος σε Γαλατία και Βρετανία. Όλη η Ευρώπη βόρεια από τη Λυών πέφτει στα χέρια των Βαρβάρων.
389
Ο Γκενσέριχος γίνεται βασιλιάς των Βανδάλων.
390
390 25-1-390
Πεθαίνει ο άγιος Γρηγόριος Ναζιανζηνός ο Θεολόγος. Υπήρξε Αρχιεπίσκοπος Κωνσταντινουπόλεως. Εξαιρετικός ρήτορας και κορυφαίος θεωρητικός της Τριαδικής Θεολογίας. Είναι άγιος της Ορθόδοξης και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, Πατέρας της Εκκλησίας και ένας από τους Τρεις Ιεράρχες.
390 Απρίλιος ★★
Σφαγή Θεσσαλονίκης Εξέγερση στη Θεσσαλονίκη εναντίον της Γοτθικής φρουράς. Καταπνίγεται στο αίμα, έπειτα από διαταγή του Θεοδοσίου Α’. 7000 Θεσσαλονικείς παγιδεύονται και σφαγιάζονται στον Ιππόδρομο της πόλης.
390
Ο άγιος Αμβρόσιος εξαναγκάζει τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο σε ταπείνωση και μετάνοια για το έγκλημα της σφαγής της Θεσσαλονίκης.
390
★★
Καταστροφή αρχαίων ναών Συστηματική καταστροφή αρχαίων ναών. Καταστρέφεται ο ναός του Απόλλωνα στους Δελφούς, των Εστιάδων στη Ρώμη, το Σεράπειον στην Αλεξάνδρεια.
390
Ο βανδαλικής καταγωγής στρατηγός Στιλίχων συντρίβει τους Αλανούς, τους Βαστάρνους, τους Γότθους και τους Ούννους στον Δούναβη. Ο Στιλίχων γίνεται ο ισχυρός άνδρας στη Δυτική Αυτοκρατορία.
390
Ο Αμμιανός Μαρκελλίνος ολοκληρώνει το σημαντικό ιστορικό του έργο Res gestae (Πράξεις). Το έργο, γραμμένο στα λατινικά σε 31 τόμους, εξιστορεί τα γεγονότα από το 96 μ.Χ μέχρι το 378 μ.Χ.
390
Ο Θεοδόσιος φέρνει έναν οβελίσκο από την Αίγυπτο και τον στήνει στον Ιππόδρομο της Κωνσταντινούπολης. [Ο οβελίσκος υπάρχει ακόμα.]
391
Μεγάλη πυρκαγιά καταστρέφει μεγάλο μέρος της βιβλιοθήκης της Αλεξάνδρειας.
391
Κάποιος φανατικός κόβει το ιερό δέντρο (βελανιδιά) του μαντείου της Δωδώνης. Το αρχαίο ιερό εγκαταλείπεται. Πάνω στα ερείπιά του θα κτιστεί αργότερα χριστιανική εκκλησία.
392 Μάιος
Ο κόμης Αρβογάστης, Φράγκος στρατηγός στην υπηρεσία της Ρώμης, έμπιστος των αυτοκρατόρων Γρατιανού και Θεοδοσίου, στασιάζει, σκοτώνει τον αυτοκράτορα της Δύσης Βαλεντινιανό Β’ και ανακηρύσσει αυτοκράτορα της Δύσης τον Ευγένιο, έναν Ρωμαίο δάσκαλο ρητορικής.
392
Ο Ρουφίνος (Rufinus), που είναι Γαλατικής καταγωγής, γίνεται Ύπαρχος της Ανατολής (Praetorian prefect). Έχοντας την εύνοια του αυτοκράτορα αποκτά μεγάλη δύναμη και είναι ο ουσιαστικός κυβερνήτης των ανατολικών επαρχιών.
393
★★
Κατάργηση Ολυμπιακών Αγώνων Ο αυτοκράτωρ Θεοδόσιος απαγορεύει όλες τις ειδωλολατρικές τελετές και εορτές. Η απαγόρευση αφορά και τους Ολυμπιακούς Αγώνες που καταργούνται οριστικά.
394 6-9-394 ★★
Μάχη του Φρίγδου Μάχη στον ποταμό Frigidus (στη σημερινή Σλοβενία). Νίκη του Θεοδοσίου επί των σφετεριστών Αρβογάστη και Ευγενίου που έχουν εκθρονίσει τον Βαλεντινιανό Β’ στη Δύση. Τελειωτική ήττα των ειδωλολατρών. Ο Μέγας Θεοδόσιος γίνεται (ο τελευταίος) αυτοκράτορας ολόκληρης της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.
394
Αυτήν την εποχή περίπου εκδίδεται η Notitia Dignitatum, ένα έγγραφο που καταγράφει όλες τις κρατικές θέσεις και αξιώματα στην Αυτοκρατορία και δίνει μια εικόνα για την οργάνωση του ρωμαϊκού στρατού.
394
Οι Ούννοι διαβαίνουν τον παγωμένο Δούναβη και καταστρέφουν χωριά των Γότθων στα βόρεια Βαλκάνια, μέσα στη βυζαντινή επικράτεια. Ο Θεοδόσιος δεν κάνει τίποτα για να τους σταματήσει.
395 17-1-395 ★★★
Διαχωρισμός της Αυτοκρατορίας Πεθαίνει ο αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α’ σε ηλικία 48 ετών. Διαχωρισμός της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας σε Ανατολική και Δυτική: Ο γιος του Αρκάδιος γίνεται αυτοκράτορας στην Ανατολή και ο Ονώριος στη Δύση.
395 17-1-395
Ο Αρκάδιος, γιος του Θεοδοσίου, ανακηρύσσεται αυτοκράτορας του Ανατολικού Ρωμαϊκού Κράτους. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι την 1η Μαΐου του 408. Για λίγους μήνες, την πραγματική εξουσία ασκεί ο Ρουφίνος. Στη Δύση, αντίστοιχα μεγάλη επιρροή έχει ο Στιλίχων.
395
Οι Ούννοι στις ανατολικές επαρχίες Οι Ούννοι εξαπολύουν την πρώτη μεγάλης κλίμακας επίθεση κατά της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Κάνουν επιδρομές στη Θράκη και εισβάλλουν στη Μικρά Ασία φτάνοντας μέχρι την Καππαδοκία, την Αρμενία και, στη συνέχεια, στη Συρία και στην Αντιόχεια. Θα αποχωρήσουν το 398.
395
Ο Αλάριχος γίνεται αρχηγός των Βησιγότθων. Με την παρασκηνιακή υποκίνηση του ύπατου Ρουφίνου, λεηλατεί τη Θράκη.
395 Νοέμβριος
Δολοφονείται ο ύπατος Ρουφίνος, ο ισχυρός ανήρ της Ανατολικής Αυτοκρατορίας, από τους στρατιώτες του Γαϊνά, του αρχηγού των Γότθων φοιδεράτων, μετά από μια συνωμοσία εμπνευστής της οποίας είναι ο Στιλίχων. Τον Ρουφίνο διαδέχεται ο Ευτρόπιος, που είναι ο πρώτος ευνούχος που γίνεται Ύπατος.
396
★★★
Δήωση της Ελλάδας από τον Αλάριχο Επιθέσεις των Βησιγότθων του Αλάριχου στη Μακεδονία, τη Θεσσαλία, τη Στερεά Ελλάδα και την Πελοπόννησο. Ο Αλάριχος λεηλατεί επί δύο σχεδόν χρόνια ανενόχλητος την Ελλάδα δίνοντας τη χαριστική βολή στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό. Υπάρχουν υποψίες ότι αυτό έγινε με την ανοχή, αν όχι την ενθάρρυνση, της αυτοκρατορικής αυλής για να εξαφανιστεί κάθε ίχνος της αρχαίας θρησκείας.
396
Καταργούνται τα Ελευσίνια Μυστήρια. Εξαιτίας του Αλάριχου, κυρίως, που έχει κυριεύσει μεταξύ άλλων την Αττική και είναι χριστιανός (αλλά Άρειος).
397
Ο Στιλίχων επεμβαίνει στην Ελλάδα για να την απαλλάξει από τον Αλάριχο. Οι Βησιγότθοι περικυκλώνονται στη Φολόη, στην Πελοπόννησο, αλλά τελικά διαφεύγουν στην Ήπειρο όπου καταστρέφουν τη Νικόπολη. Ο Στιλίχων παίρνει διαταγή από τον Αρκάδιο (δηλ. τον Ευτρόπιο) να αποχωρήσει. Τελικά παραχωρούνται στους Βησιγότθους εδάφη του Ιλλυρικού και απονέμονται τιμητικοί τίτλοι στον Αλάριχο.
397
Πεθαίνει ο άγιος Αμβρόσιος μετά από 23 χρόνια στον επισκοπικό θρόνο του Μιλάνου. Εκτός από άγιος, υπήρξε από τις μεγαλύτερες προσωπικότητες στην εποχή του, με μεγάλη επιρροή στις θρησκευτικές και πολιτικές εξελίξεις στη Δύση.
398
Ο ευνούχος Ευτρόπιος συγκεντρώνει στρατό για να αντιμετωπίσει του Ούννους που λεηλατούν τη Μικρά Ασία και τη Συρία. Δεν είναι γνωστό τι έγινε ακριβώς, αλλά οι Ούννοι αποχωρούν από τις βυζαντινές περιοχές και εισβάλλουν στην περσική επικράτεια φτάνοντας σχεδόν μέχρι την Κτησιφώντα, όπου ηττώνται από τους Πέρσες και υποχωρούν προς τον Καύκασο.
398
★★
Ιωάννης Χρυσόστομος Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος ανέρχεται στον πατριαρχικό θρόνο της Κωνσταντινούπολης.
398
Ο Ιερός Αυγουστίνος ολοκληρώνει τη συγγραφή του έργου «Εξομολογήσεις» που θεωρείται κορυφαίο πνευματικό έργο της ύστερης αρχαιότητος.
398
Ο Στιλίχων εκστρατεύει στη Βρετανία και αντιμετωπίζει Σάξονες, Πίκτες και Σκώτους.
399
Ο αυτοκράτορας της Δύσης Ονώριος κλείνει τις σχολές μονομάχων. Αυτό είναι το οριστικό τέλος των αγώνων μονομάχων ως ψυχαγωγικό θέαμα στη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία. Οι αγώνες είχαν μπει στο περιθώριο ήδη από την εποχή του Μ. Κωνσταντίνου.
399
Ο νέος Ύπαρχος της Ανατολής Αυρηλιανός προσπαθεί να αντικαταστήσει τον βαρβαρικό στρατό της αυτοκρατορίας και να τον μετατρέψει σε ελληνορωμαϊκό. Ο αρχηγός των Γότθων φοιδεράτων Γαϊνάς, που κατάφερε να γίνει magister militum, κατηγορείται για εσχάτη προδοσία και καταφεύγει στη Μ. Ασία.
399
Εξέγερση Οστρογότθων Εξέγερση των Οστρογότθων στη Φρυγία. Ο Γότθος αρχιστράτηγος (magister militum) του Ρωμαϊκού στρατού Γαϊνάς συμμαχεί με τον Γότθο πολέμαρχο Τριβιγίλδο και βαδίζει εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Ο Αρκάδιος αναγκάζεται να δεχτεί την είσοδο 35.000 Γότθων στην Πόλη. Ο Ευτρόπιος ανατρέπεται και εξορίζεται στην Κύπρο. Ο Γαϊνάς κυβερνά την αυτοκρατορία για μερικούς μήνες.
399 τέλη
Εκτελείται ο ευνούχος Ευτρόπιος που κυβερνούσε την αυτοκρατορία τα προηγούμενα χρόνια και είχε εξοριστεί από τον Γαϊνά στην Κύπρο. Γλύτωσε, προσωρινά, τη θανατική ποινή χάρη στην υποστήριξη του πατριάρχη Ιωάννη Χρυσοστόμου. Τελικά θανατώνεται και υπόκειται στην “damnatio memoriae”.
Μάχες 
Αυτοκράτορες 