Ιστορικά γεγονότα που σχετίζονται με το Βυζάντιο και τον Ελληνισμό κατά τον 13ο αιώνα
1200
1200
Ο Ιβαγκός - Αλέξιος, που είχε καταλάβει πόλεις στη Ροδόπη, συναντάται με Βυζαντινούς αξιωματούχους έχοντας λάβει ένορκες υποσχέσεις ότι δεν θα τον πειράξουν και ότι θα αναγνωρισθεί το κρατίδιό του. Παρά τους όρκους, συλλαμβάνεται από τον γαμπρό τού αυτοκράτορα Αλέξιο Παλαιολόγο και εκτελείται. Η απειλή εξουδετερώνεται.
1201
Ο Βλάχος τοπικός ηγεμόνας της περιοχής Στενών-Στρωμνίτσας (Β.Μακεδονία) Δοβρομηρός Χρύσος αποστατεί από το Βυζάντιο και αυτονομείται με τη βοήθεια του πεθερού του Μανουήλ Καμύτζη. Ο Μανουήλ Καμύτζης με έναν στρατό Βλάχων καταλαμβάνει βυζαντινά εδάφη μέχρι τη Θεσσαλία.
1201
Ο άρχοντας Ναυπλίου Λέων Σγουρός ανεξαρτητοποιείται. Σύντομα γίνεται κύριος μιας μεγάλης περιοχής από τη Βοιωτία μέχρι την Αργολίδα. Όταν θα κατεβούν οι Φράγκοι το 1204 θα επιχειρήσει να τους σταματήσει στις Θερμοπύλες, αλλά ο στρατός του δεν θα τον ακολουθήσει. Θα οχυρωθεί στον Ακροκόρινθο όπου θα πολιορκηθεί για πολλά χρόνια.
1201 23-3-1201
Ο τσάρος Καλογιάν ή Ιωαννίτζης της Βουλγαρίας γίνεται πιο επιθετικός και καταλαμβάνει την Κωνστάντια και τη Βάρνα. Στη Βάρνα, για να εκδικηθεί τους υπερασπιστές της πόλης, θάβει ζωντανούς τους Έλληνες αιχμαλώτους στην τάφρο του κάστρου.
1201 Απρίλιος
Ο εκπρόσωπος των Σταυροφόρων Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος κλείνει συμφωνία με τον Δόγη της Βενετίας Ερρίκο Δάνδολο για θαλάσσια μεταφορά έναντι ποσού 85.000 αργυρών μάρκων. Η Βενετία αναλαμβάνει να μεταφέρει στην Αίγυπτο 4.500 ιππότες με τα άλογά τους, 9.000 ιπποκόμους και 20.000 πεζούς. Το «πασσάτζο» θα γίνει με 450 μεταφορικά πλοία που πρέπει να κατασκευάσουν οι Ενετοί.
1201 Απρίλιος
Οι Σταυροφόροι κάνουν πρόσθετη συμφωνία για συμμετοχή των Ενετών στην Δ’ Σταυροφορία με 50 πολεμικές γαλέρες, με αντάλλαγμα τα μισά εδάφη που θα κατακτηθούν. Η προθεσμία για την προετοιμασία είναι ένας χρόνος. Η Σταυροφορία θα πρέπει να είναι έτοιμη για απόπλου τον Ιούνιο του 1202.
1201 Μάιος
Ο εκλεγμένος αρχηγός της Δ’ Σταυροφορίας κόμης Θεοβάλδος Γ’ της Καμπανίας (Thibaut III de Champagne) πεθαίνει και τη θέση του παίρνει ο Ιταλός μαρκήσιος από το Πεδεμόντιο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός (Bonifacio del Monferrato) μια ισχυρή προσωπικότητα της εποχής, με συγγενικούς δεσμούς με τους βασιλικούς οίκους της Ευρώπης. Επίσης είναι αδερφός του Κορράδου που ήταν βασιλιάς της Ιερουσαλήμ το 1192.
1201 31-7-1201
Εξέγερση στην Πόλη της οποίας ηγέτης είναι ο Ιωάννης Κομνηνός Αξούχος ο Παχύς, ο οποίος στέφεται αυτοκράτωρ στην Αγία Σοφία. Υποκινητής είναι μάλλον ο Αλέξιος Δούκας Μούρτζουφλος. Ο όχλος λεηλατεί και καίει, αλλά τη νύχτα οι πιστοί στον Αλέξιο Γ’ Βάραγγοι αντεπιτίθενται, παίρνουν τον έλεγχο της Πόλης και καρατομούν τον Ιωάννη.
1201 Φθινόπωρο
Ο Αλέξιος Άγγελος, γιος του Ισαακίου Β’ Αγγέλου, δραπετεύει από τη φυλακή στην Κωνσταντινούπολη και καταφεύγει στη Δύση. Φτάνει μέσω Σικελίας στη Ρώμη, αλλά ο Πάπας αρνείται να τον δει. Καταλήγει στην αυλή του Γερμανού αυτοκράτορα Φιλίππου Β’, ο οποίος έχει παντρευτεί την αδερφή τού Αλεξίου Ειρήνη και τον δέχεται με μεγάλες τιμές.
1201 Δεκέμβριος
Ο Βονιφάτιος Μομφερατικός συναντάται τυχαία (;) στη Σουαβία, στη νότια Γερμανία, με τον Αλέξιο Άγγελο, γιο τού έκπτωτου Ισαακίου Β’. Ο Αλέξιος προτείνει την ιδέα να χρησιμοποιηθεί ο σταυροφορικός στρατός για να ανατρέψει τον σφετεριστή θείο του στο Βυζάντιο. Ο Βονιφάτιος μεταφέρει την πρόταση στον Πάπα που την απορρίπτει κατηγορηματικά. Όμως ο Βονιφάτιος βρίσκει την ιδέα πολύ ενδιαφέρουσα.
1202
Ο Βλάχος ηγεμόνας της Στρωμνίτσας Δοβρομηρός Χρύσος τα βρίσκει με το Βυζάντιο και αποσύρει την υποστήριξή του από τον πεθερό του Μανουήλ Καμύτζη που θέλει να ιδρύσει κρατίδιο στη Θεσσαλία. Ο Καμύτζης ηττάται από τον βυζαντινό στρατό και αναζητεί καταφύγιο στη Βουλγαρία. Μέσα στον χρόνο ο τσάρος Καλογιάν θα καταλάβει και θα προσαρτήσει τα εδάφη της ηγεμονίας του Ντομπρομίρ-Χρύσου.
1202
Οι Κουμάνοι σύμμαχοι του Καλογιάν αποχωρούν εξαιτίας προβλημάτων στην πατρίδα τους, βόρεια από τον Δούναβη. Χωρίς τους Κουμάνους, που αποτελούσαν το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του, ο Καλογιάν συνάπτει συνθήκη ειρήνης με το Βυζάντιο.
1202
Οι Σταυροφόροι της Δ’ Σταυροφορίας συγκεντρώνονται σιγά σιγά στη Βενετία, αλλά οι αριθμοί τους είναι κατώτεροι των προβλεπομένων (12.000 αντί για 33.500) ενώ ο παρατεταμένος χρόνος αναμονής τούς αναγκάζει να ξοδεύουν τα εφόδια που είχαν συμφωνηθεί με τους Ενετούς. Επιπλέον έχουν δώσει μόνο ένα μέρος των χρημάτων στον Δόγη (51.000) που απειλεί να τους κρατήσει υπό περιορισμό μέχρι να πληρωθεί.
1202 Σεπτέμβριος
Ο δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος έχει μια πρόταση: οι Σταυροφόροι να επιτεθούν σε πόλεις της Δαλματίας που διεκδικεί εδώ και δεκαετίες η Βενετία από τους Ούγγρους, όπως η Ζάρα, με αντάλλαγμα τη διαγραφή του υπολοίπου του χρέους των Σταυροφόρων προς τη Βενετία.
1202 8-10-1202
Οι Σταυροφόροι της Δ’ Σταυροφορίας αναχωρούν από τη Βενετία μετά από λαμπρή τελετή στον Άγιο Μάρκο. Πρώτος προορισμός είναι τα λιμάνια της Δαλματίας παρόλο που ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’ απειλεί ότι θα τους αφορίσει αν επιτεθούν σε χριστιανική πόλη. Ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός αποφεύγει να συμμετάσχει σε αυτήν την πρώτη φάση.
1202 Νοέμβριος
Οι Σταυροφόροι πολιορκούν το λιμάνι της Ζάρας (σημ. Ζαντάρ) στη Δαλματία. Καταλαμβάνουν την πόλη και ακολουθεί μεγάλη σφαγή και λεηλασία. Ο Πάπας αφορίζει τους Σταυροφόρους και αυτό κάνει πολλούς από αυτούς είτε να γυρίσουν πίσω είτε να συνεχίσουν αυτόνομα την πορεία τους προς τους Αγίους Τόπους. Πάντως ο αφορισμός ακυρώνεται σχεδόν αμέσως.
1203 Απρίλιος
Εκτροπή Δ’ Σταυροφορίας Οι Σταυροφόροι της Δ’ Σταυροφορίας σταθμεύουν στην Κέρκυρα. Εκεί αποφασίζεται η εκτροπή της Σταυροφορίας προς την Κωνσταντινούπολη, μετά από την υπόσχεση του Αλεξίου Αγγέλου, γιου του έκπτωτου Ισαακίου Β’ για πλούσια οικονομικά ανταλλάγματα και εξόφληση των χρεών (των Σταυροφόρων) προς τη Βενετία. Το πρόσχημα είναι η αποκατάσταση της νομιμότητας στον θρόνο του Βυζαντίου.
1203 Απρίλιος
Ο Αλέξιος Άγγελος υπογράφει συμφωνία με την οποία θα αναλάβει τη συντήρηση των σταυροφορικών στρατευμάτων για ένα χρόνο, την πληρωμή 100.000 αργυρών μάρκων στους Ενετούς και άλλα 100.000 στους Σταυροφόρους, την ενίσχυση με 10.000 Βυζαντινούς ιππείς επί ένα χρόνο στους Αγίους Τόπους και 500 από αυτούς εφ’ όρου ζωής. Τέλος, δεσμεύεται για Ένωση των Εκκλησιών με πρωτοκαθεδρία του Πάπα.
1203 23-6-1203 ★★
Οι Σταυροφόροι στην Πόλη Ο ενετικός στόλος με 210 πλοία, 10.000 Σταυροφόρους και 10.000 Ενετούς φτάνει στην Κωνσταντινούπολη. Οι Σταυροφόροι καταφέρνουν να εισχωρήσουν στον Κεράτιο και προσπαθούν να ξεσηκώσουν τους Βυζαντινούς εναντίον τού αυτοκράτορα Αλεξίου Γ’ επιδεικνύοντας ότι έχουν μαζί τους τον Αλέξιο Άγγελο, αλλά χωρίς αποτέλεσμα.
1203 17-7-1203
Οι Σταυροφόροι επιτίθενται και καταλαμβάνουν προσωρινά τμήμα του τείχους της Κωνσταντινούπολης με 25 πύργους. Απωθούνται τελικά, αλλά βάζουν φωτιά που καίει σπίτια σε έκταση 120 στρεμμάτων μέσα στην Πόλη.
1203 18-7-1203
Παρόλο που η κατάσταση δεν είναι τραγική, ο Αλέξιος Γ’ Άγγελος Κομνηνός εγκαταλείπει τη νύχτα την Πόλη και τους υπηκόους του παίρνοντας μαζί του τους αυτοκρατορικούς θησαυρούς. Καταλήγει στη Μοσυνόπολη της Θράκης. Έχει μαζί του και μία από τις κόρες του, ενώ αφήνει τις άλλες δύο θυγατέρες και την αυτοκράτειρα στην Πόλη.
1203 18-7-1203
Αποφυλακίζεται από τον λαό ο τυφλός Ισαάκιος Β’ και επαναφέρεται στον θρόνο. Οι Σταυροφόροι σταματούν τις εχθροπραξίες δεδομένου ότι ο στόχος για την εκθρόνιση του Αλεξίου Γ’ επετεύχθη. Τους απασχολεί όμως το οικονομικό και η εκκρεμότητα με την αμοιβή τους.
1203 1-8-1203
Αλέξιος Δ΄ Άγγελος Με απαίτηση των Σταυροφόρων, ο Αλέξιος Δ’ Άγγελος (ο γιος του Ισαακίου Β’) στέφεται συναυτοκράτορας. Στην Κωνσταντινούπολη επικρατεί ηρεμία, οι πύλες είναι ανοιχτές για τους Σταυροφόρους και οι Έλληνες είναι με την εντύπωση ότι η κρίση έχει ξεπεραστεί.
1203
Ο Λέων Σγουρός θέλει να καταλάβει την Αθήνα. Ο μητροπολίτης Μιχαήλ Χωνιάτης ή Ακομινάτος προσπαθεί να συνεννοηθεί μαζί του αλλά δεν τα καταφέρνει. Ο Σγουρός πολιορκεί την Ακρόπολη, όμως ο Ακομινάτος οργανώνει δυναμικά την άμυνα και ο Λέων Σγουρός αναγκάζεται να αποχωρήσει έχοντας βαριές απώλειες.
1203
Ο Αλέξιος Δ’ βρίσκει τα ταμεία άδεια και προσπαθεί τα βρει χρήματα για να εξοφλήσει τους Σταυροφόρους επιβάλλοντας μεγάλους φόρους και σκυλεύοντας εκκλησίες και βασιλικούς τάφους.
1203 Αύγουστος
Μετά από συγκρούσεις Ελλήνων με Λατίνους κατοίκους ξεσπά μεγάλη φωτιά στην Κωνσταντινούπολη που μαίνεται για 8 μέρες και καταστρέφει μεγάλο μέρος της Πόλης και μνημεία. Το 1/3 του πληθυσμού μένει άστεγο. Υπάρχουν υπόνοιες ότι τη φωτιά την έβαλαν οι Σταυροφόροι.
1203 25-8-1203
Ο Αλέξιος Δ’ στέλνει στον Πάπα της Ρώμης ομολογία πίστεως και αναγκάζει τον πατριάρχη Ιωάννη Ι’ Καματηρό να ανακηρύξει μέσα στην Αγία Σοφία τον πάπα Ιννοκέντιο Γ’ πρώτο επί της γης εκπρόσωπο του Χριστού. Ο λαός αγανακτεί.
1203
Ο Αλέξιος Δ’ γίνεται λαομίσητος επειδή πασχίζει να ικανοποιήσει τις απαιτήσεις των Σταυροφόρων οι οποίοι έχουν αρχίσει να λεηλατούν τα περίχωρα της Πόλης και τα παράλια της Προποντίδας για να βρουν λεφτά και εφόδια. Στο τέλος και ο ίδιος ο Αλέξιος Δ’ αγανακτεί και αρνείται να συζητήσει με τους Σταυροφόρους οι οποίοι γίνονται έξω φρενών.
1204 2-1-1204
Ο Αλέξιος Δ’ εγκρίνει πολεμική επιχείρηση εναντίον των Ενετών. Οι Βυζαντινοί στέλνουν τη νύχτα 17 πλοιάρια με εύφλεκτα υλικά προς το μέρος που είναι αγκυροβολημένος ο ενετικός στόλος με σκοπό να τον πυρπολήσουν, αλλά η προσπάθεια αποτυγχάνει παταγωδώς.
1204
Ο τσάρος της Βουλγαρίας Καλογιάν στέλνει απεσταλμένους στους Σταυροφόρους που πολιορκούν την Κωνσταντινούπολη και τους προσφέρει βοήθεια σε εφόδια και ανθρώπους υπό τον όρο ότι θα τον αναγνωρίσουν ως «Αυτοκράτορα Βουλγαρίας», κάτι που του είχε αρνηθεί ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’. Οι Σταυροφόροι δεν του δίνουν σημασία και αντιμετωπίζουν περιπαικτικά τους απεσταλμένους του.
1204 25-1-1204
Εξέγερση στην Κωνσταντινούπολη. Μετά από 3ημερο αναρχίας, ο λαός ανακηρύσσει αυτοκράτορα τον Νικόλαο Καναβό ο οποίος όμως ούτε θέλει να ανέβει στον θρόνο ούτε αναγνωρίζεται από τον Πατριάρχη και τη Σύγκλητο. Οι δύο έκπτωτοι συναυτοκράτορες καταφεύγουν και οχυρώνονται στο παλάτι των Βλαχερνών. Ζητούν τη βοήθεια των Σταυροφόρων, αλλά ο διαμεσολαβητής Αλέξιος Μούρτζουφλος θα τους προδώσει.
1204 28-1-1204
Αλέξιος Ε΄ Μούρτζουφλος Ο Αλέξιος Ε’ Δούκας ο Μούρτζουφλος, δεύτερος σύζυγος της κόρης του Αλεξίου Γ’ Ευδοκίας, μετά από δωροδοκία της Βαράγγιας φρουράς αυτοανακηρύσσεται αυτοκράτορας. Ο Αλέξιος Δ’ φυλακίζεται. Ο Ισαάκιος Β’ σχεδόν αμέσως πεθαίνει από φυσικά αίτια (από το σοκ ίσως). Ξαναρχίζουν οι συγκρούσεις με τους Σταυροφόρους. Ο Μούρτζουφλος κλείνει τις πύλες, ενισχύει τις οχυρώσεις και οργανώνει την άμυνα.
1204 Ιανουάριος
Ο Θεόδωρος Λάσκαρης, γαμπρός του Αλεξίου Γ’, φεύγει με την οικογένειά του από την Κωνσταντινούπολη Η πόλη της Νίκαιας αρνείται αρχικά να τον δεχτεί. Τον αναγνωρίζει όμως ως ηγεμόνα η Προύσα και μετά από λίγο καιρό, και με την βοήθεια των Σελτζούκων του Ικονίου, αναγνωρίζεται ως ηγεμόνας της ΒΔ Μικράς Ασίας.
1204 8-2-1204
Ο έκπτωτος αυτοκράτορας Αλέξιος Δ’ που οδήγησε τους Σταυροφόρους στην Πόλη θανατώνεται δια στραγγαλισμού στη φυλακή. Λίγες μέρες πριν είχε θανατωθεί κατά διαταγή του Αλεξίου Ε’ και ο παραλίγο αυτοκράτορας Νικόλαος Καναβός.
1204
Η εκθρόνιση του Αλεξίου Δ’ σημαίνει ότι ξαναρχίζει ο πόλεμος με τους Σταυροφόρους, οι οποίοι αποφασίζουν ότι πρέπει να καταλάβουν την Πόλη αφενός για να πληρωθούν και αφετέρου για να μην χάσουν την ευκαιρία να επιβάλουν την πρωτοκαθεδρία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Αρχίζουν συγκρούσεις έξω από τα τείχη.
1204
Ο Αλέξιος Ε’ συναντάται με τον Ερρίκο Δάνδολο για να διαπραγματευθούν. Ο αυτοκράτορας είναι έφιππος και ο δόγης πάνω σε πλοίο. Οι διαπραγματεύσεις φτάνουν γρήγορα σε αδιέξοδο, καθώς οι απαιτήσεις του Δάνδολου είναι υπερβολικές. Προς το τέλος της συνάντησης, Λατίνοι ιππείς εμφανίζονται αιφνιδιαστικά και επιτίθενται στον Αλέξιο Ε’, ο οποίος γλυτώνει καλπάζοντας μακριά.
1204 7-3-1204
Συμφωνία (Pactum comune) μεταξύ των ηγετών της Δ’ Σταυροφορίας για το μοίρασμα της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αποτελείται από 13 άρθρα και είναι ένα είδος καταστατικού χάρτη της επικείμενης Λατινικής Αυτοκρατορίας Κωνσταντινούπολης. Μεταξύ των άλλων αποφασίζεται ότι ο νέος αυτοκράτορας θα είναι ένας από τους Σταυροφόρους και θα εκλεγεί από ένα σώμα στο οποίο οι μισοί εκλέκτορες θα είναι Ενετοί.
1204 13-4-1204 ★★★★★
Άλωση της Πόλης από τους Σταυροφόρους Άλωση της Πόλης. Μετά από επιθέσεις που άρχισαν στις 9 Απριλίου και κορυφώθηκαν στις 12 Απριλίου, οι Σταυροφόροι της Δ’ Σταυροφορίας καταφέρνουν να καταλάβουν πύργους των τειχών του Κερατίου κόλπου και να διεισδύσουν στην Πόλη. Ακολουθεί τριήμερο βανδαλισμών και απίστευτης βαρβαρότητας.
1204 13-4-1204
Ο Αλέξιος Ε’ Δούκας ο Μούρτζουφλος προσπαθεί να πείσει τους Βυζαντινούς να πολεμήσουν μέσα στην Πόλη, αλλά δεν εισακούεται. Οπότε φεύγει και ο ίδιος μαζί με τη γυναίκα του Ευδοκία και τη μητέρα της Ευφροσύνη και καταλήγουν στη Μοσυνόπολη όπου είναι ήδη ο πρώην αυτοκράτορας (και πεθερός του) Αλέξιος Γ’ Άγγελος, κατά διαταγή του οποίου ο Μούρτζουφλος τυφλώνεται και εκδιώκεται από την πόλη.
1204
Ενώ οι Σταυροφόροι είναι ήδη μέσα στην Κωνσταντινούπολη αναγορεύεται στην Αγία Σοφία ως νέος αυτοκράτορας ο Κωνσταντίνος Λάσκαρις, ο οποίος είχε διακριθεί στις μάχες για την υπεράσπιση της Πόλης. Είναι όμως πολύ αργά. Ο Κωνσταντίνος, και η οικογένειά του ενώνονται με τους πρόσφυγες που είναι συγκεντρωμένοι στο λιμάνι του παλατιού και περνούν με πλοίο στην άλλη πλευρά του Βοσπόρου.
1204 23-4-1204 ★★★★
Ίδρυση της Αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας Ιδρύεται η αυτοκρατορία της Τραπεζούντας από τους αδελφούς Αλέξιο και Δαβίδ, εγγονούς τού Ανδρόνικου Α’ Κομνηνού. Ο 22χρονος Αλέξιος εισβάλλει στο Θέμα της Χαλδίας και καταλαμβάνει την Τραπεζούντα με στρατεύματα που του έδωσε η θεία του και βασίλισσα της Γεωργίας Θαμάρ (Ταμάρα). Ο Αλέξιος θα στεφθεί «Αυτοκράτωρ» και θα ιδρύσει τη δυναστεία των Μεγάλων Κομνηνών που θα βασιλεύσει στον Πόντο 257 χρόνια.
1204 9-5-1204
Ο Βαλδουίνος της Φλάνδρας στέφεται και γίνεται ο πρώτος Λατίνος Αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης. Η προφανής επιλογή που ήταν ο ικανός Βονιφάτιος Μομφερατικός υπονομεύεται από τους Ενετούς που προτιμούν κάποιον λιγότερο ισχυρό, όπως τον Βαλδουίνο.
1204
Λατίνος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως εκλέγεται ο Ενετός Θωμάς Μοροζίνης (Tommaso Morosini) ο οποίος είναι ένας απλός υποδιάκονος. Η επιλογή του συναντά αντιδράσεις στην Εκκλησία της Ρώμης αλλά τελικά στέφεται από τον ίδιο τον Πάπα στον Άγιο Πέτρο της Ρώμης. Θα είναι Πατριάρχης μέχρι το 1211.
1204
Ο τοπάρχης Λέων Γαβαλάς καταλαμβάνει τη Ρόδο και τα γύρω νησιά και γίνεται ανεξάρτητος ηγεμόνας. Παίρνει από μόνος του τους τίτλους άρχων της Ρόδου και της Καρπάθου και Καίσαρ των Κυκλάδων. Θα κυβερνήσει τα Δωδεκάνησα μέχρι το 1240. Στο διάστημα αυτό θα κατορθώσει να παραμείνει ανεξάρτητος, αξιοποιώντας διάφορες περιστασιακές συμμαχίες με τη Νίκαια ή τη Βενετία.
1204
Ο Βυζαντινός τοπάρχης Σάββας Ασιδηνός ανεξαρτητοποιείται με έδρα την κωμόπολη Σαμψών (αρχαία Πριήνη) και γίνεται κύριος μιας περιοχής στο νότιο μέρος της κοιλάδας του Μαιάνδρου. Οι σχέσεις του με την Νίκαια είναι καλές. Ο Θεόδωρος Λάσκαρις, μάλιστα, τον αποκαλεί συμπέθερο καθώς έχει παντρευτεί κάποια συγγενή του. Η ηγεμονία υπάρχει μέχρι τον θάνατό του περί το 1216. Μετά προσαρτάται στη Νίκαια.
1204 Αύγουστος
Ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός, στον οποίο είχε δοθεί η Κρήτη από τον Αλέξιο Δ’ (πριν την άλωση), συμφωνεί για την εκχώρηση της Κρήτης στον δόγη της Βενετίας Ερρίκο Δάνδολο έναντι του ευτελούς ποσού των 1000 αργυρών μάρκων, ή 5000 χρυσών δουκάτων. Ο λόγος που ο Βονιφάτιος πούλησε τόσο φτηνά είναι ότι θέλει να πάρει με το μέρος του τους Ενετούς στη διαμάχη του με τον Λατίνο αυτοκράτορα.
1204
O Βονιφάτιος ο Μομφερατικός που αισθάνεται ριγμένος στη μοιρασιά μετά την άλωση, διεκδικεί τη Θεσσαλονίκη αντί της Μικράς Ασίας. Ακολουθεί ένοπλη σύγκρουση των Λομβαρδών του Μομφεράτου με τους Φράγκους του Βαλδουίνου. Τελικά επέρχεται συμφωνία και ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικος αποκτά το «Βασίλειο της Θεσσαλονίκης».
1204 Σεπτέμβριος ★★
Partitio Terrarum Οι ηγέτες της Δ’ Σταυροφορίας κάνουν συμφωνία για το μοίρασμα των εδαφών του Βυζαντίου. Το σύμφωνο, γνωστό ως Partitio Terrarum Imperii Romaniae («Διανομή Εδαφών της Αυτοκρατορίας της Ρωμανίας») προβλέπει ότι ο Λατίνος αυτοκράτορας παίρνει το ένα τέταρτο των εδαφών, οι Ενετοί τα τρία όγδοα (συμπεριλαμβανομένου τμήματος της Πόλης με την Αγια-Σοφιά) και τα υπόλοιπα οι άλλοι Σταυροφόροι.
1204 Οκτώβριος
Ο Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος χρήζει 600 νέους ιππότες στους οποίους μοιράζει ως φέουδα κτήματα στη Θράκη και στη Μακεδονία.
1204 Φθινόπωρο ★★★★
Ίδρυση Δεσποτάτου της Ηπείρου. Ο Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας από τον οίκο των Αγγέλων (νόθος γιος του σεβαστοκράτορα Ιωάννη, μεγαλύτερου αδερφού των αυτοκρατόρων Ισαακίου Β’ και Αλεξίου Γ’ Αγγέλου) μπαίνει στην υπηρεσία του Βονιφατίου Μομφερατικού στη Θεσσαλονίκη. Πολύ γρήγορα όμως φεύγει και πηγαίνει στην Ήπειρο όπου οι τοπικοί άρχοντες τον ανακηρύσσουν κυβερνήτη. Έτσι προκύπτει ένα νέο ανεξάρτητο Ελληνικό κρατίδιο.
1205
Ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Α’ ανήκει στη δυναστεία των Αγγέλων, αλλά έχοντας στενή συγγένεια (εγγονός) και με τους βασιλικούς οίκους, των Κομνηνών και των Δουκών (που είναι πιο λαοφιλείς από τους ελεεινούς Αγγέλους), προτιμά το «Μιχαήλ Κομνηνός Δούκας». Κάποιοι ιστορικοί αναφέρονται στον οίκο του ως Αγγελοκομνηνοί ή Κομνηνοδουκάδες και κάποιοι άλλοι θα επιμείνουν να τους λένε απλά Αγγέλους.
1204 Φθινόπωρο
Ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος (Geoffroi de Villehardouin ή «μισίρ Ντζεφρέ» του Χρονικού) ανιψιός του συνονόματού του ιστορικού, επιστρέφοντας από τη Συρία αποβιβάζεται στη Μεθώνη. Βοηθά τον άρχοντα Κορώνης Ιωάννη Καντακουζηνό να κυριεύσει κάστρα στη δυτική Πελοπόννησο. Είναι από τους σταυροφόρους που είχαν ταξιδέψει απευθείας στους Αγίους Τόπους χωρίς να ακολουθήσουν τον υπόλοιπο συρφετό στην Πόλη.
1204 Νοέμβριος
Ο έκπτωτος αυτοκράτορας Αλέξιος Ε’ Δούκας Μούρτζουφλος, που είχε τυφλωθεί από τον πεθερό του Αλέξιο Γ’ στη Μοσυνόπολη, συλλαμβάνεται από τους Φράγκους, οι οποίοι τον βασανίζουν, τον δικάζουν (για τον φόνο του Αλεξίου Δ’) και τον θανατώνουν γκρεμίζοντάς τον από τον Φόρο του Θεοδοσίου. Η θεατρικότητα της εκτέλεσης οφείλεται σε προπαγανδιστικούς λόγους: για να φανεί ότι εκπληρώνεται παλιότερη προφητεία.
1204 Νοέμβριος
Ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός εκστρατεύει στη νότια Ελλάδα για να κατοχυρώσει τα εδάφη που του έχουν αποδοθεί με τη διανομή εδαφών. Συνοδεύεται από τον Μανουήλ, γιο του πρώην αυτοκράτορα Ισαακίου Β’, ντυμένο με αυτοκρατορική πορφύρα για να πάρει τους Έλληνες με το μέρος του. Η πορεία του είναι θριαμβευτική. Σημαντικές πόλεις όπως η Θήβα και η Αθήνα παραδίδονται χωρίς αντίσταση.
1204
Ο τέως αυτοκράτορας Αλέξιος Γ’ Άγγελος έχει καταφύγει αυτήν την εποχή στη Θεσσαλία (ίσως καθ’ οδόν προς την Ήπειρο) και εκεί αιχμαλωτίζεται από τους Λομβαρδούς ιππότες του Βονιφάτιου. Απελευθερώνεται γρήγορα χάρη στα λύτρα που πληρώνει ο ηγεμών της Ηπείρου –και εξάδελφός του– Μιχαήλ Α’ Δούκας. Ο Αλέξιος Γ’ θα αναχωρήσει σύντομα για τη Μ.Ασία έχοντας βάλει στο μάτι το κρατίδιο της Νίκαιας.
1204 6-12-1204
Μια δύναμη Φράγκων συγκρούεται κοντά στη Νίκαια με τους Βυζαντινούς υπό τον Θεόδωρο Λάσκαρη, σε μια απόπειρα του Louis de Blois να διεκδικήσει το δουκάτο της Νίκαιας που είχε αποδοθεί στον ίδιο με βάση τη διανομή εδαφών. Οι Φράγκοι νικούν και έχουν κάποια προσωρινά εδαφικά κέρδη. Ο Louis de Blois θα σκοτωθεί τον επόμενο χρόνο στη μάχη της Αδριανούπολης.
1204 τέλη
Ο Αλέξιος Γ’ Άγγελος, που για κάποιους είναι ο τελευταίος επιζών Βυζαντινός Αυτοκράτορας, απονέμει στον εξάδελφό του Μιχαήλ Α’ Κομνηνό Δούκα –ο οποίος τον είχε σώσει από την αιχμαλωσία– τον τίτλο του Δεσπότη. [Για κάποιους ιστορικούς, ο πρώτος ηγεμόνας της Ηπείρου που πήρε τον τίτλο του Δεσπότη ήταν ο γιος τού Μιχαήλ Α’, ο Μιχαήλ Β’, μετά το 1230.]
1204 τέλη
Ο άρχων Κορώνης Ιωάννης Καντακουζηνός πεθαίνει. Ο γιος του Μιχαήλ δεν επιθυμεί να συνεχίσει τη συνεργασία με τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο, ο οποίος βλέποντας ότι οι κόποι που έκανε για να αρπάξει εδάφη στην Πελοπόννησο πάνε χαμένοι, σπεύδει να συναντήσει τον Βονιφάτιο Μομφερατικό που πολιορκεί Άργος και Ακροκόρινθο. Ο Μομφερατικός τον καλοδέχεται.
1204
Ο Θεόδωρος Μαγκαφάς ανεξαρτητοποιείται και αυτοανακηρύσσεται, ξανά, αυτοκράτορας στη Φιλαδέλφεια. Θα προσπαθήσει να επιτεθεί στους εισβάλοντες στη Μ.Ασία Φράγκους αλλά θα ηττηθεί (στο Αδραμύττιον, ίσως). Το κρατίδιο του θα καταλυθεί και θα προσαρτηθεί τον επόμενο χρόνο στην αυτοκρατορία της Νίκαιας. Η μοίρα του Μαγκαφά μετά από αυτό δεν είναι γνωστή.
1204
★★
Ελληνικά κρατίδια Οι λίγοι Βυζαντινοί τοπάρχες που μπορούν να αντισταθούν στους Φράγκους ανεξαρτητοποιούνται. Τα πιο σημαντικά Ελληνικά κράτη πού δημιουργούνται μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης είναι: Η Αυτοκρατορία της Νίκαιας, η Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας και το Δεσποτάτο της Ηπείρου. Επίσης υπάρχουν αρκετοί άλλοι, λιγότερο επιδραστικοί: Ο Σγουρός, ο Μαγκαφάς, ο Γαβαλάς, ο Μαυροζώμης κ.λπ.
1205
O Βονιφάτιος Μομφερατικός ιδρύει τη Μαρκιωνία Βοδονίτσας (Μενδενίτσα) και την παραχωρεί στον Λομβαρδό σταυροφόρο Γκουίντο Παλαβιτσίνι (Guido Pallavicini – οι Έλληνες θα τον λένε «Μαρκεζόπουλο»). Ο Παλαβιτσίνι θα χτίσει εκεί κάστρο για να επιτηρεί το στενό των Θερμοπυλών. Θα πεθάνει το 1237. Η μαρκιωνία (=έδρα μαρκησίου-Marquisate ή «Μαρκιζάτον») θα μείνει στην οικογένειά του μέχρι το 1358.
1205
O Βονιφάτιος Μομφερατικός ιδρύει τη Βαρονία Ζητουνίου. («Ζητούνι» αποκαλείται από τον 9ο αιώνα η Λαμία.) Την παραχωρεί στο Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών που θα την κρατήσει για 2 χρόνια (θα τους διώξει ο Λατίνος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας μετά τον εμφύλιο μεταξύ των Φράγκων). Οι Ναΐτες ξεκινούν ανακαίνιση του αρχαίου κάστρου της Λαμίας.
1205 αρχές
Ο Γουλιέλμος Σαμπλίτης (Guillaume de Champlitte – ο «Καμπανέσης» ή «ντε Σαλούθε» του Χρονικού), ένας από τους διακριθέντες της Δ’ Σταυροφορίας πείθεται από τον συμπατριώτη του Βιλλεαρδουίνο για τη σκοπιμότητα και τα οφέλη της κατάκτησης του Μοριά από τους Φράγκους. Παίρνει τη σχετική έγκριση από τον Βονιφάτιο Μομφερατικό. Αρχηγός της εκστρατείας θα είναι ο Σαμπλίτης και υπαρχηγός ο Βιλλεαρδουίνος.
1205 19-3-1205
Μάχη Αδραμυττίου. Ο Ερρίκος της Φλάνδρας συντρίβει τον βυζαντινό στρατό της Νίκαιας υπό τον Κωνσταντίνο Λάσκαρη (ή ίσως τον Θεόδωρο Μαγκαφά) έξω από το Αδραμύττιο. Ο Κωνσταντίνος Λάσκαρης μάλλον σκοτώνεται στη μάχη γιατί δεν αναφέρεται ποτέ ξανά. Με τη νίκη αυτή οι Λατίνοι επικρατούν και στη ΒΔ Μ.Ασία.
1205 Άνοιξη ★★★★
Ίδρυση της αυτοκρατορίας της Νίκαιας Ο Θεόδωρος Λάσκαρης οργανώνει στρατό και οχυρώνεται στη Νίκαια της Βιθυνίας όπου συρρέουν και άλλοι επιφανείς Βυζαντινοί φυγάδες. Ο Θεόδωρος κηρύσσεται Βυζαντινός Αυτοκράτορας και παρόλο που στην αρχή δεν αναγνωρίζεται σχεδόν από κανέναν, η πράξη αυτή σηματοδοτεί την ίδρυση της Αυτοκρατορίας της Νίκαιας που στην αρχή περιορίζεται εδαφικά σε μια μικρή περιοχή μεταξύ Προύσας και Νίκαιας.
1205 Φεβρουάριος
Οι Έλληνες της περιοχής της Αδριανούπολης επαναστατούν εναντίον των Λατίνων σε συνεργασία με τον τσάρο της Βουλγαρίας Καλογιάν που τους υπόσχεται ότι θα στείλει βοήθεια. Η φρουρά των Λατίνων εξοντώνεται. Ο Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος της Φλάνδρας αποσύρει δυνάμεις από τη Μικρά Ασία και σπεύδει στην Αδριανούπολη.
1205 14-4-1205
Μάχη της Αδριανούπολης Ο Βούλγαρος τσάρος Καλογιάν (Ιβάν Α’) επικεφαλής μεγάλου στρατού νικά τους Φράγκους στην Αδριανούπολη και αιχμαλωτίζει τον Λατίνο αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνο Α’ που αργότερα πεθαίνει στην αιχμαλωσία. Ο αδερφός του Ερρίκος της Φλάνδρας τον αντικαθιστά στα καθήκοντά του και το 1206 θα τον διαδεχτεί.
1205
Οι συνέπειες της ήττας στην Αδριανούπολη είναι σοβαρές για τη Λατινική Αυτοκρατορία της Κ/Πολης που χάνει όλα τα εδάφη στη Θράκη εκτός από Ραιδεστό και Σηλυβρία, ενώ στη Μικρά Ασία χάνει επίσης ό,τι κέρδισε μετά τη μάχη του Αδραμυττίου και διατηρεί ένα μόνο προγεφύρωμα, τις Πηγές. Ένα στράτευμα 20.000 μισθοφόρων (κυρίως Αρμενίων), που είχαν ετοιμάσει οι Λατίνοι στη Βιθυνία, εξοντώνεται από τον Λάσκαρη.
1205 Μάιος ★★
Η Κουγκέστα Οι Γουλιέλμος Σαμπλίτης και Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος εκστρατεύουν με 100 ιππότες και 400 ιππείς για να κατακτήσουν τον Μοριά, σε μια επιχείρηση που έμεινε γνωστή ως «κουγκέστα». Το σχέδιο ήταν να καταλάβουν τα 12 σημαντικά κάστρα του Μοριά. Kυριεύουν εύκολα την Πάτρα, το Ποντικόκαστρο, τη Μεθώνη και τις υπόλοιπες πόλεις της δυτικής Πελοποννήσου.
1205 Άνοιξη
Μάχη του Ελαιώνα του Κούνδουρου ή Κούντουρα. 700 Φράγκοι υπό τους Γ.Σταμπλίτη και Γ.Βιλλεαρδουίνο έχοντας ήδη κυριεύσει αρκετά κάστρα της δυτ. Πελοποννήσου, εξοντώνουν μια δύναμη 4000-5000 Ελλήνων στον Ελαιώνα του Κούντουρα (κάπου κοντά στην Καλαμάτα). Μετά από αυτό, μεγάλο μέρος του Μοριά είναι υπό τον έλεγχο των Φράγκων (εκτός από Ακροκόρινθο, Νίκλι, Άργος, Λακωνία Αράκλοβο κ.λπ.).
1205
Μετά τη νίκη στη μάχη του Κούντουρα, η δυτική Πελοπόννησος περνάει στον έλεγχο των Φράγκων. Όμως πολλές περιοχές παραμένουν στα χέρια των Ελλήνων: ο Ακροκόρινθος (όχι η Κόρινθος), το Άργος και το Ναύπλιο ελέγχονται από τον Λέοντα Σγουρό, η Λακωνία από τον Λέοντα Χαμάρετο, ενώ η Μονεμβασιά θα παραμείνει για πολύ καιρό ακόμα απόρθητη.
1205 Άνοιξη ★★★
Πριγκιπάτο Αχαΐας Μετά την επικράτηση των Φράγκων στο μεγαλύτερο μέρος του Μοριά, ιδρύεται το Πριγκιπάτο της Αχαΐας με πρωτεύουσα την Ανδραβίδα και κύριο λιμάνι τη Γλαρέντζα. Πρώτος ηγεμόνας είναι ο Γουλιέλμος Σταμπλίτης. Μέχρι το 1224 το πριγκιπάτο υπάγεται τυπικά στο Βασίλειο Θεσσαλονίκης. Στη συνέχεια, και μέχρι το 1278, θα είναι ένα σχεδόν ανεξάρτητο κρατίδιο.
1205
★★
Λατινικά κράτη Με βάση το Partitio Terrarum, αλλά και μεταγενέστερες εξελίξεις, δημιουργούνται τα ακόλουθα λατινικά κράτη: Η Λατινική Αυτοκρατορία της Κωνσταντινούπολης, το Λατινικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης, το Δουκάτο των Αθηνών, το Πριγκιπάτο της Αχαΐας, το Δουκάτο του Αιγαίου και πολλές βαρονίες στην κεντρική και τη νότια Ελλάδα.
1205 17-5-1205
Πεθαίνει στην Κωνσταντινούπολη ο Δόγης της Βενετίας Ερρίκος Δάνδολος σε ηλικία 98 ετών. Ενταφιάζεται στην Αγία Σοφία. Είναι ο μοναδικός άνθρωπος που τάφηκε ποτέ εκεί. Ο τάφος του θα καταστραφεί μετά την Άλωση του 1453 από τους Οθωμανούς. Οι Ενετοί της Πόλης εκλέγουν νέο άρχοντά τους (podesta) τον Μαρίνο Ζένο.
1205
Οι Θεσσαλονικείς με τη βοήθεια του τσάρου Καλογιάν εξεγείρονται, καταλαμβάνουν την πόλη και πολιορκούν τους Φράγκους στο Επταπύργιον. Ο Βονιφάτιος Μομφερατικός που πολιορκεί το Ναύπλιο, εγκαταλείπει την πολιορκία και σπεύδει με στρατό στη Θεσσαλονίκη. Ανακαταλαμβάνει εύκολα την πόλη και τιμωρεί παραδειγματικά τους πρωταίτιους.
1205 Ιούνιος
Ένας ενετικός στόλος που μεταφέρει τον Θωμά Μοροζίνη (τον Λατίνο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως) στο Βυζάντιο καταλαμβάνει την Κέρκυρα και το Δυρράχιο. Μετά την αποχώρηση του ενετικού στόλου όμως, στην Κέρκυρα επανέρχεται ο Γενοβέζος πειρατής Βετράνος, που την είχε υπό την κατοχή του και πριν την Δ’ Σταυροφορία.
1205
Ο τσάρος της Βουλγαρίας Καλογιάν ή Ιωαννίτζης καταλαμβάνει τις Σέρρες και σφαγιάζει τον πληθυσμό που στην πλειοψηφία του είναι Έλληνες.
1205 Καλοκαίρι
Ο καίσαρας Μανουήλ Μαυροζώμης ιδρύει ανεξάρτητο πριγκιπάτο στη Φρυγία και προσπαθεί να επεκταθεί στην κοιλάδα του Μαιάνδρου, όμως ηττάται από τις δυνάμεις της Νίκαιας. Πάντως με τη βοήθεια των Σελτζούκων και ως υπόσπονδος του σουλτανάτου, ο Μαυροζώμης θα κρατήσει μέχρι τον θάνατό του, το 1230, κάποιες σημαντικές πόλεις όπως η Λαοδίκεια και οι Χώνες.
1205 περίπου
Ο δεσπότης της Τραπεζούντας Αλέξιος Α’ Μεγαλοκομνηνός κηρύσσει ότι η περιοχή της νότιας Κριμαίας όπου βρίσκονται οι πόλεις Χερσών και Κρετς ανήκουν στην Τραπεζούντα. Η περιοχή αυτή που ονομάζεται «Περατεία» ανήκε διοικητικά στην Τραπεζούντα πριν από τον διαμελισμό της αυτοκρατορίας. Ένα κομμάτι της Περατείας θα παραμείνει ελληνικό, ως «ηγεμονία Γοτθίας», μέχρι το 1475!
1205
O Καϊχοσρόης Α’, ένας από τους γιους του Κιλίτζ Αρσλάν Β’ που είχε καταφύγει παλιά στην Κωνσταντινούπολη και έχει ελληνική παιδεία, ανατρέπει τον ανιψιό του Κιλίτζ Αρσλάν Γ’ με τη βοήθεια του πεθερού του Μανουήλ Μαυροζώμη και γίνεται σουλτάνος στο Σουλτανάτο του Ρουμ.
1205
Ο ανιψιός του Δάνδολου Μάρκος Σανούδος μεταβαίνει στη Βενετία και παίρνει την έγκριση της Γερουσίας για την κατάκτηση των Κυκλάδων. Οι Κυκλάδες δεν ήταν μέρος της αρχικής συμφωνίας για τη διανομή εδαφών μεταξύ των σταυροφόρων. Η Γερουσία παροτρύνει και άλλους Ενετούς να κάνουν το ίδιο (να καταλάβουν νησιά του Αιγαίου) υπό τον όρο ότι δεν θα τα μεταβιβάσουν ποτέ σε μη Ενετούς.
1205
Ο δεσπότης Ηπείρου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας, που έχει έδρα την Άρτα, επεκτείνει την επικράτεια του κρατιδίου του. Σταδιακά φτάνει μέχρι τη Ναύπακτο, στα νότια, και στο Δυρράχιο της Αλβανίας προς βορρά. Η Ήπειρος γίνεται το πιο σημαντικό καταφύγιο των Ελλήνων που θέλουν να γλυτώσουν από τους Φράγκους.
1205 Αύγουστος
Τριτημόρια Εύβοιας Ο Βονιφάτιος ο Μομφερατικός μοιράζει την Εύβοια σε τρεις Λομβαρδούς βαρόνους από τη Βερόνα, που θα είναι οι «τριτημόριοι της Εύβοιας» (terzieri ή terciers). Το κεντρικό τμήμα (τη Χαλκίδα) το αναλαμβάνει ο Γκιμπέρτο ντα Βερόνα (Giberto da Verona), τη Νότια Εύβοια (την Κάρυστο) ο Ραβάνο νταλε Κάρτσερι (Rabano dalle Carceri) και τη Βόρεια Εύβοια (τους Ωρεούς) ο Πεκοράρο ντε Μερκανουόβο.
1205 Φθινόπωρο ★★
Δουκάτο Αθηνών Ένας από τους εξέχοντες Σταυροφόρους και έμπιστος του Βονιφάτιου του Μομφερά, ο Όθωνας ντε Λα Ρός (Otto de la Roche) αναλαμβάνει την ηγεμονία της Αθήνας με τον τίτλο «Μέγας Κύρης Αθηνών». Δημιουργείται έτσι το φράγκικο δουκάτο των Αθηνών. Πάντως ο τίτλος «Δούκας των Αθηνών» θα απονεμηθεί επίσημα στον διάδοχο τού Όθωνα, τον Γκυ, αρκετά αργότερα, το 1259, από τον Γάλλο βασιλιά.
1205
Ένας από τους ιππότες του Μομφεράτου, ο Θωμάς Α’ ντ’ Ωτρεμενκούρ (Thomas d’Autremencourt), γνωστός και ως Στρομονκούρ, θα γίνει αυθέντης της Άμφισσας, την οποία οι Φράγκοι θα μετονομάσουν σε La Sole που θα γίνει για τους Έλληνες «Σάλωνα». Ο ντε Στρομονκούρ θα χτίσει το ισχυρό κάστρο των Σαλώνων, αλλά θα χάσει την πόλη από τις δυνάμεις του Δεσποτάτου της Ηπείρου το 1210. Θα σκοτωθεί σε μάχη το 1212.
1205 19-11-1205
Χρησιμοποιείται για πρώτη φορά ο τίτλος Πρίγκηψ της Αχαΐας, για τον Γουλιέλμο Σταμπλίτη, σε μια επιστολή από τον πάπα Ιννοκέντιο Γ’.
1205
★★★★
Φραγκοκρατία Μετά τις καταιγιστικές εξελίξεις αυτής της περιόδου: την οριστική επικράτηση των Λατίνων στη Στερεά Ελλάδα, την ίδρυση του Δουκάτου των Αθηνών, τον διαχωρισμό της Εύβοιας σε Λομβαρδικά τριτημόρια, την ίδρυση του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, αρχίζει ουσιαστικά η περίοδος της Φραγκοκρατίας στην ηπειρωτική Ελλάδα που θα κρατήσει για πάνω από 200 χρόνια.
1206
Οι Ενετοί που έχουν αποκτήσει τα δικαιώματα της Κρήτης αδρανούν και καθυστερούν να εξασφαλίσουν τον έλεγχο του νησιού. Το κενό εκμεταλλεύεται ένας Γενοβέζος πειρατής, ο Ενρίκο Πεσκατόρε (Enrico Pescatore) ο οποίος είχε πάρει τον τίτλο του Κόμη της Μάλτας και είχε γίνει ναύαρχος υπό τον Ερρίκο ΣΤ’ Χοχενστάουφεν. Ο Πεσκατόρε καταλαμβάνει την Κρήτη και επισκευάζει ή κατασκευάζει 14 κάστρα.
1206
Στην Κωνσταντινούπολη έχει διαμορφωθεί μια τραγελαφική κατάσταση με 5 εκκλησιαστικές αρχές να ερίζουν: η Ορθόδοξη Εκκλησία, η Εκκλησία των Πισάνων (Λατίνων της Πίζας) η Εκκλησία των παλιών Ενετών κατοίκων, η Γαλλική με δικό της καρδινάλιο και τέλος ο αλλοπρόσαλλος Λατίνος πατριάρχης Θωμάς Μοροζίνης. Ο Πάπας επεμβαίνει και διευθετούνται οι διαφορές, αλλά μόνο προσωρινά.
1206 Απρίλιος ★★
Εισβολή Ιωαννίτζη Ο Βούλγαρος τσάρος Ιβάν Α’ ή Καλογιάν ή Ιωαννίτζης εισβάλλει με ισχυρό στρατό στη Θράκη. Νικά τους Φράγκους, καταστρέφει ολοσχερώς πόλεις και κάστρα και σφάζει τους κατοίκους, κυρίως Ρωμιούς, που σπεύδουν να αναζητήσουν την προστασία των Λατίνων. Στην επιδρομή αυτή ισοπεδώνονται και σβήνουν από τον χάρτη ιστορικές πόλεις όπως η Μοσυνόπολις.
1206
Ο Καλογιάν προσπαθεί να καταλάβει και την Αδριανούπολη και το Διδυμότειχο, αλλά οι Έλληνες αντιστέκονται. Τελικά οι πόλεις σώζονται όταν φτάνει ο στρατός του Ερρίκου της Φλάνδρας. Ο Καλογιάν αποσύρεται στο Ρουσόκαστρο, στη Βουλγαρία, ενώ οι Κουμάνοι σύμμαχοί του αποχωρούν.
1206
Ο Θεόδωρος Βρανάς Κομνηνός, γιος του στρατηγού Αλεξίου Βρανά, ορίζεται από τους Φράγκους Δούκας Αδριανούπολης. Έχει το στάτους Φράγκου βαρόνου. Είναι παντρεμένος με τη Γαλλίδα Αγνή των Καπετιδών (που βαπτίστηκε Άννα στην Πόλη) κόρη του Λουδοβίκου Ζ΄ της Γαλλίας και χήρα δύο Βυζαντινών αυτοκρατόρων: του Αλεξίου Β’ Κομνηνού [με τον οποίο δεν πρόλαβε να παντρευτεί] και του Ανδρόνικου Α’ Κομνηνού.
1206
Ο φύλαρχος Τεμουζίν γίνεται Χαν των Μογγόλων με το όνομα Τζένγκις Χαν. Ιδρύεται η Αυτοκρατορία των Μογγόλων στην Άπω Ανατολή. Σε λίγο οι Μογγόλοι θα αρχίσουν τις κατακτήσεις τους και θα επικρατήσουν στην Ασία.
1206 20-8-1206
Οι Λατίνοι το παίρνουν απόφαση ότι ο Βαλδουίνος που αγνοείται από τη μάχη της Αδριανούπολης είναι νεκρός. Ο 29χρονος Ερρίκος της Φλάνδρας (Henri de Hainaut) διαδέχεται επίσημα τον αδερφό του Βαλδουίνο και στέφεται (Λατίνος) Αυτοκράτορας Κωνσταντινουπόλεως. Αποδεικνύεται καλός ηγέτης και συμπεριφέρεται καλά στους Έλληνες υπηκόους του. Θα μείνει στον θρόνο μέχρι το 1216.
1206
Ο Δαβίδ Κομνηνός της Τραπεζούντας στέλνει ένα στρατό υπό τον Συναδηνό προς τα δυτικά με στόχο τη Νικομήδεια. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης τον παγιδεύει και οι Τραπεζούντιοι υποχωρούν με βαριές απώλειες.
1206
Ο τσάρος Καλογιάν επιτίθεται πάλι στη Θράκη. Κάνει ξανά μια αποτυχημένη απόπειρα εναντίον της Αδριανούπολης και στη συνέχεια καταλαμβάνει το Διδυμότειχο το οποίο λεηλατεί με αγριότητα. Αποχωρεί στη Βουλγαρία όταν πληροφορείται ότι καταφθάνει ο στρατός των Λατίνων.
1206 Σεπτέμβριος
Ο Ερρίκος της Φλάνδρας καταδιώκει με τον στρατό του τον Καλογιάν μέσα στη Βουλγαρία επί 4 μέρες. Πετυχαίνει να απελευθερώσει 20.000 Έλληνες αιχμαλώτους που κρατούσαν οι Βούλγαροι.
1206
Ο Ενετός ναύαρχος και αντιδόγης Ρινιέρης Δάνδολος (Raniero Dandolo) με 31 γαλέρες καταλαμβάνει για λογαριασμό της Βενετίας την Κέρκυρα και τα κάστρα της Μεθώνης και της Κορώνης στη Μεσσηνία (που ανήκουν στον Βιλλεαρδουίνο). Οι Ενετοί έχουν δικαιώματα σε αυτά τα μέρη από το Partitio Terrarum. Οι Φράγκοι αποδέχονται τη νέα κατάσταση και ο Βιλλεαρδουίνος παίρνει ως αποζημίωση φέουδα στην Αρκαδία.
1207
Ο Ερρίκος της Φλάνδρας ετοιμάζει πολεμική επιχείρηση εναντίον της Νίκαιας. Σε αντιπερισπασμό, ο Θεόδωρος Λάσκαρης συμμαχεί με τον τσάρο Καλογιάν.
1207
Μετά την κατάληψη της Κέρκυρας από τον ενετικό στόλο και την εκτέλεση του Γενοβέζου πειρατή Βετράνου μαζί με 60 συντρόφους του, η Βενετία διορίζει Ενετό διοικητή στην Κέρκυρα, την οποία μοιράζει σε 10 Ενετούς ευπατρίδες που αναλαμβάνουν την υποχρέωση να συντηρούν τις οχυρώσεις και να πληρώνουν ετησίως στη Βενετία 500 μανουηλάτα.
1207 Μάρτιος
Κατάληψη της Αττάλειας από τους Σελτζούκους Τούρκους του σουλτάνου του Ικονίου Καϊχοσρόη, μετά από 2μηνη πολιορκία. Η Αττάλεια είναι σημαντικό λιμάνι και έχει παραμείνει για δεκαετίες αποκομμένη, αλλά βυζαντινή. Μετά το 1204 ήταν για λίγο ανεξάρτητη ηγεμονία υπό τον Aldobrandini ή Αλδεβραντίνο από την Τοσκάνη. Μετά την κατάληψη από τους Τούρκους ακολουθεί 3ήμερη σφαγή και λεηλασία.
1207
Ο τσάρος Ιβάν Α’ ή Καλογιάν ή Ιωαννίτζης της Βουλγαρίας πολιορκεί και πάλι με μεγάλο στρατό την Αδριανούπολη, ενώ οι Κουμάνοι του κάνουν επιδρομές μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Ο Λατίνος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας αναγκάζεται να αποσύρει δυνάμεις από τη Μικρά Ασία για να μπορέσει να αντεπιτεθεί. Ο Καλογιάν υποχωρεί.
1207 4-9-1207
Θάνατος Βονιφατίου Ο Φράγκος «Βασιλεύς Θεσσαλονίκης» Βονιφάτιος ο Μομφερατικός δολοφονείται σε ενέδρα από Βουλγάρους στη Μοσυνόπολη. Το κεφάλι του το στέλνουν στον Καλογιάν. Τον διαδέχεται ο ανήλικος γιος του Δημήτριος υπό την επιτροπεία της μητρός του Μαργαρίτας της Ουγγαρίας. Οι Λομβαρδοί προτιμούν τον άλλο γιο, τον Γουλιέλμο (30 χρόνια μεγαλύτερο του αδερφού του) που ούτως ή άλλως κληρονομεί τον τίτλο του μαρκησίου.
1207
Οι Λομβαρδοί ιππότες της Μακεδονίας και της Στερεάς δεν αναγνωρίζουν τον Ερρίκο της Φλάνδρας. Ξεκινά ένας μικρός εμφύλιος που θα κρατήσει 2 χρόνια και θα τελειώσει με τη συνθηκολόγηση των Λομβαρδών και των συμμάχων τους, των ιπποτών του τάγματος του Ναού. Οι Ναΐτες θα χάσουν τις κτήσεις τους στη Φθιώτιδα (στο Ζητούνι και τη Ραβέννικα).
1207
Ο τσάρος της Βουλγαρίας Ιβάν Α’ ή Καλογιάν πεθαίνει από γάγγραινα (μάλλον) ενώ πολιορκεί τη φραγκοκρατούμενη Θεσσαλονίκη. Τσάρος γίνεται ο Μπορίλ, γιος της αδερφής του που θα βασιλεύσει μέχρι το 1217.
1207
Κατάληψη Νάξου από τον Σανούδο Ο Ενετός Μάρκος Σανούδος, που είχε συμμετάσχει στην Δ’ Σταυροφορία αποβιβάζεται στη Νάξο και μετά από πολιορκία του κάστρου του Απαλίρου (που το κατείχαν Γενουάτες πειρατές) το καταλαμβάνει και αποκτά τον έλεγχο ολόκληρου του νησιού. Κατά τα άλλα, η κατάκτηση της Νάξου και των γειτονικών νησιών είναι ειρηνική, καθώς οι κάτοικοι υποφέρουν από την πειρατεία, οπότε δέχονται ασμένως τους Ενετούς.
1207
Ο ενετικός στόλος υπό τον Raniero Dandolo, μετά τον Μοριά, πλέει προς την Κρήτη και συγκρούεται με τον Γενοβέζο Ενρίκο Πεσκατόρε που έχει καταλάβει όλο το νησί. Ο Πεσκατόρε αρχικά έχει επιτυχίες και ο Dandolo αιχμαλωτίζεται (και πεθαίνει το 1208), αλλά οι Ενετοί νικούν σε αποφασιστική μάχη στη Σπιναλόγκα. Μετά τη νίκη τους όμως αποχωρούν πρόωρα.
1207
Διάφοροι Λατίνοι τυχοδιώκτες ενσκήπτουν στα νησιά του Αιγαίου και κατοχυρώνουν ιδιοκτησίες: Ο Μαρίνος Δάνδολος παίρνει την Άνδρο, ο Ιερεμίας Γκίζι γίνεται κύριος Σκιάθου, Σκύρου και Σκοπέλου, ενώ ο αδερφός του Ανδρέας Γκίζι παίρνει τη Μύκονο και την Τήνο. Η Ανάφη δίνεται στον Λεονάρδο Φώσκολο. Οι Κουερίνι είναι αφέντες στην Αστυπάλαια. Ο Μάρκο Βενιέρ παίρνει τα Κύθηρα.
1207
Δουκάτο Λήμνου Ένας από τους Ενετούς που ορμούν στα νησιά είναι ο Φιλόκαλος Ναβιγκαγιόζο (Filocalo Navigajoso), που καταλαμβάνει τη Λήμνο. Ο Φιλόκαλος δηλώνει υποτελής του Λατίνου αυτοκράτορα, στον οποίο ανήκει η Λήμνος σύμφωνα με το Partitio terrarum. Ο Βαλδουίνος απονέμει στον Φιλόκαλο τον τίτλο Μέγας Δουξ. Έτσι προκύπτει το Δουκάτο της Λήμνου που θα επιβιώσει μέχρι το 1278, όταν θα πάρει τη Λήμνο ο ιππότης Λικάριο.
1207
Ο ενετός Μάρκο Βενιέρ (Βενιέρης) γίνεται κύριος των Κυθήρων. Η οικογένεια Βενιέρ θα έχει καλές σχέσεις με τους Έλληνες κατοίκους και τους παλαιότερους μεγαλοϊδιοκτήτες –ιδιαίτερα την οικογένεια Ευδαιμογιάννη – και θα διαφεντεύει στο νησί μέχρι το 1530. Στη συνέχεια τα Κύθηρα θα περάσουν απευθείας στη Βενετία, όπου θα παραμείνουν μέχρι το τέλος της Δημοκρατίας της Βενετίας το 1797 –με μικρά διαλείμματα.
1207
Μέσα στη σύγχυση που επικρατεί στον ελληνικό χώρο, η Βενετία αποκτά δικαιώματα και στα νησιά Κεφαλονιά, Ζάκυνθο, Ιθάκη που όμως από το 1195 ανήκουν στον οίκο Ορσίνι (κληρονόμοι του Μαργαριτώνη με καταγωγή από το Μπάρι), με επικυρίαρχο το Βασίλειο της Σικελίας. Ο Ματθαίος Ορσίνι (1195-1238) παραμένει ανεξάρτητος ηγεμόνας σε αυτά τα νησιά, αλλά υπό την επικυριαρχία της Βενετίας και αργότερα της Αχαΐας.
1208
Ο Θεόδωρος Λάσκαρης κάνει εντατικές προσπάθειες για την εκλογή νέου πατριάρχη μετα τον θάνατο του Ιωάννη Ι’ Καματηρού το 1206 και δεδομένης της απόφασης του Ερρίκου τη Φλάνδρας να απαγορεύσει την εκλογή νέου Ορθόδοξου Πατριάρχη στην Κωνσταντινούπολη. Ο Λάσκαρης χρειάζεται οπωσδήποτε έναν Πατριάρχη για να τον στέψει αυτοκράτορα, ώστε να αναγνωριστεί η εξουσία του.
1208 Απρίλιος
Στέψη Θεοδώρου Λάσκαρη Την Κυριακή του Πάσχα ο Θεόδωρος Λάσκαρης στέφεται από τον πατριάρχη Μιχαήλ Δ’ αυτοκράτορας στη Νίκαια. Ο Πατριάρχης έχει εκλεγεί λίγο νωρίτερα από σύνοδο ιεραρχών στη Νίκαια. Από το σημείο αυτό η Νίκαια αποκτά, άτυπα, την πρωτοκαθεδρία ανάμεσα στα άλλα ελληνικά κρατίδια και εξελίσσεται σε σοβαρό αντίπαλο για τους Λατίνους.
1208
Ο Γουλιέλμος Σαμπλίτης μεταβαίνει εσπευσμένα στη Γαλλία για να διεκδικήσει την κληρονομιά του αδερφού του που πέθανε άτεκνος. Στην ηγεσία του Πριγκιπάτου της Αχαΐας αφήνει αναπληρωτή τον ανιψιό του Ούγο Σαμπλίτη. Πεθαίνει όμως κατά τη διάρκεια του ταξιδιού στην Απουλία της Ιταλίας. Λίγο αργότερα πεθαίνει και ο ανιψιός του Ούγος. Ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος γίνεται βάιλος του Πριγκιπάτου.
1208
Ο Λέων Σγουρός που πολιορκείται από τους Φράγκους στον Ακροκόρινθο, αυτοκτονεί πέφτοντας έφιππος από το κάστρο. Ο Ακροκόρινθος θα αντέξει μέχρι το 1209 ή το 1210. Το κάστρο θα παραδώσει ελλείψει εφοδίων στους Φράγκους ο Θεόδωρος, επίτροπος του Δεσπότη Ηπείρου Μιχαήλ, ο οποίος θα οχυρωθεί μετά στο Άργος.
1208 30-7-1208
Μάχη της Φιλιππούπολης. Ο Λατίνος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας νικά τις ενωμένες δυνάμεις Βουλγάρων και Βυζαντινών της Νίκαιας. Μετά από αυτή τη νίκη επιτίθεται στη Μικρά Ασία και αποσπά εδάφη της Νίκαιας σε Βιθυνία και Μυσία.
1208 Δεκέμβριος
Ο Λατίνος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας προσεγγίζει τη Θεσσαλονίκη με σκοπό να επικυρώσει τη διαδοχή στην ηγεσία της πόλης και να επιβεβαιώσει τα δικά του κυριαρχικά δικαιώματα στο Βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Ο Λομβαρδός βαρόνος Ουμβέρτος Β’ Μπιαντράντε (κόμης Σερρών και Καβάλας) δεν του επιτρέπει την είσοδο προβάλλοντας παράλογες εδαφικές αξιώσεις.
1209 6-1-1209
Ο Ερρίκος της Φλάνδρας με την υποστήριξη της χήρας του Βονιφάτιου, της Μαργαρίτας της Ουγγαρίας (που φοβάται τους Λομβαρδούς) μπαίνει στη Θεσσαλονίκη με 100 ιππότες και στέφει τον γιο της Δημήτριο Βασιλέα Θεσσαλονίκης, κόντρα στις επιθυμίες των Λομβαρδών που θέλουν τον άλλο γιο του Βονιφάτιου, τον Γουλιέλμο. Ο Μπιαντράντε φυλακίζεται.
1209
Η αντίσταση των Λομβαρδών στη επικυριαρχία του Λατίνου αυτοκράτορα συνεχίζεται. Ο αυτοκράτορας καταλαμβάνει τα προπύργιά τους Σέρρες και Καβάλα και στη συνέχεια τους κατατροπώνει στη Λάρισα όπου είχαν οχυρωθεί. Οι Λομβαρδοί υποχωρούν προς νότο και αναζητούν συμμάχους. Αρχηγός τους σε αυτή τη φάση είναι ο Ερρίκο Βούφφα.
1209 Μάιος
«Παρλαμέντο» (σύνοδος) της Ραβέννικας. Συνέλευση των Λατίνων αρχόντων στη Ραβέννικα της Φθιώτιδας (μάλλον κάπου κοντά στο Αυλάκι) υπό την προεδρία του Λατίνου αυτοκράτορα Ερρίκου της Φλάνδρας. Οι εξεγερμένοι Λομβαρδοί βαρόνοι δηλώνουν υποταγή (όχι όλοι, κάποιοι δεν παρίστανται). Επίσης, αναγνωρίζεται ο Όθωνας Ντε Λα Ρος ως Κύρης Αθηνών.
1209
Ο Ραβάνο ντάλε Κάρτσερι (Ravano dalle Carceri) είναι ο μόνος τριτημόριος της Εύβοιας που παραμένει στο νησί, μετά τον θάνατο του Γκιμπέρτο και την αποχώρηση του Πεκοράρο. Ο Ραβάνο γίνεται υποτελής των Ενετών, που τον αναγνωρίζουν ως μοναδικό άρχοντα του νησιού. Θα υποστηρίξει τους Λομβαρδούς στη διένεξή τους με τον Ερρίκο, αλλά θα κατορθώσει να παραμείνει ηγεμόνας μέχρι τον θάνατό του το 1216.
1209
Συνέλευση των Φράγκων αρχόντων στην Ανδραβίδα. Αποφασίζεται ο καταστατικός χάρτης του Πριγκιπάτου της Αχαΐας (το λεγόμενο «ριτζίστρο» ή «Ασσίζη της Ρωμανίας», στα πρότυπα των Assises de Jerusalem που ίσχυε στους Αγίους Τόπους). Θεσπίζεται η Μεγάλη Κούρτη που είναι ένα είδος Βουλής του Πριγκιπάτου αποτελούμενη από βαρόνους και άλλους φεουδάρχες, καθώς και Έλληνες κεφαλάδες.
1209
★★
Βαρονίες Μοριά Με βάση το «ριτζίστρο» ιδρύονται 12 βαρονίες στο Πριγκιπάτο Αχαΐας: της Άκοβας (Αρκαδία), της Πάτρας, των Σκορτών (στην Καρύταινα), του Νικλίου, του Γερακίου, των Καλαβρύτων, της Βοστίτσας (Αίγιο), της Βελιγοστής, της Γρίτζενας (βόρεια Μεσσηνία), του Πασσαβά (στη Λακωνία), της Χαλανδρίτσας και της Καλαμάτας. Επιπροσθέτως, φέουδα δωρίζονται στα τάγματα Ναϊτών, Ιωαννιτών και Τευτόνων ιπποτών.
1209 Ιούνιος
Συνθήκη της Σαπιέντζας Η Μεθώνη και η Κορώνη κατοχυρώνονται επισήμως στους Ενετούς που, επιπλέον, αποκτούν δικαιώματα ελεύθερου εμπορίου στις φραγκοκρατούμενες περιοχές. Η συμφωνία υπογράφεται μεταξύ του Βιλλεαρδουίνου και του Ραφαήλ Γκένο στο μοναστήρι των Βενεδικτίνων στο νησί Σαπιέντζα (Σφακτηρία) απέναντι από τη Μεθώνη.
1209
Ο Γοδεφρείδος Βιλλεαρδουίνος επιτίθεται στις περιοχές του Μοριά που δεν έχουν καταληφθεί ακόμα από τους Φράγκους: μετά από σύντομη πολιορκία, η Βελιγοστή και το Νίκλι παραδίνονται, το ίδιο και η ανοχύρωτη Λακεδαίμων. Διεισδύει και στην Τσακωνία όπου θα κτιστεί κάστρο στο Γεράκι. Η Μονεμβασιά παραμένει προς το παρόν πέρα από τις δυνατότητες των Φράγκων.
1209
Υπό την απειλή των Λομβαρδών του Βασιλείου της Θεσσαλονίκης, που υποβλέπουν την επικράτειά του, ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Α’ δηλώνει υποτελής του Λατίνου αυτοκράτορα. Δίνει τη μεγαλύτερη κόρη του ως σύζυγο στον αδελφό τού αυτοκράτορα Ευστάθιο της Φλάνδρας και το ένα τρίτο των εδαφών του για προίκα. Ο Μιχαήλ Α’ έχει ήδη εξασφαλίσει και την υποστήριξη του πάπα Ιννοκέντιου Γ’.
1209
Η χήρα του Γουλιέλμου Σαμπλίτη καλεί στην Πελοπόννησο τον ανιψιό του, τον Ροβέρτο Σταμπλίτη, για να αναλάβει την ηγεσία του Πριγκιπάτου. Ο Βιλλεαρδουίνος σε συνεννόηση με τους Ενετούς παρεμποδίζει την έγκαιρη άφιξη του Ροβέρτου (οι Ενετοί τον αφήνουν στην Κέρκυρα). Όταν φτάνει στην Αχαΐα, οι βαρόνοι –με αιτιολογία την πέραν τους έτους καθυστέρηση– εκλέγουν πρίγκιπα Αχαΐας τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο.
1209
Ο Μιχαήλ A’ του Δεσποτάτου της Ηπείρου εκμεταλλεύεται την απουσία του Ερρίκου της Φλάνδρας στη Βιθυνία και επιτίθεται στη Θεσσαλονίκη, σε συμμαχία με τους Βουλγάρους. Επίσης, καταλαμβάνει τον Δομοκό και φρούρια στη Δυτική Μακεδονία. Μεταχειρίζεται με μεγάλη σκληρότητα τους Λατίνους αιχμαλώτους. Ο Ερρίκος της Φλάνδρας αντεπιτίθεται ταχύτατα και ο Μιχαήλ Α’ συμμαχεί μαζί του εναντίον των Βουλγάρων.
1210
1210
Μετά από προσπάθειες 5 περίπου ετών οι Φράγκοι κατορθώνουν να καταλάβουν το κάστρο του Αράκλοβου στην Ηλεία που υπεράσπιζε ο θρυλικός Βυζαντινός στρατηγός Δοξαπατρής Βουτσαράς.
1210
★★★
Ενετοκρατία στο Αιγαίο Ο Ενετός κατακτητής της Νάξου Μάρκος Σανούδος μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη όπου δίνει όρκο υποτελείας στον Λατίνο αυτοκράτορα Ερρίκο της Φλάνδρας. Η εξουσία του στις Κυκλάδες αναγνωρίζεται και λαμβάνει το βυζαντινό αξίωμα του «Δούκα του Αρχιπελάγους». Αρχίζει επίσημα η περίοδος Ενετοκρατίας στο Αιγαίο. [Αν και η Βενετία δεν θα έχει πάντα τον έλεγχο του Αρχιπελάγους.]
1210 Μάιος
2ο συμβούλιο της Ραβέννικας στη Φθιώτιδα, υπό τον Ερρίκο της Φλάνδρας. Οι Λομβαρδοί υποτάσσονται οριστικά μετά την κατάληψη της Θήβας από τον αυτοκράτορα. Επίσης διευθετούνται διαφορές μεταξύ των φεουδαρχών και του λατινικού κλήρου. Ορίζεται ότι οι κτήσεις της Εκκλησίας δεν θα υπάγονται στους τοπικούς φεουδάρχες, οι οποίοι χάνουν και το δικαίωμα να κατάσχουν περιουσίες των Ορθόδοξων μοναστηριών.
1210 20-6-1210
Ο δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Α’ – γνωστός σε όλους ως «Μιχάλης» – κάνει συμφωνία και με τους Ενετούς. Γίνεται τυπικά υποτελής της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας και κρατάει τα εδάφη του (από Νότια Αλβανία έως Ναύπακτο) ως δώρο (επειδή σύμφωνα με το Partitio Terrarum, την Ήπειρο την έπαιρνε η Βενετία). Επίσης παραχωρεί πρωτοφανή εμπορικά προνόμια στους Ενετούς. Η συμφωνία θα παραβιαστεί σε 3 χρόνια.
1210 περίπου
Ο τέως μέγας λογοθέτης Νικήτας Χωνιάτης - Ακομινάτος εκδίδει το έργο «Χρονική Διήγησις» που αφηγείται την ιστορία της Κωνσταντινούπολης από το 1118 έως το 1207. Είναι βασική πηγή πληροφοριών για τα διαδραματισθέντα στην Άλωση του 1204, στην οποία ήταν αυτόπτης μάρτυρας.
1210
Ο δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Α’ καταλαμβάνει τα Σάλωνα, με αφορμή την απόπειρα των Φράγκων να καταλάβουν το Γαλαξίδι. Ο βαρόνος Σαλώνων Θωμάς Α’ Ωτρεμενκούρ θα σκοτωθεί σε μάχη το 1212.
1210
Ο Μάρκος Σανούδος εγκαθιστά φεουδαρχικό σύστημα στις Κυκλάδες. Σχεδόν τα μισά από τα φέουδα ανήκουν σε Έλληνες με τους οποίους ο Σανούδος επιδιώκει να διατηρεί καλές σχέσεις. Διαχρονικά πάντως οι Έλληνες είναι σε κατώτερη κοινωνική βαθμίδα. Ο Σανούδος είναι ο κύριος 12 μεγάλων νησιών, μεταξύ των οποίων: Νάξος, Πάρος, Αντίπαρος, Μήλος, Κίμωλος, Ίος, Αμοργός, Σίκινος, Σύρος, Φολέγανδρος, Κύθνος.
1210
Ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος με τη βοήθεια του Δούκα Αθηνών Όθωνα Ντε Λα Ρος καταλαμβάνει μετά από πολιορκία 5 ετών τον Ακροκόρινθο. Τους επόμενους μήνες καταλαμβάνεται από τους Φράγκους και το Ναύπλιο.
1210 Φθινόπωρο
Η 18χρονη Μαρία του Μομφερά, κόρη του Κορράδου του Μομφερά και κληρονόμος του θρόνου της Ιερουσαλήμ, παντρεύεται τον Ιωάννη της Βριέννης (Jean de Brienne). Τον Οκτώβριο το ζεύγος στέφεται ως βασιλιάς και βασίλισσα της Ιερουσαλήμ στην Τύρο, στον Λίβανο.
1211 17-6-1211
Ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης νικά κοντά στην Αντιόχεια του Μαιάνδρου τον σουλτάνο του Ικονίου Καϊχοσρόη Α’, τον οποίο σκοτώνει σε μονομαχία. Εδραιώνεται η κυριαρχία του κράτους της Νίκαιας στη δυτική Μικρά Ασία. Αιχμαλωτίζεται και ο σύμμαχος των Σελτζούκων (και τέως Βυζαντινός Αυτοκράτορας) Αλέξιος Γ’ Άγγελος που θα πεθάνει στη φυλακή.
1211
★★★
Ενετοκρατία στην Κρήτη Οι Ενετοί επικρατούν στην Κρήτη επί των δυνάμεων του Γενοβέζου Αλαμάννο ντα Κόστα (που συνέχιζε την προσπάθεια του Ενρίκο Πεσκατόρε να κρατήσει την Κρήτη υπό τον έλεγχο των Γενοβέζων). Έτσι, μετά από αυτή τη νίκη, αρχίζει η περίοδος της Ενετοκρατίας στην Κρήτη που θα διαρκέσει μέχρι τον 17ο αιώνα.
1211
Ο Μέγας Κύρης των Αθηνών (Dominus Athenarum ή Sire d’Athenes) Όθωνας ντε Λα Ρος επεκτείνει την επικράτειά του στη Θήβα. Μεταφέρει την πρωτεύουσα του δουκάτου στη Θήβα, επειδή η πόλη είναι πολύ πιο σημαντική λόγω της καλλιέργειας μετάξης. Ο ίδιος πάντως μένει μόνιμα στην Αθήνα, στον πύργο που έχτισε στην Ακρόπολη.
1211
Πεθαίνει ο Λατίνος πατριάρχης Θωμάς Μοροζίνης και ξεσπά σοβαρή κρίση μεταξύ Ενετών και Γάλλων για τη διαδοχή του. Ο πάπας Ιννοκέντιος Γ’ στέλνει το 1213 τον καρδινάλιο Πελάγιο ο οποίος δεν λύνει το πρόβλημα, αλλά εξαγριώνει τους Έλληνες με τη βάναυση προσπάθειά του να επιβάλει την Ένωση των Εκκλησιών. Τελικά νέος Λατίνος πατριάρχης θα οριστεί, μόλις το 1215, ο Γερβάσιος (επίσκοπος Ηράκλειας Ποντικής).
1211 περίπου
Στα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας, οι μονές του Άθω δεν αντιμετώπιζαν ιδιαίτερα προβλήματα. Όμως ο Λατίνος Επίσκοπος Σεβαστής αρχίζει να αρπάζει τη περιουσία των μοναστηριών και να υποβάλει σε βασανιστήρια τους μοναχούς για να αποκαλύψουν τους κρυμμένους θησαυρούς τους. Τελικά επεμβαίνει ο Ερρίκος της Φλάνδρας και η ληστρική αυτή περίοδος παίρνει τέλος.
1211 15-10-1211
Μάχη του Ρύνδακου. Ο Ερρίκος της Φλάνδρας αποβιβάζεται με 260 ιππότες στις Πηγές (το μοναδικό, πλέον, προγεφύρωμα των Φράγκων στη Μ.Ασία) για να σταματήσει την επέκταση της Νίκαιας. Ο Θ.Λάσκαρης στήνει ενέδρα στον Ρύνδακο ποταμό κοντά στην Προύσα, αλλά οι Φράγκοι αντεπιτίθενται και διαλύουν τους Βυζαντινούς. Μετά ο Ερρίκος προελαύνει μέσα από την επικράτεια της Νίκαιας φθάνοντας νότια μέχρι το Νυμφαίο.
1212
Το Άργος πέφτει στα χέρια των Φράγκων. Οι νεοκατακτηθείσες από τους Φράγκους περιοχές του Μοριά – Κόρινθος, Άργος, Ναύπλιο – παραχωρούνται από τον Γοδεφρείδο Βιλλεαρδουίνο στον Δούκα των Αθηνών Όθωνα ντε Λα Ρος. Στην Κόρινθο δεν υπάρχουν Φράγκοι, απλά η πόλη πληρώνει φόρο υποτελείας (400 υπέρπυρα) στον Ντελαρός.
1212
Ενώ ο Ερρίκος της Φλάνδρας προελαύνει προς τα νότια παράλια της Μ. Ασίας, ο Θεόδωρος Λάσκαρης επιτίθεται (για αντιπερισπασμό ίσως) στους συμμάχους των Φράγκων, τους Τραπεζούντιους. Καταλαμβάνει πολλά φρούρια: Ηράκλεια, Άμαστρη, Κρόμνα, Κίδρο κ.ά. Τα ανατολικά εδάφη της αυτοκρατορίας της Τραπεζούντας περιορίζονται σε μια στενή λωρίδα γης πέριξ της Σινώπης.
1212
Ο Λατίνος Αυτοκράτορας κατευθύνεται ξανά προς βορειοανατολικά (της Μ.Ασίας). Καταλαμβάνει εύκολα το Ποιμανηνόν. Όμως στην πόλη Λεντιανά συναντά ισχυρή αντίσταση. Η πολιορκία κρατά πάνω από 40 μέρες παρόλο που η πόλη δεν έχει τρόφιμα και μέρος του τείχους έχει γκρεμιστεί από τους καταπέλτες. Μετά την κατάληψη ο Ερρίκος θα θανατώσει τους επικεφαλής.
1212
Ο Ερρίκος της Φλάνδρας συνειδητοποιεί ότι παρά τις κάποιες επιτυχίες του, δεν έχει επαρκείς δυνάμεις για επιβολή στη Μικρά Ασία και αποχωρεί. Κυβερνήτης των (απογοητευτικά λίγων) νεοαποκτηθεισών φράγκικων περιοχών της Μ.Ασίας ορίζεται ο Γεώργιος Θεοφιλόπουλος, φίλος του Ερρίκου.
1212
Τα στρατεύματα της Ηπείρου υπό τον Μιχαήλ Α’ Κομνηνό Δούκα επιτίθενται στη Θεσσαλία. Νικούν τους Λομβαρδούς και καταλαμβάνουν ολόκληρη τη Θεσσαλία και όλες τις σημαντικές πόλεις (Λάρισα, Δημητριάδα, Βελεστίνο). Στη συνέχεια ο Μιχαήλ Α’ δωρίζει τη Θεσσαλία στον γαμπρό του Κωνσταντίνο Μαλιασηνό. Η περιοχή χάνεται οριστικά για τους Φράγκους.
1213
Εξέγερση των Ελλήνων γαιοκτημόνων στην Κρήτη με πρωτοστάτες την οικογένεια Αγιοστεφανιτών. Οι επαναστάτες αρχικά νικούν τους Ενετούς και κυριαρχούν στην ανατολική Κρήτη, στη συνέχεια όμως ηττώνται από τον Ενετό δούκα του νησιού Τιέπολο, που έχει τη βοήθεια του δούκα της Νάξου, του Μάρκου Σανούδου.
1213
Οι μοναχοί του Αγίου Όρους είχαν ζητήσει τη βοήθεια του Πάπα Ιννοκέντιου Γ’ μετά από όσα είχαν υποφέρει από τον Λατίνο επίσκοπο Σεβαστής. Το 1213 ο Πάπας στέλνει δύο επιστολές στον Λατινικό κλήρο Θεσσαλονίκης στις οποίες εκθειάζει τη μοναστική κοινότητα του Άθω και δηλώνει ότι οι μονές στο Άγιο Όρος τελούν υπό την προστασία του. Τις επόμενες δεκαετίες στον Άθω δεν δημιουργούνται προβλήματα με τους Λατίνους.
1213
Ο δεσπότης Ηπείρου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας επεκτείνεται στην Αλβανία και παίρνει το Δυρράχιο από τους Ενετούς (που έχουν ιδρύσει εκεί το βραχύβιο Δουκάτο του Δυρραχίου). Λίγο μετά θα καταλάβει και την Κέρκυρα.
1214
Συνθήκη του Νυμφαίου. Ο Θεόδωρος Λάσκαρης υπογράφει συμφωνία που δίνει στη Λατινική Αυτοκρατορία τον έλεγχο σχεδόν ολόκληρης της Μυσίας μέχρι το χωριό Κάλαμος (σύγχρονο Gelembe). Οριοθετούνται τα σύνορα μεταξύ των δύο κρατών και με αυτόν τον τρόπο, έμμεσα, αναγνωρίζεται η αυτοκρατορία της Νίκαιας ως κρατική οντότητα. Οι όροι της συνθήκης θα ισχύσουν για 10 χρόνια.
1214
Τούρκοι πιάνουν αιχμάλωτο τον αυτοκράτορα Τραπεζούντας Αλέξιο Α’ Κομνηνό, ενώ κυνηγούσε κοντά στη Σινώπη και τον υποβάλλουν σε βασανιστήρια μπροστά στα τείχη της πόλης. Οι κάτοικοι της Σινώπης συμφωνούν να παραδοθούν στους Τούρκους για να σταματήσει το μαρτύριο. Έτσι το Σουλτανάτο του Ρουμ, που έχει ηγέτη τον Καϊκαούση Α’, αποκτά ένα πολύτιμο λιμάνι στη Μαύρη Θάλασσα.
1215
Ο δεσπότης Ηπείρου Μιχαήλ Α’ Κομνηνός Δούκας δολοφονείται στο Βεράτιο της Αλβανίας, στον ύπνο του, από έναν υπηρέτη του, σε ηλικία 45 ετών. Θα τον διαδεχθεί ο ετεροθαλής αδερφός του Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας (γνωστός και ως Θεόδωρος Άγγελος) ένας εξαιρετικά ικανός και δραστήριος ηγεμόνας, με περιπετειώδη διακυβέρνηση.
1215 15-6-1215
Magna Carta Στην Αγγλία, μετά από μια περίοδο αναταραχής και συρράξεων, ο αντιδημοφιλής βασιλιάς Ιωάννης αναγκάζεται να υπογράψει –προσωρινά όπως θα αποδειχθεί– τη Μάγκνα Κάρτα (Magna Carta Libertatum-Μεγάλος Χάρτης Ελευθεριών) που είναι ένας καταστατικός χάρτης δικαιωμάτων που περιορίζει την απόλυτη εξουσία του Βασιλιά και παραχωρεί δικαιώματα στους υπηκόους του (τους βαρόνους, βασικά).
1215
Ο νέος δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας Άγγελος αποσπά το Δυρράχιο και την Κέρκυρα από τους Ενετούς. [Δεν είναι ξεκάθαρο αν η οριστική κατάληψη Δυρραχίου, Κέρκυρας έγινε από τον ίδιο ή λίγο πριν, από τον Μιχαήλ Α’.] Κυριεύει επίσης την Αχρίδα και την Πρίλαπο.
1215
Οι Λομβαρδοί του Βασιλείου Θεσσαλονίκης ξαναρχίζουν τις αμφισβητήσεις τους προς τον Λατίνο αυτοκράτορα και θυμούνται ότι προτιμούν τον Γουλιέλμο του Μομφερά αντί του Δημητρίου. Ο Ερρίκος της Φλάνδρας αναγκάζεται να έρθει στη Θεσσαλονίκη.
1215
Ο Θωμάς Β’ Ωτρεμενκούρ (γνωστός κι αυτός, όπως ο πατέρας του, ως ντε Στρομονκούρ), γιος του πρώτου Φράγκου ηγεμόνα των Σαλώνων, ανακαταλαμβάνει τα Σάλωνα (που είχε πάρει το 1210 ο Δεσπότης Ηπείρου) όπου θα είναι για πολλά χρόνια άρχοντας, μέχρι το 1258. Θα τον διαδεχτεί ο γιος του. Τα Σάλωνα (Άμφισσα) θα ανήκουν τυπικά στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας.
1216 Μάιος
Πεθαίνει στην Περούτζια ο Πάπας Ιννοκέντιος Γ’. Τον διαδέχεται ο Ονώριος Γ’ ο οποίος προωθεί με ζέση την υπόθεση μιας 5ης σταυροφορίας.
1216 11-6-1216
Θάνατος του Ερρίκου της Φλάνδρας Πεθαίνει στη Θεσσαλονίκη, σε ηλικία 40 ετών, ο Λατίνος αυτοκράτορας Ερρίκος της Φλάνδρας. Μάλλον δηλητηριάστηκε είτε από τον Μπιαντράντε είτε από τη δεύτερη σύζυγό του (από το 1213) Μαρία της Βουλγαρίας, κόρη του τσάρου Ιβάν Α’ (Καλογιάννη). Διάδοχός του ορίζεται το 1217 ο γαμπρός του (επ’αδελφή) Πέτρος Β’ του Κουρτεναί, ο οποίος είναι στη Φλάνδρα και δεν θα μπορέσει να φτάσει ποτέ στην Κωνσταντινούπολη.
1216
Ο Γεώργιος Ακροπολίτης για τον αποθανόντα Λατίνο αυτοκράτορα: «Ο Ερρίκος, ει και φράγκος το γένος ετύγχανεν, αλλ’ ουν τοις Ρωμαίοις και ιθαγενέσι της Κωνσταντινουπόλεως ιλαρώτερον προσεφέρετο και πολλούς είχε τους μεν τοις μεγάλοις τούτου συντεταγμένοις, τους δε τοις στρατιώταις, το δε κοινόν πλήθος ως οικείον περιείπε λαόν.»
1216
Πεθαίνει ο Ραβάνο νταλε Κάρτσερι, ο Λομβαρδός ηγεμόνας της Εύβοιας. Ο Ενετός βάιλος χωρίζει την Εύβοια σε 6 τμήματα (εκτημόρια): το νότιο τμήμα κληροδοτείται στη χήρα τού Ραβάνο Ισαβέλλα και στην κόρη του Μπέρθα. Το βόρειο (Ωρεούς) παίρνουν δύο ανιψιοί του Ραβάνο, και τη Χαλκίδα οι γιοι του Γκιμπέρτο ντα Βερόνα, ο Γουλιέλμος Α’ ντα Βερόνα και ο Αλβέρτο ντα Βερόνα.
1216
Στην Εύβοια, ο πιο ισχυρός από τους νέους άρχοντες (τριτημόριους/εκτημόριους, που όλοι μένουν στη Χαλκίδα) είναι ο Γουλιέλμος Α’ ντα Βερόνα που θα παραμείνει ηγεμόνας μέχρι το 1263. Ενισχύεται υπέρμετρα όμως και η εξουσία του βάιλου των Ενετών. Οι Ενετοί έχουν στα χέρια τους τη ναυσιπλοΐα και το εμπόριο. Στην ουσία κυβερνούν παρασκηνιακά το νησί, στο οποίο είναι, άλλωστε, επικυρίαρχοι.
1217
Ο Πέτρος Β’ του Κουρτεναί που έχει εκλεγεί Λατίνος Αυτοκράτωρ Κωνσταντινουπόλεως (είναι και εγγονός του βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκου του Παχέος), στέφεται στη Ρώμη από τον Πάπα Ονώριο Γ’. Η στέψη γίνεται στον ναό του Αγίου Λαυρεντίου έξω από τη Ρώμη για να μην υπάρξει καμιά υπόνοια ότι ο αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης έχει οποιοδήποτε δικαίωμα στη Ρώμη.
1217
Ο Πέτρος Β’ του Κουρτεναί μετά τη στέψη του, περνάει στο Δυρράχιο με 5.000 άντρες, χρησιμοποιώντας 400 πλοία της Βενετίας με την υπόσχεση ότι θα καταλάβει και θα παραδώσει στους Ενετούς το Δυρράχιο (που είναι υπό τον έλεγχο του Δεσποτάτου της Ηπείρου). Όμως η κατάληψη του Δυρραχίου δεν είναι δυνατή. Αποφασίζει να παρατήσει την προσπάθεια και συνεχίζει οδικώς προς την Κωνσταντινούπολη.
1217
Ο Πέτρος Β’ του Κουρτεναί μετά την αποτυχία του να καταλάβει το Δυρράχιο, αποφασίζει να μεταβεί οδικώς στην Κωνσταντινούπολη. Ο Δεσπότης Ηπείρου Θεόδωρος προσποιείται ότι θα τον αφήσει να περάσει ελεύθερα, αλλά επιτίθεται αιφνιδιαστικά στους Φράγκους κοντά στο Ελμπασάν. Ο στρατός των Φράγκων εξοντώνεται και ο Πέτρος αιχμαλωτίζεται. Θα πεθάνει αιχμάλωτος και μισότρελος 2 χρόνια μετά.
1217 περίπου
Ο Δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος διορίζει τον αδερφό του Κωνσταντίνο Κομνηνό Δούκα κυβερνήτη Αιτωλοακαρνανίας με πρωτεύουσα τη Ναύπακτο. Το επόμενο διάστημα (μάλλον το 1218) ο Κωνσταντίνος θα ανακτήσει τις Νέες Πάτρες (Υπάτη) και το Ζητούνι (Λαμία) από τους Λατίνους του Δουκάτου των Αθηνών.
1217
5η Σταυροφορία Έναρξη της Ε’ Σταυροφορίας. Σταυροφόροι από όλη την Ευρώπη συρρέουν στα λιμάνια της Ιταλίας προσπαθώντας να βρουν πλοία για τους Αγίους Τόπους. Ένα μέρος από αυτούς τα καταφέρνει και φτάνουν τον Σεπτέμβριο στην Άκκρα. Αρχηγοί είναι ο βασιλιάς της Ουγγαρίας Ανδρέας Β’ και ο Λεοπόλδος Δ’ της Αυστρίας. Ενώνεται μαζί τους και ο βασιλιάς της Κύπρου και Ιερουσαλήμ Ιωάννης της Βριέννης.
1217
Βασίλειο της Σερβίας Ο πρίγκιπας της Σερβίας (από το 1196) Στέφανος Νεμάνιτς ή Στέφανος ο Πρωτόστεπτος έρχεται σε συμφωνία με τον πάπα Ονώριο Γ’ ο οποίος στέλνει έναν εκπρόσωπό του και στέφει τον Νεμάνιτς βασιλιά. Οι σχέσεις των Σέρβων με τους Καθολικούς δεν θα διαρκέσουν πολύ, καθώς υπάρχουν σφοδρές αντιδράσεις από τον κλήρο και τον λαό, αλλά το γεγονός είναι ότι έτσι προκύπτει το ανεξάρτητο Βασίλειο της Σερβίας.
1217
Ξεσπά εξέγερση στην Κρήτη όταν ο ενετός ρέκτορας Ρεθύμνου κλέβει τα άλογα του Κων/νου Σκορδίλη. Η εξέγερση με αρχηγούς τον Σκορδίλη και τον Μελισσηνό κλιμακώνεται και οι Ενετοί έχουν σημαντικές απώλειες. Τον Σεπτέμβριο του 1219 θα υπογραφεί συνθήκη με την οποία επανορθώνονται οι αδικίες και δίνονται προνόμια και φέουδα. Δημιουργείται μια αριστοκρατική τάξη Κρητικών ισοδύναμη με αυτή των Ενετών.
1217
Στην Παλαιστίνη, οι Σταυροφόροι της Ε’ Σταυροφορίας (έχουν μαζευτεί γύρω στις 15.000) μετά από κάποιες πρώτες επιτυχίες εναντίον των δυνάμεων του σουλτάνου Αλ-Αντίλ Α’ αδυνατούν να σημειώσουν ουσιαστική πρόοδο καθώς οι Μουσουλμάνοι οχυρώνονται στα κάστρα τους και αμύνονται αποτελεσματικά. Τον Δεκέμβριο οι Σταυροφόροι ελλείψει εφοδίων σταματούν τις επιχειρήσεις και αποσύρονται στην Ακκρα.
1218
Ο Ιβάν Ασέν Β’ (ή Ιωάννης Ασάν Β’) κατορθώνει να εκθρονίσει τον Μπορίλ (ή Βορίλ) και αναγορεύεται τσάρος των Βουλγάρων. Θα βασιλεύσει μέχρι το1241.
1218
Οι σταυροφόροι της Ε’ Σταυροφορίας ενισχύονται και αποπλέουν από την Άκκρα, υπό την αρχηγία του Ιωάννη της Βριέννης, κατευθυνόμενοι προς την Αίγυπτο όπου πολιορκούν τη Δαμιέττη (Νταμιέτα). Ο Σουλτάνος τούς προσφέρει την Ιερουσαλήμ για να φύγουν, αλλά ο Λεγάτος του Πάπα καρδινάλιος Πελάγιος, αρνείται. Η πολιορκία συνεχίζεται και οι Σταυροφόροι υποφέρουν από τις κακουχίες και την έλλειψη εφοδίων.
1218
Ο Δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας καταλαμβάνει το κάστρο του Πλαταμώνα και σταδιακά και άλλα κάστρα γύρω από τη Θεσσαλονίκη.
1219
Ο Άγιος Φραγκίσκος της Ασσίζης φθάνει στο στρατόπεδο των Σταυροφόρων στην Αίγυπτο. Συναντάται και με τον σουλτάνο Αλ-Καμίλ.
1219
Πεθαίνει ο Λατίνος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Γερβάσιος. Οι Ενετοί, (των οποίων podesta είναι ο Ιάκωβος Τιεπόλος) έχουν το πάνω χέρι πλέον στη Λατινική Αυτοκρατορία, και επιβάλλουν έναν δικό τους πατριάρχη, τον Ματθαίο.
1220
1220 22-11-1220
Ο Φρειδερίκος Β’ Χοχενστάουφεν, βασιλιάς Σικελίας (λόγω της μητρός του, του οίκου Ντ’ Ωτβίλ) και Ιταλίας, μετά από χρόνια δυναστικών συγκρούσεων, στέφεται αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Εξαιρετικά μορφωμένος και ικανός, θεωρείται από τον Νίτσε ο πρώτος σύγχρονος Ευρωπαίος ηγέτης. Έχει την υποστήριξη του Πάπα στον οποίο δεσμεύτηκε ότι θα συμμετάσχει στην Ε’ Σταυροφορία.
1220
Οι Μογγόλοι του Τζένγκις Χαν, με έναν τεράστιο στρατό επεκτείνονται προς τα δυτικά και εισβάλλουν για πρώτη φορά στο Χαλιφάτο των Αββασιδών. Καταλαμβάνουν τη Μπουχάρα και τη Σαμαρκάνδη.
1220 Οκτώβριος
Σύνοδος της Λεμεσού. Ο καρδινάλιος Πελάγιος, απεσταλμένος του πάπα Ονωρίου Γ’, συγκαλεί στη Λεμεσό εκκλησιαστική σύνοδο χωρίς τη συμμετοχή του Ορθόδοξου κλήρου. Παίρνονται αποφάσεις που περιορίζουν τη δραστηριότητα και τις χειροτονίες των Ορθόδοξων κληρικών και μοναχών. Είναι η αρχή μιας συστηματικής προσπάθειας των Λατίνων να καταπιέσουν τους Ορθοδόξους και να επιβάλουν το καθολικό δόγμα στην Κύπρο.
1220
Ο Γοδεφρείδος Α’ Βιλλεαρδουίνος αρχίζει την κατασκευή του κάστρου Clermont στην Κυλλήνη που οι Έλληνες θα ονομάσουν Χλεμούτσι ή Χλουμούτσι. Θα είναι το μεγαλύτερο κάστρο του Πριγκιπάτου. Με πρόφαση τη χρηματοδότηση κατασκευής του κάστρου, ο Βελλεαρδουίνος έχει κατασχέσει μεγάλο μέρος της εκκλησιαστικής περιουσίας και γι’ αυτό είχε αφοριστεί από τον Λατίνο Πατριάρχη Γερβάσιο.
1221 25-3-1221
Ο 19χρονος Ροβέρτος του Κουρτεναί (Robert de Courtenay), δευτερότοκος γιος του ατυχήσαντος Πέτρου έρχεται από τη Φλάνδρα και στέφεται νέος Λατίνος αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης. Θα βασιλεύσει μέχρι το 1228 και θα αποδειχθεί άβουλος και ανίκανος.
1221
Οι σταυροφόροι της Ε’ Σταυροφορίας βαδίζουν εναντίον του Καΐρου, αλλά αποκόπτονται από τον σουλτάνο Αλ-Καμίλ και γνωρίζουν την ήττα στη μάχη της Μανσούρα στις όχθες του Νείλου. Αναγκάζονται να υποχωρήσουν στη Δαμιέττη και τελικά να συνθηκολογήσουν και να αποχωρήσουν από την Αίγυπτο με μεγάλες απώλειες. Για την αποτυχία κατηγορείται ο καρδινάλιος Πελάγιος αλλά και ο Φρειδερίκος Β’ που απέφυγε να βοηθήσει.
1221
Ο Δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας καταλαμβάνει τις Σέρρες και άλλες οχυρές θέσεις βόρεια από τη Θεσσαλονίκη. Σε συνδυασμό με τις δραστηριότητές του των τελευταίων ετών, ο Θεόδωρος έχει γίνει κύριος μεγάλου μέρους της κεντρικής Μακεδονίας. Η Θεσσαλονίκη είναι πλέον αποκομμένη, ένα νησί εν μέσω των κατακτήσεων του Θεόδωρου.
1221 Νοέμβριος
Πεθαίνει ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Θεόδωρος Α’ Λάσκαρης σε ηλικία 47 ετών, μετά από βασιλεία 16 ετών στη διάρκεια της οποίας ίδρυσε και ισχυροποίησε την αυτοκρατορία της Νίκαιας. Ξεσπά μια σύντομη δυναστική διαμάχη ανάμεσα στους δύο αδερφούς του και τον γαμπρό του Ιωάννη Βατάτζη.
1221
Βαρύς χειμώνας με πολύ κρύο. Ο Βόσπορος και ο Κεράτιος παγώνουν εντελώς. Το φαινόμενο θα επαναληφθεί και το 1232.
1222 20-2-1222
Πεθαίνει σε ηλικία 40 ετών ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Αλέξιος Α’, ο «Μεγάλος Κομνηνός». Ο αδερφός του Δαβίδ (που ήταν συνιδρυτής της αυτοκρατορίας) είχε σκοτωθεί το 1214 στην κατάληψη της Σινώπης από τους Σελτζούκους. Τον Αλέξιο διαδέχεται ο γαμπρός του Ανδρόνικος Α’ Γίδος που θα μείνει στον θρόνο μέχρι το 1235.
1222
★★
Ιωάννης Γ΄ Δούκας Βατάτζης Μετά το θάνατο του Θεόδωρου Α’, στον θρόνο της Νίκαιας ανεβαίνει ο σύζυγος της κόρης του Ειρήνης, Ιωάννης Γ’ Δούκας Βατάτζης, ο οποίος θα παραμείνει στην εξουσία μέχρι το 1254. Η ανάρρησή του καθυστέρησε επειδή οι αδερφοί τού Θεόδωρου, Ισαάκιος και Αλέξιος, προέβαλαν αξιώσεις στον θρόνο. Μετά την αποτυχία των διεκδικήσεών τους, οι δύο αδερφοί καταφεύγουν στην Κ/Πολη, στη αυλή του Ροβέρτου του Κουρτεναί.
1222
Η Θεσσαλονίκη απειλείται άμεσα από τον Δεσπότη της Ηπείρου, και ο βασιλιάς της Δημήτριος του Μομφεράτου μεταβαίνει στην Ιταλία προς αναζήτηση βοήθειας. Ο πάπας Ονώριος Γ’ και ο Φρειδερίκος Β’ κηρύττουν σταυροφορία εναντίον της Ηπείρου. Τα πρώτα δυτικά στρατεύματα θα φτάσουν το καλοκαίρι του 1222 στη Θεσσαλονίκη. Συναινεί να βοηθήσει και ο αδερφός του Δημητρίου, ο μαρκήσιος Γουλιέλμος του Μομφερά.
1222 11-5-1222
Μεγάλος σεισμός με επίκεντρο την νοτιοδυτική Κύπρο. Καταστροφές σε όλες τις πόλεις του νησιού. Παλιρροϊκό κύμα φτάνει μέχρι τη Λιβύη και την Αίγυπτο. Τα περισσότερα θύματα είναι στην Πάφο όπου καταστρέφεται το φρούριο Σαράντα Κολώνες και αλλάζει η μορφολογία της ακτής αχρηστεύοντας το λιμάνι της Πάφου.
1223 31-5-1223
Οι Μογγόλοι περνούν τον Καύκασο υπό την ηγεσία του στρατηγού Σαμπουτάι, και καταλαμβάνουν πόλεις στην Κριμαία. Ρώσοι πρίγκιπες συνασπίζονται εναντίον τους και συγκεντρώνουν έναν μεγάλο στρατό. Αρχικά έχουν επιτυχίες, αλλά γνωρίζουν συντριπτική ήττα στη μάχη του ποταμού Κάλκα (στο Ντόνετσκ της σημερινής Ουκρανίας). Ο μογγολικός στρατός στη συνέχεια επιστρέφει στην Ασία.
1223 4-9-1223
Απεσταλμένοι του πρίγκιπα Αχαΐας Γοδεφρείδου Βιλλεαρδουίνου κλείνουν συμφωνία στη Ρώμη με τον πάπα Ονώριο Γ’. Ο αφορισμός του Βιλλεαρδουίνου αίρεται. Ο Πρίγκιπας αναγκάζεται να επιστρέψει εκκλησιαστικά κτήματα.
1224 αρχές ★★
Μάχη του Ποιμανηνού Ένας στρατός Φράγκων και μισθοφόρων, που συγκροτήθηκε με τη βοήθεια του Λατίνου αυτοκράτορα Ροβέρτου, εισβάλλει στη Μ.Ασία υπό την ηγεσία των αδερφών Ισαακίου και Αλεξίου Λάσκαρη που διεκδικούν τον θρόνο της Νίκαιας. Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης τους νικά κοντά στο φρούριο Ποιμανηνόν της Κυζίκου. Τα δύο αδέρφια τυφλώνονται. Οι Φράγκοι θα χάσουν μεγάλο μέρος των Μικρασιατικών κτήσεών τους.
1224
Ο αυτοκράτωρ Τραπεζούντος Ανδρόνικος Α’ Γίδος νικά και αιχμαλωτίζει στη μάχη του Χορτοκοπίου τον Σελτζούκο σουλτάνο Αλαεντίν Καϊκουμπάντ Α’, ο οποίος για να απελευθερωθεί αναγκάζεται να απαλλάξει την Τραπεζούντα από τον φόρο υποτελείας που κατέβαλλε από το 1214.
1224 Μάρτιος
Σταυροφόροι συγκεντρώνονται στο Μπρίντιζι με εντολή από τον πάπα Ονώριο Γ’ να επιτεθούν εναντίον του Δεσποτάτου της Ηπείρου, τα στρατεύματα του οποίου πολιορκούν τη Θεσσαλονίκη. Τα σχέδια παγώνουν όταν φτάνουν τα νέα για την ήττα των Φράγκων στη μάχη του Ποιμανηνού, οπότε γίνεται αντιληπτό ότι ο Λατίνος Αυτοκράτορας δεν θα είναι σε θέση να βοηθήσει.
1224 Δεκέμβριος ★★
Τέλος του Βασιλείου Θεσσαλονίκης Ο δεσπότης Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας καταλαμβάνει τη Θεσσαλονίκη, μετά από (χαλαρή) πολιορκία 2 σχεδόν ετών και αφού τα προηγούμενα χρόνια καταλάμβανε σιγά σιγά πόλεις και χωριά γύρω από την πόλη. Με αυτόν τον τρόπο καταλύεται το Λατινικό Βασίλειο της Θεσσαλονίκης μετά από 20ετή ύπαρξη.
1225 αρχές
Ο δεσπότης Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας καταλαμβάνει τη Χαλκιδική με το Άγιο Όρος και σε λίγους μήνες παίρνει από τους Φράγκους πόλεις σε Αν. Μακεδονία και Θράκη, όπως τη Χριστούπολη, την Ξάνθη, τη Γρατιανούπολη, τη Μοσυνόπολη και το Διδυμότειχο.
1225
Οι κάτοικοι της Αδριανούπολης στέλνουν πρεσβεία στη Νίκαια ζητώντας βοήθεια για να διώξουν τη φρουρά των Φράγκων. Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης ανταποκρίνεται και κυριεύει αναίμακτα την Αδριανούπολη. Σχεδόν αμέσως ο εκπρόσωπός του Ιωάννης Καμμύτζης θα παραδώσει την πόλη ειρηνικά στον δεσπότη Ηπείρου Θεόδωρο Δούκα Κομνηνό που θεωρεί ότι η Νίκαια επενέβη σε δική του περιοχή.
1225
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης ναυπηγεί στόλο (στη Λάμψακο από όπου εκδιώχθηκαν οι Ενετοί) με τον οποίο επιτίθεται στις φράγκικες κτήσεις στο Αιγαίο. Ανακτώνται τα νησιά Σάμος, Χίος, Λέσβος και άλλα στο ανατολικό Αιγαίο. Τα νησιά αυτά ανήκαν στη Βενετία μετά το 1204, αλλά οι Ενετοί δεν πρόλαβαν να αναπτύξουν αξιόλογη παρουσία.
1225
Ο Ερρίκος Α’ ο Παχύς του οίκου των Λουζινιάν στέφεται βασιλιάς Κύπρου στη Λευκωσία, σε ηλικία 8 ετών. Την επιτροπεία του αναλαμβάνουν η μητέρα του Αλίκη και ο θείος του Φίλιππος του Ιμπελέν. Η στέψη επισπεύσθηκε, επειδή ο Φρειδερίκος Β’ εποφθαλμιά την Κύπρο και ο Ιμπελέν θέλει να διασφαλίσει τα δικαιώματα του μικρού στον θρόνο.
1225
Ο δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος για να εξασφαλίσει τα βόρεια σύνορά του επιδιώκει καλές σχέσεις με τους Βουλγάρους και παντρεύει τον αδερφό του Μανουήλ με τη Μαρία, νόθα κόρη του Ιβάν Ασέν Β’.
1225
Ο μαρκήσιος Γουλιέλμος ο Μομφερατικός αποβιβάζεται με στρατό στην Ελλάδα για να ανακτήσει το Βασίλειο της Θεσσαλονίκης. Όμως τον Σεπτέμβριο αρρωσταίνει και πεθαίνει στον Αλμυρό. Ο στρατός του αποδεκατίζεται από δυσεντερία. Αυτή η τελευταία απόπειρα των Φράγκων να ξαναπάρουν τη Θεσσαλονίκη αποτυγχάνει.
1225
Συνάπτεται συνθήκη ανάμεσα στον Ιωάννη Γ’ Βατάτζη και τους Λατίνους. Το κράτος της Νίκαιας προσαρτά τα μικρασιατικά εδάφη που είχαν οι Λατίνοι (και τις Πηγές) και επικυρώνεται η κατοχή των νησιών Χίου, Λέσβου και Σάμου. Η συνθήκη σφραγίζεται με γάμο: η κόρη του Θεοδώρου Α’, Ευδοκία Λασκαρίνα θα παντρευτεί τον Ροβέρτο Κουρτεναί, ένας γάμος που τελικά δεν θα εγκριθεί από τον Πατριάρχη (λόγω συγγένειας).
1225
Ο δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας φτάνει με τον στρατό του μέχρι την Κωνσταντινούπολη. Δεν είναι όμως ακόμα έτοιμος για πολιορκία, οπότε αποχωρεί.
1225
Ο δούκας Αθηνών Όθων ντε Λα Ρος παραιτείται και επιστρέφει στη Βουργουνδία. Το δουκάτο αναλαμβάνει ο δευτερότοκος γιος του Γκυ Α’ ντε Λα Ρος.
1225 9-11-1225
Ο Φρειδερίκος Β’ της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας νυμφεύεται την 14χρονη Γιολάντα, κόρη του Ιωάννη της Βριέννης και κληρονόμο του θρόνου της Ιερουσαλήμ.
1225
Εξυφαίνεται συνωμοσία εναντίον του Ιωάννη Βατάτζη στην οποία πρωταγωνιστούν οι ξάδελφοί του Ανδρόνικος και Ισαάκιος Νεστόγγος. Ο Βατάτζης διατάσσει από τη Λάμψακο, όπου βρίσκεται να κατευθυνθούν τα στρατεύματά του στην Αχυράους και εκεί συλλαμβάνονται οι στασιαστές. Το περιστατικό θα γίνει αφορμή για να μην τολμήσει ο Βατάτζης να φύγει από τη Νίκαια επί μία δεκαετία.
1226
Ο στόλος της αυτοκρατορίας της Νίκαιας αναγκάζει τον άρχοντα της Ρόδου Λέοντα Γαβαλά να δεχθεί την επικυριαρχία της Νίκαιας. Ο Γαβαλάς διατηρεί την ηγεμονία επ’ ονόματι του Βατάτζη και παίρνει τον τίτλο του καίσαρα. Στα νομίσματα της Ρόδου προσθέτει τη φράση «δούλος του βασιλέως».
1227 περίπου
Ο Άγγελος Α’ Σανούδος γίνεται ο νέος Δούκας της Νάξου διαδεχόμενος τον πατέρα του Μάρκο Σανούδο. Θα παραμείνει δούκας μέχρι τον θάνατό του, περί το 1262.
1227
Πεθαίνει ο πάπας Ονώριος Γ’. Στον παπικό θρόνο ανεβαίνει ο πάπας Γρηγόριος Θ’, ένας από τους πιο σημαντικούς πάπες της ιστορίας του Καθολικισμού.
1227
Στην Κύπρο, πεθαίνει ο επίτροπος του μικρού βασιλιά Ερρίκου Α’, ο Φίλιππος του Ιμπελέν και αναλαμβάνει αντιβασιλέας ο αδερφός του Ιωάννης του Ιμπελέν ο Παλαιός, που είναι κύριος της Βηρυτού.
1227 περίπου
Ο δεσπότης Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας που είναι πολύ δημοφιλής μετά τις επιτυχίες του, στέφεται «Βασιλεύς και Αυτοκράτωρ των Ρωμαίων» στη Θεσσαλονίκη. Τη στέψη κάνει ο μητροπολίτης Αχρίδος και πάσης Βουλγαρίας Δημήτριος Χωματιανός, μετά την άρνηση του μητροπολίτη Θεσ/νίκης Κωνσταντίνου Μεσοποταμίτη (που θεωρεί ότι τη στέψη μπορεί να την κάνει μόνο ο πατριάρχης Γερμανός Β’ που είναι στη Νίκαια).
1227
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης αντιδρά στην ανακήρυξη του Θεόδωρου Κομνηνού ως Αυτοκράτορα και του προτείνει να πάρει τον τίτλο του Δεσπότη. Ο Θεόδωρος δεν το συζητά και η αντιπαράθεση επεκτείνεται και στην Εκκλησία. Ο πατριάρχης Γερμανός Β’ αμφισβητεί τις επιλογές του Χωματιανού και του Δεσπότη της Ηπείρου και η κατάληξη είναι ένα σχίσμα μεταξύ των εκκλησιών Νίκαιας και Ηπείρου που θα κρατήσει μέχρι το 1323 (;)
1227 18-8-1227
Πεθαίνει ο Τζένγκις Χαν μετά από βασιλεία 21 ετών, κατά την οποία κυριάρχησε σε όλη την Ασία. Τον διαδέχονται 4 από τους γιους του που μοιράζονται το αχανές βασίλειό του. Την πρωτοκαθεδρία και τον τίτλο του Μεγάλου Χαν θα αποκτήσει ο γιος του Ογκεντέι.
1227 29-9-1227
Ο Γερμανός αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β’ Χοχενστάουφεν αφορίζεται από τον Πάπα Γρηγόριο Θ’ επειδή με διάφορα προσχήματα αθετεί την υπόσχεσή του να ηγηθεί της 6ης Σταυροφορίας στους Αγίους Τόπους, παρόλο που στην Απουλία είχε συγκεντρωθεί ένας τεράστιος αριθμός δυτικών σταυροφόρων (τους οποίους μαστίζουν διάφορες επιδημίες – κάποιοι από αυτούς ωστόσο κατορθώνουν να φτάσουν στην Άκκρα).
1228
Πεθαίνει ο πρίγκιπας Αχαΐας Γοδεφρειδος Α’ Βιλλεαρδουίνος σε ηλικία 60 περίπου ετών. Τον διαδέχεται ο γιος του Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουίνος που θα κυβερνήσει το πριγκιπάτο μέχρι το 1246. Στον καιρό του ο Γοδεφρείδος Β’ θα εξελιχθεί στον ισχυρότερο Φράγκο ηγεμόνα της Ελλάδας.
1228
Πεθαίνει ο Ροβέρτος του Κουρτεναί (στον Μοριά, επιστρέφοντας από τη Ρώμη). Ο αδερφός του Βαλδουίνος Β’ ανακηρύσσεται (Λατίνος) Αυτοκράτορας της Κωνσταντινούπολης. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι το 1261. Είναι μόλις 10 ετών και οι Δυτικοί ορίζουν επίτροπο συμβασιλέα του τον εξαιρετικό τέως βασιλιά της Ιερουσαλήμ (και τεραστίων διαστάσεων) Ιωάννη της Βριέννης που θα στεφθεί επίσημα συναυτοκράτορας το 1231.
1228
Μετά τον θάνατο του Ροβέρτου του Κουρτεναί, ο Βούλγαρος τσάρος Ιβάν Ασέν Β’ φανερώνει τις υπέρμετρες φιλοδοξίες του: προτείνει να παντρέψει την κόρη του Έλενα με τον μικρό Βαλδουίνο Β’ και να γίνει ο ίδιος αντιβασιλεύς και κηδεμόνας του Βαλδουίνου, υποβλέποντας τον θρόνο της Κωνσταντινούπολης. Οι Λατίνοι απορρίπτουν μετά βδελυγμίας τις προτάσεις του και ο Ιβάν Ασέν Β’ δυσαρεστείται σφόδρα.
1228 28-6-1228
6η Σταυροφορία Η ΣΤ’ Σταυροφορία ξεκινάει επιτέλους: Ο αυτοκράτορας Φρειδερίκος Β’, αποπλέει από το Μπρίντιζι. Θα φτάσει από θαλάσσης στην Άκκρα (στο σημ. Ισραήλ) τον Σεπτέμβριο. Οι Σταυροφόροι δεν είναι πολλοί και ο επιτήδειος Φρειδερίκος αποφεύγει να εμπλακεί σε μάχη, αλλά η Σταυροφορία θα αποδειχθεί επιτυχημένη καθώς θα κατακτηθεί η Ιερουσαλήμ.
1229 18-2-1229
Ανάκτηση της Ιερουσαλήμ από τους Δυτικούς Συμφωνία της Χάιφας. Μετά από πολύμηνες διαπραγματεύσεις, ο Φρειδερίκος Β’ Χοχενστάουφεν υπογράφει 10ετή εκεχειρία με τον Αγιουβίδη σουλτάνο Αλ-Καμίλ (που αντιμετωπίζει προβλήματα επιβολής στη Συρία) επανακτώντας αναίμακτα την Ιερουσαλήμ, τη Ναζαρέτ και τη Βηθλεέμ χωρίς τις ευλογίες του Πάπα. Ο Φρειδερίκος Β’ ανακηρύσσεται βασιλεύς Ιερουσαλήμ. Τον Μάιο θα αποχωρήσει από τους Αγίους Τόπους.
1229
Κατά την επιστροφή του από τους Αγίους Τόπους, ο αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Φρειδερίκος Β’ σταθμεύει για λίγο στην Κύπρο όπου διορίζει 5 δικούς του βαρόνους ως αντιβασιλείς (βάιλους) και κανονίζει τον γάμο τού ανήλικου βασιλιά της Κύπρου Ερρίκου Α’ με την Αλίκη του Μομφεράτου. Το 1232 ο Ιωάννης Ιμπελέν θα πολεμήσει τους βαρόνους του Φρειδερίκου και θα ανακτήσει τον έλεγχο του νησιού.
1229
Ο Φρειδερίκος Β’ επιστρέφει στην Ιταλία όπου έχει να αντιμετωπίσει τους παπικούς και στρατεύματα των Λατίνων υπό τον Ιωάννη της Βριέννης (Jean de Brienne) που του έχουν αποσπάσει εδάφη. Αποκαθιστά γρήγορα την κυριαρχία του έχοντας στρατιωτική βοήθεια, συν τοις άλλοις, και από τον Δεσπότη της Ηπείρου Θεόδωρο Δούκα Κομνηνό.
1229
Δημιουργείται από την Καθολική Εκκλησία η Ιερά Εξέταση που ως τώρα είχε την μορφή απλού εκκλησιαστικού δικαστηρίου. Θεσμοθετούνται τα τρομερά «κριτήρια» της Inquisitio. Τα επόμενα χρόνια θα δραστηριοποιηθεί βασικά στη Γαλλία εναντίον διαφόρων αιρετικών (κυρίως των Καθαρών) με όργανά της τους Δομινικανούς μοναχούς. [Η Ισπανική Ιερά Εξέταση θα έρθει πολύ αργότερα, τον 15ο αιώνα.]
1229 τέλη
Ο Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας οργανώνεται για την ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης και συγκεντρώνει στρατό στη Θεσσαλονίκη έχοντας και ένα σώμα στρατού που του έστειλε ο Φρειδερίκος Β’. Την άνοιξη του 1230, ενώ τα στρατεύματα του βαδίζουν ανατολικά, αλλάζουν ξαφνικά πορεία και κατευθύνονται βόρεια, με στόχο τον Βούλγαρο βασιλιά Ιβάν Ασέν Β’.
1230
1230 9-3-1230 ★★
Mάχη της Κλοκοτνίτσας Ο Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας, ενώ βαδίζει εναντίον της Κωνσταντινούπολης, αλλάζει πορεία και εισβάλλει στη Βουλγαρία (ίσως επειδή ο τσάρος απέφυγε να συμμετάσχει στην εκστρατεία). Ο Ιβάν Ασέν Β’ αντιδρά άμεσα και οι Βούλγαροι συντρίβουν τον στρατό των Ηπειρωτών στη μάχη της Κλοκοτνίτσας στη Βουλγαρία. Ο Δεσπότης της Ηπείρου αιχμαλωτίζεται και αργότερα τυφλώνεται. Θα μείνει φυλακισμένος επί 7 χρόνια.
1230
Μετά τη νίκη στην Κλοκοτνίτσα, ο Βούλγαρος τσάρος Ιβάν Ασέν Β’ καταλαμβάνει τα περισσότερα εδάφη του Δεσποτάτου της Ηπείρου, από Δυρράχιο μέχρι Μαύρη Θάλασσα. Το Δεσποτάτο περιορίζεται σε Ήπειρο και Στερεά υπό τον Μιχαήλ Β’. Στη Θεσσαλονίκη κυβερνήτης παραμένει ο γαμπρός τού Ιβάν Ασέν, ο Μανουήλ (αδερφός του Θεόδωρου) έχοντας τον εικονικό τίτλο του βασιλιά, αλλά όντας υπόσπονδος των Βουλγάρων.
1230
Μετά την αιχμαλωσία του Θεόδωρου, ο Μιχαήλ, νόθος γιος του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Α’ Κομνηνού Δούκα, επιστρέφει στην Ήπειρο και αναγνωρίζεται από τους τοπικούς άρχοντες ως ηγεμών της Ηπείρου (Μιχαήλ Β’). Ο Μανουήλ της Θεσσαλονίκης το ανέχεται, και για κρατήσει τα προσχήματα αναγνωρίζει τον Μιχαήλ Β’ ως βασάλο του (ενώ δεν έχει καμία σχέση εξάρτησης) και του δίνει τον τίτλο του δεσπότη.
1231 19-5-1231
Ταραχές στην Κύπρο όπου 13 Έλληνες μοναχοί καίγονται στην πυρά από τους Φράγκους στο Μοναστήρι της Καντάρας στον Πενταδάχτυλο, επειδή αρνήθηκαν να αλλαξοπιστήσουν.
1231
Ο Ιωάννης της Βριέννης στέφεται επίσημα Λατίνος (συν)αυτοκράτορας. Σχεδόν αμέσως οδηγεί έναν αξιόλογο στρατό στη Μικρά Ασία και ανακτά εύκολα τη Λάμψακο. Στη συνέχεια χάνει αδικαιολόγητα χρόνο και δεν συνεχίζει τις επιχειρήσεις, καθώς ο Ιωάννης Βατάτζης κάνει παρελκυστικές κινήσεις αρχίζοντας διαπραγματεύσεις και συζητήσεις για ένωση των Εκκλησιών.
1232 15-6-1232
Μάχη Αγριδίου. Ο πρώην άρχων της Βηρυτού Ιωάννης του Ιμπελέν αποβιβάζεται στην Κύπρο και νικά τους Λομβαρδούς ιππότες του Φρειδερίκου Β’, που με επικεφαλής τον Riccardo Filangieri πολιορκούσαν το φρούριο του Αγίου Ιλαρίωνα. Οι 5 βάιλοι του Φρειδερίκου Β’ σκοτώνονται. Οι εναπομείναντες Λομβαρδοί πολιορκούνται στην Κυρήνεια. Στην πολιορκία συμμετέχουν 13 γενοβέζικα πλοία ως σύμμαχοι του Ιμπελέν.
1232
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης κάνει σοβαρές προσπάθειες για την Ένωση των Εκκλησιών με απώτερο στόχο να φύγουν οι Λατίνοι από την Πόλη. Σκέφτεται μάλιστα να συμβιβαστεί στο ακανθώδες θέμα των Πρωτείων του Πάπα. Συνέρχεται σύνοδος από εκπροσώπους των Εκκλησιών στο Νυμφαίο της Μικράς Ασίας για να προωθήσουν αυτές τις προσπάθειες. Η σύνοδος τελειώνει πολύ γρήγορα χωρίς καμιά απόφαση.
1233
Ο στόλος της Νίκαιας επιτίθεται ξανά στη Ρόδο υπό την ηγεσία του Ανδρόνικου Παλαιολόγου (πατέρα του Μιχαήλ Η’) με στόχο την πλήρη προσάρτηση του κρατιδίου, αλλά αποτυγχάνει. Τον επόμενο χρόνο ο Λέων Γαβαλάς θα γίνει υπόσπονδος της Βενετίας για να προστατευτεί από τους Νικαιώτες, αλλά θα αλλάξει στρατόπεδο ξανά, και το 1235 ο στόλος του θα λάβει μέρος στην πολιορκία της Πόλης υπό τον Ιωάννη Βατάτζη.
1233
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης στέλνει ένα στόλο από 33 γαλέρες στην Κρήτη μετά από πρόσκληση των Κρητικών που θέλουν να διώξουν τους Ενετούς. Οι Ενετοί δεν είναι καλά προετοιμασμένοι για άμυνα, όμως ο βυζαντινός στόλος καταστρέφεται από μια καταιγίδα. Τον επόμενο χρόνο θα στείλει ξανά 12 πλοία που δεν θα μπορέσουν να καταφέρουν τίποτα εναντίον των Ενετών.
1235
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης παίρνει την Καλλίπολη από τους Ενετούς («επαγαγών αυτόθι σφαγήν και δήωσιν δεινήν»). Στη συνέχεια καταλαμβάνει τα θρακικά παράλια μέχρι τον Έβρο.
1235 Καλοκαίρι
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης συμμαχεί με τον Ιβάν Ασέν Β’ της Βουλγαρίας και πολιορκούν μαζί, με μεγάλο στρατό, την Κωνσταντινούπολη που υπερασπίζεται ο Ιωάννης της Βριέννης με 160 μόνο ιππότες. Η πολιορκία δεν έχει αποτέλεσμα γιατί επεμβαίνουν οι βασάλοι του αυτοκράτορα: πρώτα οι Ενετοί των Κυκλάδων με τον Άγγελο Σανούδο και στις αρχές του 1236 ο Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουίνος της Αχαΐας.
1235
Πεθαίνει ο Ανδρόνικος Α’ Γίδος και στον θρόνο της Τραπεζούντας τον διαδέχεται ο μεγαλύτερος γιος τού ιδρυτή της αυτοκρατορίας, του Αλεξίου Α’, ο Ιωάννης Α’ Κομνηνός Αξούχος. Θα είναι στον θρόνο μέχρι το 1238.
1236 Άνοιξη
Στόλος από πλοία της Βενετίας, της Γένοβας και της Πίζας φτάνει στην Κωνσταντινούπολη με επικεφαλής τον Γοδεφρείδο Β’ της Αχαΐας. Ο Γοδεφρείδος, τυπικά υποτελής του Λατίνου αυτοκράτορα, σπάει τον αποκλεισμό της Πόλης, βυθίζει 15 βυζαντινά πλοία και μπαίνει στον Κεράτιο Κόλπο. Η πολιορκία τελειώνει και υπογράφεται συνθήκη ειρήνης για δύο χρόνια κατόπιν ενεργειών του Άγγελου Σανούδου.
1236
Η Λατινική Αυτοκρατορία παραπαίει. Περιορίζεται πλέον μόνο στην Κωνσταντινούπολη, ενώ η οικονομική κατάσταση είναι τραγική. Ο Βαλδουίνος Β’ αρχίζει περιοδεία στην Ευρώπη. Επισκέπτεται τη Ρώμη, τη Γαλλία και τη Φλάνδρα, όπου διεκδικεί με τη βοήθεια του Λουδοβίκου Θ’ το πατρογονικό του Ναμύρ από την αδελφή του Μαργαρίτα. Όμως δεν θα μπορέσει να κρατήσει την κομητεία του Ναμύρ και θα την πουλήσει.
1236
Χρυσή Ορδή Μια μεγάλη ορδή 150.000 Μογγόλων και Τούρκων (θα μείνει γνωστή ως «Χρυσή Ορδή») υπό τον Μπατού Χαν και τον στρατηγό Σαμπουτάι διασχίζει την Κεντρική Ασία και εισβάλλει δυτικά των Ουραλίων. Οι επιχειρήσεις των Μογγόλων θα συνεχιστούν μέχρι το 1242. Στο διάστημα αυτό θα γίνουν κύριοι ενός μεγάλου μέρους της σημερινής Ρωσίας, των Βαλτικών χωρών και τμήματος της Πολωνίας.
1237 27-3-1237
Πεθαίνει σε ηλικία 67 περίπου ετών (κατ’ άλλους 89!) ο Ιωάννης της Βριέννης (Jean de Brienne) συναυτοκράτορας του Λατίνου αυτοκράτορα της Κωνσταντινούπολης Βαλδουίνου Β’.
1237
Ο Ιβάν Ασέν Β’ διαλύει τη συμμαχία του με τον Ιωάννη Γ’ Βατάτζη και συμμαχεί με τους Λατίνους της Κωνσταντινούπολης. Ζητά από τον Πάπα να στείλει έξαρχο για να ρυθμίσει την υπαγωγή της Βουλγαρικής Εκκλησίας στο Βατικανό. Απώτερος σκοπός του είναι να γίνει κύριος της Κωνσταντινούπολης όπου βλέπει ότι οι Φράγκοι δεν μπορούν να την κρατήσουν μόνοι τους, ειδικά τώρα που πέθανε ο Ιωάννης της Βρυέννης.
1237
Ενώ ο Ιβάν Ασέν Β’ πολιορκεί το Καινοφρούριον (Τζίρουλον ή Τυρολόη ή Τσορλού Ανατ. Θράκης), που ανήκει στη Νίκαια, πληροφορείται ότι στο Τάρνοβο απεβίωσε η σύζυγός του Άννα Μαρία και ο νεογέννητος γιος του. Επίσης, πέθανε και ο Βούλγαρος Πατριάρχης. Ο τσάρος θεωρεί ότι αυτές οι συμφορές είναι θεία τιμωρία για την αθέτηση της συμφωνίας του με τους Βυζαντινούς. Έτσι, ακυρώνει τη συμμαχία με τους Λατίνους.
1237
Ο τυφλός, φυλακισμένος δεσπότης της Ηπείρου Θεόδωρος εκμεταλλεύεται τον θάνατο της συζύγου τού Ιβάν Ασέν Β’ και του προτείνει να παντρευτεί την κόρη του Ειρήνη. Η Ειρήνη είναι πολύ όμορφη και ο Τσάρος δέχεται. Ο Θεόδωρος απελευθερώνεται και επιστρέφει μεταμφιεσμένος στη Θεσσαλονίκη, όπου με τη βοήθεια παλιών φίλων κατορθώνει να διώξει τον αδελφό του Μανουήλ τοποθετώντας στη θέση του τον γιο του Ιωάννη.
1238
Ο Μανουήλ Κομνηνός Δούκας, ο εκπεσών «Βασιλεύς Θεσσαλονίκης» εξορίζεται στην Αττάλεια. Σύντομα θα φύγει από εκεί, και περνώντας μέσα από τις τουρκικές περιοχές καταφεύγει στη Νίκαια όπου παρακινεί τον Ιωάννη Γ’ Βατάτζη να πάρει τη Θεσσαλονίκη. Ο Βατάτζης πείθεται και του δίνει ένα μικρό στράτευμα.
1238
Ο αυτοκράτωρ Τραπεζούντος Ιωάννης Α’ Κομνηνός σκοτώνεται «εν τω τζιγκανιστηρίω» (παίζοντας κάτι σαν πόλο). Τον διαδέχεται ο αδερφός του Μιχαήλ Α’ Κομνηνός που θα είναι στον θρόνο μέχρι το 1263. Θα αποδειχθεί συνετός, δραστήριος και ικανός.
1239
Ο Μανουήλ Κομνηνός Δούκας πλέει με 6 πλοία προς την Ελλάδα και αποβιβάζεται στη Δημητριάδα, όπου τον υποδέχεται ο γαμπρός τού Μιχαήλ Α’ της Ηπείρου, Κωνσταντίνος Μαλιασηνός. Μαζί θα καταλάβουν τα Φάρσαλα, τη Λάρισα και τον Πλαταμώνα.
1239
Αλλαγή σκηνικού: για να αποφευχθεί ο εμφύλιος, τα δύο αδέρφια Θεόδωρος και Μανουήλ συμφιλιώνονται και συμφωνούν στο μοίρασμα των εδαφών τους: Ο Μανουήλ παίρνει τη Θεσσαλία, ο Θεόδωρος και οι γιοι του τη Θεσσαλονίκη και τη Μακεδονία (μέχρι την Έδεσσα και το Όστροβο), ο άλλος αδελφός τους Κωνσταντίνος παραμένει άρχοντας στην Αιτωλοακαρνανία. Ο Μιχαήλ Β’ δεν ρωτήθηκε, αλλά διατηρεί την Ήπειρο.
1239 Νοέμβριος
Ξεκινά η Σταυροφορία των Βαρόνων. Στην Παλαιστίνη, στην Άκκρα, οι Σταυροφόροι δέχονται ενισχύσεις και με πλιατσικολογικές προθέσεις αποφασίζουν να επιτεθούν στην Αίγυπτο. Συμμετέχουν και ιππότες από τα διάφορα θρησκευτικά τάγματα. Όμως, στη Γάζα αιφνιδιάζονται από τους Μουσουλμάνους και γνωρίζουν συντριπτική ήττα. Οι Αγιουβίδες στρέφονται κατά της Ιερουσαλήμ που είναι πλέον ουσιαστικά αφύλακτη.
1239 7-12-1239
Ο Κούρδος πολέμαρχος Αν-Νασίρ Νταούντ (ανιψιός του Αγιουβίδη σουλτάνου Καμίλ) έχει το ελεύθερο να βαδίσει εναντίον της Ιερουσαλήμ. Οι λίγοι Φράγκοι υπερασπιστές παραδίνουν την πόλη με αντάλλαγμα την ασφαλή διέλευσή τους προς την Άκκρα. Έτσι χάνεται για δεύτερη φορά η Ιερουσαλήμ για τους Δυτικούς. Οι Μουσουλμάνοι καταστρέφουν τα τείχη. Αυτή τη φορά παραμένουν αρκετοί χριστιανοί στην πόλη.
1239 Δεκέμβριος
O Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος Β’ βάζοντας ενέχυρο τον ακάνθινο στέφανο του Ιησού σε Ενετούς εμπόρους βρίσκει τα κεφάλαια να προσλάβει μισθοφόρους και επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη, μετά από περιοδεία 5 ετών στην Ευρώπη, με 60.000 στρατό. Οι 7.000 από αυτούς είναι ιππότες και 30.000 ιπποτοξότες [μάλλον υπερβολικά και μη ακριβή νούμερα, οι ιππότες ήταν ίσως 700].
1240
1240
Η πρώτη ενέργεια του ενισχυμένου στρατού των Λατίνων της Κωνσταντινούπολης είναι να πολιορκήσουν το Καινοφρούριον (Τζίρουλον ή Τυρολόη) όπου διοικητής είναι ο ικανός χαρτουλάριος Ιωάννης Πετραλείφας. Οι Λατίνοι καταλαμβάνουν την πόλη μετά από δύσκολη πολιορκία χάρη στους καταπέλτες τους.
1240
Ο Ιωάννης Βατάτζης δεν έχει αρκετές δυνάμεις για να ανακουφίσει την πολιορκία του Τζίρουλου και επιτίθεται σε πόλεις της Προποντίδας που είναι ακόμα στα χέρια των Φράγκων. Όμως ο υπό τον Αρμένιο Ιφρέ βυζαντινός στόλος αποτελούμενος από 30 πλοία ηττάται από τον στόλο των Φράγκων που είχε μόνο 10 πλοία. 13 πλοία των Βυζαντινών καταστρέφονται.
1240
Πεθαίνει ο ανεξάρτητος άρχων της Ρόδου Λέων Γαβαλάς και τον διαδέχεται ο αδερφός του Ιωάννης που θα ηγεμονεύσει μέχρι το 1250 περίπου, αλλά χωρίς να δείξει διάθεση να διατηρήσει την ανεξαρτησία της ηγεμονίας του αποδεχόμενος την επικυριαρχία του Ιωάννη Βατάτζη.
1240
Ο δούκας Αθηνών Γκυ ντε Λα Ρος παραχωρεί τη μισή βαρονία της Θήβας στον γαμπρό του Μπέλα του Σαιντ-Ομέρ, τον σύζυγο της αδελφής του Μπόνης ντε Λα Ρος.
1240 τέλη
Οι Μογγόλοι διασχίζουν τον παγωμένο Δνείπερο και επιτίθενται αιφνιδιαστικά στο Κίεβο, την πιο σημαντική πόλη των Ρως. Τα τείχη της πόλης δεν αντέχουν στις βολές από τους καταπέλτες των Μογγόλων. Από τους 50.000 κατοίκους θα μείνουν ζωντανοί μόνο 2.000. Το κράτος των Ρως είναι πλέον παρελθόν.
1241
Οι Μογγόλοι συντρίβουν τα πολωνικά στρατεύματα στην Κρακοβία και λεηλατούν την πόλη. Φθάνουν μέχρι τη Σερβία και τη Βιέννη. Εισβάλλουν στην Ουγγαρία και νικούν τον Μπέλα Δ’ της Ουγγαρίας. Ξαφνικά θα υποχωρήσουν προς Ρωσία και θα παραμείνουν για λίγο αδρανείς. Ο λόγος είναι ότι ο αρχηγός τους Μπατού Χαν σπεύδει στην Κίνα διότι πέθανε ο Μεγάλος Χαν Ογκεντέι.
1241 περίπου
Ο γιος του Ιωάννη Γ’ Βατάτζη, ο Θεόδωρος Λάσκαρης Βατάτζης ορίζεται συναυτοκράτορας (χωρίς επίσημη στέψη).
1241
Μετά τον θάνατο του αρχηγού τους, οι Κουμάνοι, που αποτελούν μεγάλο μέρος του στρατού που προσέλαβε ο Βαλδουίνος Β’, εγκαταλείπουν τους Φράγκους. Δεν μπορούν να επιστρέψουν στα μέρη τους εξαιτίας των Μογγόλων και καταφεύγουν στους Βυζαντινούς της Νίκαιας. Ο Βατάτζης τους εγκαθιστά στη ΒΔ Μ.Ασία και στη Θράκη. Οι Κουμάνοι θα γίνουν μια πολύτιμη πηγή εφεδρειών τις επόμενες δεκαετίες.
1241
Πεθαίνει ο Μανουήλ Δούκας Κομνηνός, βασιλεύς Θεσσαλίας και τέως βασιλεύς Θεσσαλονίκης. Ο δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας επεμβαίνει αμέσως και προσαρτά τη Θεσσαλία.
1241 Ιούνιος
Πεθαίνει ο Ιβάν Ασέν Β’. Τον διαδέχεται ο 7ετής υιός του Καλιμάν Α’ Ασέν. Η εξέλιξη αυτή καθιστά τον Ιωάννη Γ’ Βατάτζη τον πιο ισχυρό ηγέτη των Βαλκανίων, ενώ η Βουλγαρική Αυτοκρατορία εισέρχεται σε περίοδο αστάθειας και παρακμής. Ο Βατάτζης θεωρεί ότι είναι καλή η ευκαιρία για να αποσπάσει εδάφη της Βουλγαρίας. Για να καλύψει τα νώτα του, συνάπτει διετή συνθήκη ειρήνης με τους Λατίνους.
1241
Ο τέως δεσπότης Ηπείρου Θεόδωρος Κομνηνός Δούκας επισκέπτεται τη Νίκαια μέσα σε ένα γενικό κλίμα συμφιλίωσης των διαφόρων βυζαντινών ηγετών. Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης τον δέχεται με μεγάλες τιμές, αλλά δεν τον αφήνει να φύγει και τον κρατάει αιχμάλωτο.
1242
Ο Βατάτζης εκστρατεύει για να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη. Καταλαμβάνει το κάστρο της Ρεντίνας, αλλά γυρνά πίσω λόγω μογγολικής εισβολής στη Μ. Ασία (επιτίθενται στους Σελτζούκους). Αφήνει τον Θεόδωρο Κομνηνό, που τον είχε πάρει μαζί του, να διαπραγματευθεί την παράδοση της πόλης. Τελικά ο Ιωάννης Κομνηνός Δούκας δέχεται να γίνεται υποτελής της Νίκαιας παραμένοντας κυβερνήτης (αλλά όχι πλέον Βασιλεύς).
1242
Μάχη των Πάγων. Ο πρίγκιπας του Νοβγκοροντ Αλέξανδρος Νιέφσκι νικά τους εισβολείς Τεύτονες Ιππότες σε μια επική μάχη στην παγωμένη επιφάνεια της λίμνης Πέιπους. Την ίδια περίοδο κατορθώνει να κρατήσει τους Μογγόλους μακριά από το πριγκιπάτο του.
1242
Οι Μογγόλοι πολεμιστές του Μπατού Χαν, μετά την αποτυχία του ηγέτη τους να διαδεχθεί τον Μεγάλο Χαν, παραμένουν μόνιμα στα εδάφη της σημερινής ευρωπαϊκής Ρωσίας και Ουκρανίας. Το Σαράι (στο Αστραχάν) γίνεται η πρωτεύουσα της «Χρυσής Ορδής». Οι Μογγόλοι θα είναι η μάστιγα της ανατολικής Ευρώπης για πάνω από ένα αιώνα. Θα αρχίσουν να παρακμάζουν λόγω Μαύρου Θανάτου τον 14ο αι. και θα φύγουν μετά το 1480.
1242 περίπου
Διανύοντας μια περίοδο χωρίς σοβαρές εξωτερικές απειλές και χάρη στη χρηστή διοίκηση του Ιωάννη Βατάτζη και των συνεργατών του, το κρατίδιο της Νίκαιας διέρχεται μια περίοδο οικονομικής άνθισης και ευημερίας.
1243
Ο Σελτζούκος σουλτάνος Καϊχοσρόης Β’ ηττάται από τους Μογγόλους στη μάχη του Κόσε Νταγκ, κοντά στη Σεβάστεια. Λίγο μετά ο σουλτάνος θα πεθάνει και το σουλτανάτο θα υποταχθεί στους Μογγόλους. Αυτή είναι η αρχή του τέλους για το Σουλτανάτο του Ρουμ που τις επόμενες δεκαετίες θα είναι υπό διάλυση, μέχρι που τα απομεινάρια του θα γίνουν λεία των Οθωμανών.
1243 18-12-1243
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης σταθμεύει στις Πηγές, στη μικρασιατική πλευρά της Προποντίδας. Ένα άνευ προηγουμένου δριμύ ψύχος επικρατεί για 48 ώρες και προκαλεί τον θάνατο 300 ανθρώπων στο βυζαντινό στρατόπεδο.
1244
Πεθαίνει ο Ιωάννης Κομνηνός Δούκας, άρχων Θεσσαλονίκης και τον διαδέχεται ο αδερφός του Δημήτριος που σε αντίθεση με τον ευσεβή Ιωάννη είναι επιπόλαιος και άσωτος. Ο πατέρας του, ο Θεόδωρος, εξακολουθεί να κινεί τα νήματα (όπως και επί Ιωάννη), αλλά ο Δημήτριος γίνεται μισητός από τον λαό της Θεσσαλονίκης.
1244 11-7-1244
Καταστροφή Ιερουσαλήμ Μια ορδή από 6.000 Χορέσμιους καβαλάρηδες που εξαιτίας των Μογγόλων έφυγαν από τον τόπο τους (μεταξύ Κασπίας και Αράλης –είναι Ογκούζοι Τούρκοι), εισβάλλουν στην Παλαιστίνη και επιτίθενται στην ατείχιστη πλέον Ιερουσαλήμ. Η μεγαλύτερη ίσως καταστροφή της πόλης. Όλος ο πληθυσμός, εκτός από 300, σφαγιάζεται. Τελικά oι Χορέσμιοι θα εκδιωχθούν το 1247 από τους Αγιουβίδες.
1244 Οκτώβριος
Μεγάλη ήττα των σταυροφορικών δυνάμεων στη Γάζα από τους Αγιουβίδες της Αιγύπτου που χρησιμοποιούν ως συμμάχους τους Χορέσμιους. Οι Σταυροφόροι χάνουν τα περισσότερα εδάφη τους και θα περιοριστούν σε λίγους θύλακες και κυρίως στην Άκκρα (βόρειο Ισραήλ) στην οποία θα καταφέρουν να μείνουν γαντζωμένοι μέχρι το 1291.
1245
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης λαμβάνει σε δεύτερο γάμο την Κονστάνς (που θα πάρει το όνομα Άννα), νόθα κόρη του Γερμανού αυτοκράτορα Φρειδερίκου Β’ Χοχενστάουφεν. Η Άννα είναι 10 χρονών και ο Βατάτζης ερωτεύεται μια Ιταλίδα κυρία επί των τιμών που θα μείνει γνωστή ως Μαρκεσίνα «ἣ φίλτροις καὶ καταδέσμοις ἐρωτικοῖς, καὶ ἠθῶν ἀστειότητι κατὰ μικρὸν ὑπηγάγετο καὶ τοὺς βασιλικοὺς ὀφθαλμοὺς καὶ πρὸς τοὺς ἑαυτῆς ἐξέκαυσεν ἔρωτας».
1245
Ο Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος Β’ επιχειρεί μια νέα περιοδεία στην Ευρώπη για να βρεί βοήθεια –στρατιωτική και οικονομική– αλλά αυτή τη φορά δεν πετυχαίνει τίποτα και θα επιστρέψει άπρακτος το 1248. Η Λατινική Αυτοκρατορία είναι σε άθλια κατάσταση. Κατά τον Παπαρρηγόπουλο: «Σπανίως κράτος επί γης περιήλθεν εις τοσούτον ελεεινήν κατάστασιν.»
1246
Ο Στέφανος Ούρος Α’ ή Ούρεσης, γνωστός, και ως Μέγας Στέφανος, γίνεται βασιλιάς της Σερβίας μετά την καθαίρεση τού αδερφού του Στέφανου Βλάντισλαβ που δεν κατάφερε να προστατέψει τη Σερβία από τους Μογγόλους. Θα μείνει στον θρόνο μέχρι το 1275 περίπου. Επί των ημερών του η Σερβία θα γίνει υπολογίσιμη δύναμη δεδομένης και της παρακμής των γειτόνων της (Βουλγαρία, Δεσποτάτο Ηπείρου).
1246 Φθινόπωρο
Πεθαίνει ο ανήλικος τσάρος της Βουλγαρίας Καλιμάν Α’ Ασέν σε ηλικία 12 ετών και τον διαδέχεται ο 8χρονος αδελφός του Μιχαήλ Β’ Ασέν. Τόσο ο Ιωάννης Βατάτζης όσο και ο Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου θα επωφεληθούν για να αποσπάσουν εδάφη από τους Βουλγάρους.
1246
Ο Ιωάννης Βατάτζης επισκέπτεται τις κτήσεις του στη Μακεδονία χωρίς να έχει μαζί του μεγάλο στρατό. Πληροφορείται τον θάνατο του Καλιμάν Α’ και θέλει να επωφεληθεί. Κατευθύνεται προς τις Σέρρες και τις καταλαμβάνει χωρίς μεγάλη αντίσταση καθώς η φρουρά των Βουλγάρων είχε μάθει τα νέα για το θάνατο του τσάρου. Μετά καταλαμβάνει το ίδιο εύκολα και το Μελένικο.
1246
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης, κατευθύνεται στη Θεσσαλονίκη όπου οι πληροφορίες λένε ότι υπάρχει αναβρασμός εναντίον του Δημητρίου. Ο Δημήτριος αποφεύγει να τον προϋπαντήσει και να υποβάλει τα σέβη του, Ο Βατάτζης δεν είναι προετοιμασμένος για πολιορκία, αλλά κάποιος φωνάζει από μέσα ότι η θαλασσινή πύλη είναι ανοιχτή. Έτσι η Θεσσαλονίκη καταλαμβάνεται και γίνεται μέρος της αυτοκρατορίας της Νίκαιας.
1246
Κυβερνήτης («πραίτωρ») Θεσσαλονίκης και Μακεδονίας διορίζεται από τον Βατάτζη ο Μέγας Δομέστικος Ανδρόνικος Παλαιολόγος. Ο γιος του, ο Μιχαήλ (ο μετέπειτα αυτοκράτορας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος), επωφελείται από την υψηλή θέση τού πατέρα του στη Μακεδονία και αναλαμβάνει κυβερνήτης Σερρών και Μελένικου (το οποίο βρίσκεται στη ΝΔ Βουλγαρία).
1246
Πεθαίνει άτεκνος ο πρίγκιπας Αχαΐας Γοδεφρείδος Β’ Βιλλεαρδουίνος μετά από μια ήρεμη και επιτυχημένη διακυβέρνηση. Τον διαδέχεται ο αδερφός του Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος ο επονομαζόμενος «Καλαμάτας» (επειδή έχει γεννηθεί στην Καλαμάτα) και ο οποίος μιλάει Ελληνικά σαν να είναι η μητρική του γλώσσα. Ο Γουλιέλμος θα είναι στον θρόνο τού Πριγκιπάτου μέχρι το 1278.
1247 Άνοιξη
Ο Ιωάννης Βατάτζης περνάει ξανά στη Θράκη και ανακτά τις πόλεις Τζίρουλον και Βιζύη. Στο Τζέρουλο διοικητής ήταν ο Ανώ ντα Καγιέ, σύζυγος της Ευδοκίας, αδερφής της μακαρίτισσας συζύγου του Βατάτζη, της αυτοκράτειρας Ειρήνης.
1248
Αρχίζει η Ζ’ (7η) Σταυροφορία. Ο βασιλιάς Λουδοβίκος Θ’ της Γαλλίας αποπλέει με τον στρατό του (10.000 άντρες, 100 πλοία) προς την Αίγυπτο. Μαζί του είναι και η βασίλισσα Μαργαρίτα της Προβηγκίας. Μεταξύ άλλων τον συνοδεύει και ο μικρότερος αδερφός του Κάρολος ο Ανδεγαυός (Charles d’ Anjou.) Οι Σταυροφόροι φτάνουν τον Σεπτέμβριο στην Κύπρο, όπου θα περάσουν τον χειμώνα.
1248
Ο Βαλδουίνος Β’ επιστρέφει στην Κωνσταντινούπολη μετά από το ταξίδι του στη Δύση χωρίς να έχει κατορθώσει να εξασφαλίσει βοήθεια. Ζητάει –σχεδόν επαιτεί– χρήματα από τους εμπόρους της Πόλης. Φτάνει στο σημείο να δώσει ενέχυρο τον μοναχογιό του Φίλιππο στους εμπόρους Άγγελο και Ιωάννη Φερρύ.
1248
Με απόφαση του Λατίνου αυτοκράτορα Βαλδουίνου Β’, το Δουκάτο της Νάξου, που ως τώρα υπαγόταν απευθείας στην Κωνσταντινούπολη, θα υπάγεται στον πρίγκιπα της Αχαΐας. Με αυτόν τον υποβιβασμό, ο Άγγελος Σανούδος γίνεται υπόσπονδος του Γουλιέλμου Β’ Βιλλεαρδουίνου.
1248
Μετά από 3ετή πολιορκία ο πρίγκιπας της Αχαΐας Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος καταλαμβάνει τη Μονεμβασιά, που ήταν η μοναδική περιοχή της Πελοποννήσου που δεν είχε υποταχθεί στους Φράγκους. Την άμυνα της πόλης είχαν συντονίσει με μεγάλη αποτελεσματικότητα οι άρχοντες Μαμωνάς, Δαιμονογιάννης και Σωφιανός.
1248
Ενώ ο άρχων της Ρόδου Ιωάννης Γαβαλάς απουσιάζει από το νησί λαμβάνοντας μέρος σε μια εκστρατεία της Νίκαιας εναντίον των Λατίνων, ένας στόλος Γενοβέζων επιτίθεται στη Ρόδο και την καταλαμβάνει. Στο επόμενο διάστημα κυριαρχούν σε ολόκληρο το νησί.
1248 τέλη
Ο αυτοκράτορας ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης αντιδρά άμεσα στην κατάληψη της Ρόδου από τους Γενοβέζους αποστέλλοντας έναν στόλο με επικεφαλής τον δούκα του Θέματος Θρακησίων Ιωάννη Καντακουζηνό, ο οποίος αν και έχει στη διάθεσή του μικρή δύναμη, καταφέρνει να ανακαταλάβει τις οχυρωμένες πόλεις της Λίνδου και της Φιλερήμου. Πολιορκεί τους Γενοβέζους στην πόλη της Ρόδου ολόκληρο τον χειμώνα.
1249
Μυστράς Ολοκληρώνεται η κατασκευή του κάστρου του Μυστρά από τον πρίγκιπα Αχαΐας Γουλιέλμο Β’ Βιλλεαρδουίνο. Ο Μυστράς ήταν στο προσωπικό του φέουδο της Λακεδαίμονος (La Cereminie). Την ίδια εποχή περίπου χτίζονται και τα κάστρα της Μεγάλης Μαΐνης και του Λεύκτρου (πάντα σε φέουδα του Πρίγκιπα), ενώ ο βαρόνος Νιβελέ οχυρώνει τον οικισμό στο Γεράκι Λακωνίας.
1249 Ιούνιος
Ο βασιλιάς Λουδοβίκος Θ’ της Γαλλίας επιτίθεται με μέρος των σταυροφορικών δυνάμεων στη Δαμιέττη της Αιγύπτου και την καταλαμβάνει μετά από αιματηρή μάχη. Σχεδόν αμέσως οι Σταυροφόροι βαδίζουν κατά μήκος του Νείλου προς το Κάιρο. Αναχαιτίζονται από τους Αγιουβίδες στη Μανσούρα όπου, σε συνδυασμό με τις πλημμύρες του Νείλου, ακινητοποιούνται τους επόμενους μήνες.
1249
Ο πρίγκιπας της Αχαΐας Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος, ο οποίος αναχωρεί για να λάβει μέρος στη σταυροφορία κατά της Αιγύπτου (Ζ’ Σταυροφορία, υπό τις διαταγές του Γάλλου βασιλιά Λουδοβίκου Θ’) με 400 ιππότες και 28 πλοία φτάνει στη Ρόδο. Οι Έλληνες που πολιορκούν την πόλη της Ρόδου συμπτύσσονται στη Φιλέρημο. Ο Βιλλεαρδουίνος θα αναχωρήσει για την Κύπρο, αλλά θα αφήσει πίσω στη Ρόδο 100 ιππότες.
1249 τέλη
Ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης στέλνει μια δύναμη 300 ιππέων στη Ρόδο με επικεφαλής τον πρωτοσεβαστό Θεόδωρο Κοντοστέφανο. Η μονάδα αυτή αιφνιδιάζει τους Φράγκους ιππότες (που είναι σκορπισμένοι και απασχολημένοι με λεηλασίες στην ύπαιθρο) και τους εξοντώνουν όλους. Οι Γενοβέζοι οχυρώνονται και πάλι πίσω από τα τείχη της Ρόδου, αλλά δεν μπορούν να αντέξουν 2η πολιορκία και παραδίνονται.
1250
1250
Πεθαίνει ο ημιανεξάρτητος αυθέντης της Ρόδου Ιωάννης Γαβαλάς και τα Δωδεκάνησα περνούν εξ ολοκλήρου υπό την εξουσία της Νίκαιας. Η περίοδος διακυβέρνησης των Γαβαλάδων (από το 1204) ήταν περίοδος δικαιοσύνης και ευημερίας. Το 1256 τη διοίκηση του νησιού Θα αναλάβει ο Ιωάννης Παλαιολόγος, αδελφός του μετέπειτα αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου.
1250 Απρίλιος
Ο Λουδοβίκος Θ’ αιχμαλωτίζεται από τους Μουσουλμάνους. Θα απελευθερωθεί πληρώνοντας 400.000 τορνέζια (livres tournois) και παραδίνοντας τη Δαμιέττη. Μεταβαίνει στην Άκκρα και θα μείνει εκεί μέχρι το 1254, όπου ασχολείται με την ενίσχυση των οχυρώσεων στις εναπομείνασες σταυροφορικές κτήσεις (Καισάρεια, Γιάφα, Άκκρα). Κάνει ατελέσφορες διπλωματικές προσπάθειες για να ξαναπάρει την Ιερουσαλήμ.
1250
Ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Μανουήλ Α’ Μέγας Κομνηνός εκδίδει ένα αργυρό νόμισμα με μεγάλη διάδοση στην ευρύτερη περιοχή του Πόντου και του Καυκάσου. Οι Γεωργιανοί το ονομάζουν «Κιρμανεούλ», δηλαδή νόμισμα του κυρ-Μανουήλ, ενώ επικρατεί και η ονομασία «άσπρο». Τους επόμενους αιώνες, μέχρι τον 19ο αιώνα, στον ελληνικό κόσμο, η λέξη «άσπρα» σημαίνει« λεφτά».
1250 Μάιος
Οι Μαμελούκοι επικρατούν στην Αίγυπτο Οι Μαμελούκοι σκοτώνουν τον Αγιουβίδη σουλτάνο στην Αίγυπτο και ανεβάζουν δικό τους σουλτάνο στον θρόνο. Αρχίζει η εποχή των Μαμελούκων που ήταν ένα επίλεκτο σώμα αποτελούμενο από πολεμιστές που τους αγόραζαν οι σουλτάνοι από μικρά παιδιά σαν σκλάβους. Στην πλειοψηφία τους προέρχονται από τουρκικές φυλές της ασιατικής στέπας, ενώ ανάμεσά τους είναι και λίγοι Γεωργιανοί, Αρμένιοι, Ιρανοί κ.λπ.
1250 13-12-1250
Πεθαίνει ο Γερμανός αυτοκράτορας της Αγίας Ρωμαϊκής Aυτοκρατορίας Φρειδερίκος Β’ Χοχενστάουφεν. Η αυτοκρατορική εξουσία σε Γερμανία και Ιταλία εξασθενίζει προς όφελος των παπικών και των υποστηρικτών τους, των Γουέλφων. Στις κτήσεις του στην Ιταλία τον διαδέχεται ο γιος του Κορράδος Δ’, ενώ ο νόθος γιος του Μανφρέδος γίνεται Πρίγκιπας του Τάραντα.
1252
Ο δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Κομνηνός Δούκας (γνωστός και ως Μιχαήλ Β’ Άγγελος), με την προτροπή του γηραιού θείου του Θεόδωρου (του τυφλού τέως δεσπότη που διαμένει πλέον στην Έδεσσα), κάνει απόπειρα να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη, αλλά ο Βατάτζης έρχεται με στρατό και τον απωθεί. Στη συνέχεια ο αυτοκρατορικής στρατός προχωρά μέχρι το Όστροβο, από όπου λόγω χειμώνα δυσκολεύεται να συνεχίσει.
1252 τέλη
Ενώ ο Βατάτζης παραμένει άπραγος στο Όστροβο (Βεγορίτιδα) και πιέζεται από τους Ηπειρώτες, ο Θεόδωρος Πετραλείφας, κυβερνήτης της Καστοριάς, τού παραδίδει, ανέλπιστα, την πόλη. Σύντομα τον μιμούνται και άλλοι φρούραρχοι του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Ο Μιχαήλ Β’ αναγκάζεται να συνθηκολογήσει. Ο τέως δεσπότης Θεόδωρος. ο τυφλός, συλλαμβάνεται και μεταφέρεται στη Νίκαια όπου θα πεθάνει τον επόμενο χρόνο.
1253 18-1-1253
Πεθαίνει ο Φράγκος βασιλιάς της Κύπρου Ερρίκος Α’ ο Παχύς. Τον διαδέχεται ο γιος του Ερρίκος Β’ που είναι βρέφος. Η χήρα Πλαιζάνς της Αντιόχειας γίνεται, ως επίτροπος του γιου της, αντιβασίλισσα της Κύπρου και του Βασιλείου της Ιερουσαλήμ.
1253
Ο Ιωάννης Βατάτζης ξεκινά διωγμούς κατά των Εβραίων. Δίνει εντολή για να βαπτιστούν χριστιανοί όλοι οι Εβραίοι της επικράτειας της Νίκαιας. Η πολιτική αυτή θα συνεχιστεί και από τον διάδοχό του Θεόδωρο Β’ Λάσκαρη. Ανάλογες διώξεις είχαν ξεκινήσει και το 1229 στη Θεσσαλονίκη από τον Δεσπότη Θεόδωρο της Ηπείρου. Οι διωγμοί θα τερματιστούν αργότερα από τους Παλαιολόγους.
1254
Πεθαίνει από ελονοσία ο ηγέτης της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας Κορράδος Δ’, ενώ έκανε προσπάθειες να σταθεροποιήσει την εξουσία του σε Ιταλία και Σικελία εν μέσω έντονης αντιπαράθεσης με τον Πάπα. Ο 22χρονος ετεροθαλής αδερφός του Μανφρέδος (πρίγκιπας Τάραντος) αναλαμβάνοντας ρόλο αντιβασιλέα συνεχίζει τις επιχειρήσεις στη νότια Ιταλία. Αρχίζει μια περίοδος Interregnum που θα κρατήσει μέχρι το 1273.
1254 3-11-1254
Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης Βατάτζης Πεθαίνει στο Νυμφαίον (όπου το χειμερινό ανάκτορο) ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Ιωάννης Γ’ Βατάτζης. Έπασχε από επιληψία και εδώ και 6 μήνες ήταν κατάκοιτος λόγω εγκεφαλικού. Υπήρξε πολύ πετυχημένος και πολύ αγαπητός από τον λαό. Τον διαδέχεται ο γιος του Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης Βατάτζης που θα στεφθεί επίσημα τα Χριστούγεννα και θα είναι στον θρόνο μέχρι το 1258.
1254
Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης Βατάτζης διορίζει Μέγα Δομέστικο (αρχιστράτηγο) τον ταπεινής καταγωγής φίλο του Γεώργιο Μουζάλωνα (αργότερα τον κάνει πρωτοσεβαστό και Μέγα Στρατοπεδάρχη) ενώ ο αδερφός του Ανδρόνικος Μουζάλων γίνεται πρωτοβεστιάριος και ένας άλλος αδερφός πρωτοκυνηγός. Γενικά ο Θεόδωρος Β’ προωθεί ανθρώπους ταπεινής καταγωγής και αυτό εξοργίζει τους Δυνατούς της Νίκαιας.
1254 ίσως 1255
Μάχη της Αδριανούπολης. Ο στρατός της Νίκαιας τρέπει σε φυγή τους Βούλγαρους που είχαν καταλάβει πόλεις σε Μακεδονία και Θράκη μετά τον θάνατο του Ιωάννη Βατάτζη. Ο τσάρος Μιχαήλ Β’ Ασέν τραυματίζεται. Οι Βυζαντινοί στρατηγοί που αποστέλλονται να καταδιώξουν τους Βουλγάρους επιδεικνύουν ανικανότητα. Ο Θεόδωρος θα επιστρέψει για λίγο στη Μ. Ασία την επόμενη χρονιά λόγω φημών για μογγολική εισβολή.
1255
Το πανεπιστήμιο της Σορβόνης στο Παρίσι, το πιο σημαντικό της Ευρώπης αυτή την εποχή, περιλαμβάνει στο πρόγραμμα σπουδών για πρώτη φορά τα έργα του Αριστοτέλη.
1256
Ο τσάρος Μιχαήλ Β’ της Βουλγαρίας στέλνει 4.000 Κουμάνους να εισβάλουν στη Θράκη. Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης εκστρατεύει ξανά σε Μακεδονία, Θράκη και νικά τους Κουμάνους σε δύο μάχες. Ο τσάρος Μιχαήλ Β’ αναγκάζεται να παραδώσει την Τζέπαινα και να υπογράψει συνθήκη ειρήνης. Σύντομα θα εκθρονιστεί από τους υπηκόους του και αρχίζει μια μεγάλη περίοδος παρακμής της Β’ Βουλγαρικής Αυτοκρατορίας.
1256
Εμφύλιος πόλεμος των Φράγκων στη νότια Ελλάδα. Οι Λομβαρδοί βαρόνοι της Εύβοιας–οι τριτημόριοι– είναι τυπικά υπόσπονδοι του πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμου Β’ Βιλλεαρδουίνου, αλλά όταν εκείνος επιχειρεί να πάρει το τριτημόριο της Χαλκίδας ως χήρος της Καριντάνα νταλε Κάρτσερι, oι άλλοι δύο τριτημόριοι αντιδρούν και ο Βιλλεαρδουίνος τους φυλακίζει.
1256 14-6-1256
Υπογράφεται στη Θήβα, στο παλάτι του Γκυ Α’ ντε Λα Ρος, συμμαχία μεταξύ των Λομβαρδών αρχόντων της Εύβοιας και του Ενετού βάιλου Πάολο Γραδενίγο. Οι Ευβοείς αναγνωρίζουν την επικυριαρχία της Βενετίας στο νησί με αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια. Ο Βιλλεαρδουίνος αντιδρά ζητώντας τη βοήθεια των Γενοβέζων. Καταλαμβάνει το Νεγκρεπόντε (Χαλκίδα) και η σύγκρουση κλιμακώνεται.
1256
Δημιουργείται ένα ευρύ αντι-Αχαϊκό μέτωπο που εκτός από τους Λομβαρδούς της Εύβοιας το απαρτίζουν οι: Γκυ Α’ ντε Λα Ρος (Δούκας Αθηνών και Άρχων Άργους, Ναυπλίου, Θηβών), ο ξάδελφός του Γουλιέλμος ντε Λα Ρος (βαρόνος Βελιγοστής και Δαμαλά), ο Θωμάς Β’ ντ’Ωτρεμανκούρ (αυθέντης Σαλώνων), ο Ουμπερτίνο Παλαβιτσίνι μαρκήσιος Μενδενίτσας και αργότερα ο Γοδεφρείδος του Μπριέλ (βαρόνος Καρύταινας).
1256 Οκτώβριος
Ο Νικηφόρος Κομνηνός Δούκας, γιος του Μιχαήλ Β’, δεσπότη της Ηπείρου, παντρεύεται στη Θεσσαλονίκη τη Μαρία, κόρη του Θεοδώρου Β’ Λάσκαρη. Είτε εξαιτίας του γάμου είτε επειδή ο αυτοκράτορας της Νίκαιας δεν αφήνει τη συμπεθέρα του Θεοδώρα Πετραλίφαινα να επιστρέψει στην Άρτα, ο Δεσπότης της Ηπείρου παραχωρεί το Δυρράχιο και τα Σέρβια Κοζάνης στη Νίκαια. Οι Νικαιώτες ελέγχουν πλέον πλήρως την Εγνατία.
1256
Οι Μογγόλοι εισβάλλουν στο Σουλτανάτο του Ρουμ και εκθρονίζουν τον σουλτάνο που καταφεύγει στη Νίκαια. Ο Θεόδωρος Β’ επιστρέφει στη Μ.Ασία και παρεμβαίνει βοηθώντας τον σουλτάνο να επανακτήσει μέρος της επικράτειας του. Το κέρδος θα είναι 4 μεθοριακά φρούρια που οι Σελτζούκοι παραχωρούν στους Νικαιώτες.
1257
Η μεγαλύτερη ηφαιστειακή έκρηξη της χιλιετίας σημειώνεται στο Λόμποκ της Ινδονησίας που θα έχει επιπτώσεις σε όλη την υφήλιο. Εξαιτίας του φαινομένου, ο χειμώνας θα είναι πολύ βαρύς και το 1258 θα είναι η «χρονιά χωρίς καλοκαίρι». Λιμός, λοιμός και μεγάλο θανατικό σε όλη την Ευρώπη.
1257
Ο Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης είναι σοβαρά άρρωστος και η βυζαντινή διοίκηση εξασθενεί. Ο Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου επιτίθεται στις κτήσεις της Νίκαιας στα δυτικά και νικά τα αυτοκρατορικά στρατεύματα κατ’ επανάληψιν. Με τη βοήθεια των Σέρβων καταλαμβάνει την πόλη Πρίλαπος (Πριλέπ) όπου κυβερνήτης είναι ο Γεώργιος Ακροπολίτης. Οι Ηπειρώτες επεκτείνουν την επικράτειά τους στη Δυτική Μακεδονία.
1257
Ο Μανφρέδος της Σικελίας (ο «ρήγας της Πουλείας Μαφρέ» κατά Παχυμέρη) αποβιβάζεται στα παράλια της Ηπείρου και καταλαμβάνει το Δυρράχιο, τον Βουθρωτό, το Βεράτιο, την Αυλώνα και την Κέρκυρα. Οι κτήσεις αυτές θα του αναγνωριστούν και θα του δοθούν επίσημα σαν προίκα, όταν 2 χρόνια μετά, το 1259, θα παντρευτεί την κόρη τού δεσπότη Μιχαήλ Β’.
1258 10-2-1258
Οι Μογγόλοι καταλαμβάνουν τη Βαγδάτη μετά από 13μερη πολιορκία. Ο πληθυσμός, γύρω στις 80.000, σφαγιάζεται. Ο Αββασίδης χαλίφης φυλακίζεται στο θησαυροφυλάκιό του και αφήνεται να πεθάνει από πείνα (ή ασφυξία). Μόνο οι λίγοι χριστιανοί της πόλης που είχαν καταφύγει σε εκκλησίες γλυτώνουν. Αυτό είναι το τέλος του Χαλιφάτου των Αββασιδών.
1258 Καλοκαίρι
Οι δυνάμεις του Πριγκιπάτου της Αχαΐας εισβάλλουν στην Αττική για να λογαριαστούν με τους Φράγκους της Στερεάς. Σε ένα πέρασμα του όρους Καρύδι (μεταξύ Μεγάρων και Θήβας) γίνεται μεγάλη μάχη και ο στρατός της αντι-αχαϊκής συμμαχίας συντρίβεται. Ο Γκυ ντε Λα Ρος καταφεύγει στη Θήβα και ο Βιλλεαρδουίνος επιστρέφει στον Μοριά μετά από παρέμβαση και των υπόλοιπων Λατίνων που συνιστούν αυτοσυγκράτηση.
1258 10-8-1258
Ο Μανφρέδος, γιος του Φρειδερίκου Β’, στέφεται αυθαίρετα βασιλιάς της Σικελίας στο Παλέρμο. Ο πάπας Αλέξανδρος Δ’ που είναι και επίτροπος του Κορραδίνου, του νόμιμου βασιλιά, κηρύσσει τη στέψη άκυρη και αφορίζει τον Μανφρέδο, ο οποίος πάντως δεν πτοείται (στη ζωή του θα αφοριστεί από τρεις Πάπες).
1258 18-8-1258
Πεθαίνει ο αυτοκράτορας της Νίκαιας Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης σε ηλικία 36 ετών (έπασχε από επιληψία και είχε γίνει παρανοϊκά τυραννικός τους τελευταίους μήνες). Βασίλευσε μόλις 4 χρόνια. Τον διαδέχεται ο 7χρονος γιος του Ιωάννης Δ’ Δούκας Λάσκαρης Βατάτζης, κηδεμόνας του οποίου είναι ο Μέγας Στρατοπεδάρχης Γεώργιος Μουζάλων.
1258 25-8-1258
Ο Γεώργιος Μουζάλων, επίτροπος του νεαρού βασιλιά, δολοφονείται από εξαγριωμένους Λατίνους μισθοφόρους (παρουσία όλων των αυλικών) κατά το μνημόσυνο του Θεοδώρου Β’. Σε λίγες μέρες ο κοντόσταβλος Μιχαήλ Παλαιολόγος παίρνει τον τίτλο του Μεγάλου Δούκα και αναλαμβάνει ο ίδιος επίτροπος του νεαρού αυτοκράτορα Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη. Σε λίγο θα πάρει και τον τίτλο του Δεσπότη.
1258
Ο Γκυ ντε Λα Ρος (Γουίδων Ντελαρός), μετά την ήττα του στο Καρύδι, συνθηκολογεί και εμφανίζεται ενώπιον των βαρόνων της Αχαΐας για να δικαστεί για την εξέγερσή του εναντίον του Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου. ΟΙ βαρόνοι αποφασίζουν ότι δεν έχουν το δικαίωμα να τον κρίνουν και παραπέμπουν το θέμα στον βασιλιά Λουδοβίκο Θ’ της Γαλλίας. Για τον λόγο αυτό ο Ντε Λα Ρος θα ταξιδέψει στη Γαλλία το 1259.
1258
Συμμαχία μεταξύ του δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Κομνηνού Δούκα Αγγέλου, του πρίγκιπα της Αχαΐας Γουλιέλμου Β’ Βιλλεαρδουίνου και του βασιλιά της Σικελίας Μανφρέδου. Η συμμαχία θα επισφραγιστεί το 1259 με τους γάμους των δύο θυγατέρων του Μιχαήλ Β’ με τους συμμάχους ηγεμόνες. Η Ελένη Αγγελίνα θα παντρευτεί τον Μανφρέδο και η Άννα Αγγελίνα θα παντρευτεί τον Βιλλεαρδουίνο.
1258 περίπου
Η καταστροφή της Βαγδάτης από τους Μογγόλους έχει ως αποτέλεσμα να μετατοπισθούν βορειότερα οι εμπορικοί δρόμοι Δύσης–Ανατολής, περνώντας μέσα από την Τραπεζούντα και τις παρευξείνιες περιοχές. Θα σημειωθεί άνθιση του εμπορίου, ιδιαίτερα του μεταξιού, και το κράτος της Τραπεζούντας θα περάσει τις επόμενες δεκαετίες περίοδο πλούτου και ευημερίας. Στη Δύση, ο πλούτος της Τραπεζούντας γίνεται παροιμιώδης.
1258
Ο Γενοβέζος Βενέδικτος Ζαχαρίας (Benedetto Zaccaria) έρχεται στην αυλή της Νίκαιας και καταφέρνει να πείσει τον Μιχαήλ Παλαιολόγο να του δώσει το φέουδο της Φώκαιας στη Μικρά Ασία. Οι Γενοβέζοι εκμεταλλεύονται τα κοιτάσματα στυπτηρίας (potassium alum) που έχει η περιοχή. Η στύψη είναι απαραίτητη για τις βαφές υφασμάτων και για τη βυρσοδεψία.
1259 1-1-1259
Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος δηλώνει συμβασιλέας του Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη. Σε ένα χρόνο θα γίνει και η στέψη.
1259 αρχές
Ο νέος βάιλος της Βενετίας στην Εύβοια Αντρέα Μπαρότσι εξουσιοδοτείται να υπογράψει συνθήκη ειρήνης με τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο, αφού και οι δύο Λομβαρδοί τριτημόριοι (Γουλιέλμος ντα Βερόνα και ο Nαρτζότο νταλε Κάρτσερι) υποχώρησαν, αν και παραμένουν φυλακισμένοι. Έτσι τελειώνει η σύγκρουση της ευβοϊκής διαδοχής. Η συνθήκη θα τεθεί σε ισχύ μετά το 1262, λόγω των γεγονότων που θα μεσολαβήσουν.
1259
Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος στέλνει πρεσβεία υπό τον Θεόδωρο Φιλή στον δεσπότη Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου με προτάσεις για ειρηνική συνύπαρξη των δύο ελληνικών κρατιδίων και για επαναφορά των συνόρων όπως είχαν καθοριστεί επί Βατάτζη το 1252. Ο Δεσπότης της Ηπείρου φέρεται με σκαιότητα στους πρέσβεις της Νίκαιας και τους διώχνει με απειλές και ύβρεις κατά του Παλαιολόγου.
1259
Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος αναθέτει στον αδερφό του, τον σεβαστοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο, ο οποίος περίμενε διαταγές στη Θεσσαλονίκη, να ηγηθεί άμεσα εκστρατείας εναντίον του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Οι Νικαιώτες κατευθύνονται ταχύτατα προς τη δυτική Μακεδονία. Ο Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου που βρίσκεται στην Καστοριά αιφνιδιάζεται και εγκαταλείπει άρον άρον την περιοχή.
1259
Ο πρίγκιπας της Αχαΐας Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος παντρεύεται την Άννα Αγγελίνα ή Άννα Κομνηνή Δούκαινα (γνωστή στους Φράγκους ως Αγνή), θυγατέρα του Δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’, σφραγίζοντας τη συμμαχία μεταξύ του Δεσποτάτου της Ηπείρου και του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Ο Βιλλεαρδουίνος κάνει δώρο στη νέα του σύζυγο το κάστρο της Καλαμάτας και το κάστρο του Χλεμουστίου.
1259 Άνοιξη
Ο Γκυ Α’ ντε λα Ρος είχε δώσει όρκο υποτελείας στον πρίγκιπα της Αχαΐας, στο Νίκλι, αλλά οι βαρόνοι τον έστειλαν να δικαστεί στη Γαλλία. Ο Γκυ φεύγει για τη Γαλλία την άνοιξη και η Γαλλική Αυλή του επιτρέπει να κρατήσει τα εδάφη του. Μετά τη συνάντηση του με τον Λουδοβίκο Θ’ της Γαλλίας, η κομητεία του αναβαθμίζεται σε δουκάτο και ο ίδιος παίρνει τον τίτλο του Δούκα (1260).
1259
Ο Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου καλεί σε βοήθεια τους συμμάχους του για να αντιμετωπίσει του Νικαιώτες. Ο Μανφρέδος της Σικελίας του στέλνει 500 κατάφρακτους ιππότες. Ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος ξεσηκώνει όλους τους βαρόνους Πελοποννήσου και Στερεάς και έρχεται ο ίδιος επικεφαλής ενός μεγάλου φουσάτου. Συγκεντρώνεται ένας μεγάλος στρατός. Περισσότεροι από τους μισούς είναι Ηπειρώτες.
1259 Σεπτέμβριος ★★★
Μάχη Πελαγονίας Μεγάλη νίκη του στρατού της Νίκαιας υπό τον Ιωάννη Παλαιολόγο επί των Φράγκων στην Πελαγονία, βόρεια από την Καστοριά. Την προηγούμενη της μάχης είχε αποχωρήσει από τον συνασπισμό ο δεσπότης Ηπείρου Μιχαήλ Β’, ενώ ο γιος του Ιωάννης αυτομόλησε στους Νικαιώτες μαζί με το στράτευμά του από Βλάχους. Οι Φράγκοι αναγκάστηκαν να πολεμήσουν μόνοι τους. Ο Βιλλεαρδουίνος και οι βαρόνοι αιχμαλωτίζονται.
1259
Μετά τη νίκη στην Πελαγονία, ο σεβαστοκράτωρ Ιωάννης Παλαιολόγος με τη βοήθεια του Ιωάννη Α’ Κομνηνού Δούκα, γιου του δεσπότη της Ηπείρου, κινείται στη Θεσσαλία όπου παίρνει κάποια κάστρα. Φτάνει μέχρι τη Θήβα και την Υπάτη (Νέαι Πάτραι). Ένα άλλο τμήμα του στρατού των Νικαιωτών υπό τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο και τον Ιωάννη Ραούλ καταλαμβάνει την Άρτα και πολιορκεί τα Ιωάννινα.
1259
Οι Βυζαντινοί της Νίκαιας που κυρίευσαν την Άρτα, πρωτεύουσα του Δεσποτάτου της Ηπείρου, φέρονται με σκληρότητα στους κατοίκους. Αυτό προκαλεί το μίσος του τοπικού πληθυσμού. Επιπλέον αυτό κάνει τον Ιωάννη Α’ Κομνηνό Δούκα να αλλάξει ξανά στρατόπεδο. Επεμβαίνει στην Άρτα και τα Γιάννενα και διώχνει εύκολα τους Βυζαντινούς της Νίκαιας.
1260
1260 1-1-1260 ★★
Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος Ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος στέφεται επίσημα (συμ)βασιλεύς. Μετά από απαίτησή του, ο Ιωάννης Δ’ δεν στέφεται, αν και παρευρίσκεται στην τελετή, με τη δικαιολογία ότι η στέψη θα πρέπει να γίνει όταν ενηλικιωθεί. Ο Μιχαήλ Η’ υπόσχεται ότι θα παραδώσει την εξουσία όταν ενηλικιωθεί ο Ιωάννης Δ’.
1260 Ιούνιος
Ο Κουμπλάι Χαν, εγγονός του Τζένγκις Χαν, επικρατεί στη μάχη διαδοχής και γίνεται ο Μεγάλος Χάνος των Μογγόλων. Ο Κουμπλάι Χαν αποφασίζει να μεταφέρει την πρωτεύουσά του από το Ξαναντού της Εσωτερικής Μογγολίας. Τα επόμενα χρόνια χτίζεται στην Κίνα μια μεγάλη πόλη που θα γίνει η νέα πρωτεύουσα των Μογγόλων, το σημερινό Πεκίνο.
1260 Ιούνιος
Πολιορκία της Κωνσταντινούπολης από τον Μιχαήλ Η’. Οι Βυζαντινοί καταλαμβάνουν κάστρα γύρω από την Πόλη και μετά επιτίθενται στο φρούριο του Γαλατά. Χρησιμοποιούν όλα τα μέσα, αλλά αποτυγχάνουν και έχουν σοβαρές απώλειες. Εξαπατούνται και από έναν Φράγκο που είχε πληρωθεί για να ανοίξει τις πύλες. Ο Μιχαήλ Η’ λύνει την πολιορκία όταν πληροφορείται ότι καταφθάνουν ενισχύσεις για τους Λατίνους.
1260
Ο δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Άγγελος που είχε καταφύγει στα Επτάνησα μετά την Πελαγονία, παίρνει ενισχύσεις από τον Μανφρέδο της Σικελίας και επιστρέφει. Ο στρατός του Δεσποτάτου με επικεφαλής τον γιο του δεσπότη Νικηφόρο Α’ αντεπιτίθεται στη Θεσσαλία και κατατροπώνει το στράτευμα του Αλέξιου Στρατηγόπουλου σε μάχη στην Τρικόρυφο. Ο Στρατηγόπουλος αιχμαλωτίζεται. Απελευθερώνεται σχεδόν αμέσως.
1261 13-3-1261
Συνθήκη Νυμφαίου Συνθήκη μεταξύ Νικαίας και Γένοβας και συνασπισμός των δύο μερών εναντίον του κοινού εχθρού, της Βενετίας. Με αντάλλαγμα εμπορικά προνόμια, εξασφαλίζεται η ναυτική υποστήριξη των Γενοβέζων για την επικείμενη αναστήλωση της αυτοκρατορίας και 50 γαλέρες για την πολιορκία της Πόλης.
1261 25-7-1261 ★★★★
Ανακατάληψη Κωνσταντινούπολης Ανακατάληψη της Πόλης. Ο στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος που είναι σε αποστολή αναγνώρισης στη Θράκη με 800 Κουμάνους ιππείς, μαθαίνει ότι ο στρατός των Λατίνων απουσιάζει από την Πόλη. Διεισδύει τη νύχτα από αφύλακτο πέρασμα και καταλαμβάνει αιφνιδιαστικά την Κωνσταντινούπολη. Ο Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος και οι Φράγκοι κάτοικοι της Πόλης την εγκαταλείπουν.
1261 15-8-1261 ★★
Οι Παλαιολόγοι στην Πόλη Ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος κάνει θριαμβευτική είσοδο στη Βασιλεύουσα. Στέφεται (ξανά) αυτοκράτορας στην Αγία Σοφία αγνοώντας εντελώς τον Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη, ο οποίος μπαίνει πλέον επισήμως στο περιθώριο. Ο Μιχαήλ Η’ γίνεται ο γενάρχης της δυναστείας των Παλαιολόγων που θα είναι η τελευταία βασιλική δυναστεία του Βυζαντίου (και αυτή με τη μεγαλύτερη διάρκεια – 195 χρόνια).
1261
Ο Δούκας Αθηνών Γκυ Α’ ντε Λα Ρος (Γουίδων Ντελαρός) επιστρέφει στην Αθήνα μετά το ταξίδι του στη Γαλλία, όπου δικαιώθηκε από τον Γάλλο βασιλιά. Καθώς είναι πλέον ο πιο υψηλόβαθμος Φράγκος άρχοντας στη νότια Ελλάδα (οι άλλοι είναι αιχμάλωτοι των Βυζαντινών μετά τη μάχη της Πελαγονίας) ορίζεται βάιλος του Πριγκιπάτου της Αχαΐας. Θα κρατήσει αυτό το πόστο μέχρι τον θάνατό του, 2 χρόνια μετά.
1261 25-12-1261
Κατά διαταγή του Μιχαήλ Η’ τυφλώνεται ο Ιωάννης Δ’ Λάσκαρις στην επέτειο των ενδέκατων γενεθλίων του. Το γεγονός σοκάρει τους Βυζαντινούς και ο Μιχαήλ H’ αφορίζεται από τον πατριάρχη Αρσένιο. Ο Ιωάννης Δ’ θα μείνει φυλακισμένος και θα πεθάνει πολύ αργότερα, το 1305.
1262
★★
Μυστράς Ο αιχμάλωτος των Βυζαντινών ηγεμόνας της Αχαΐας Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος και οι βαρόνοι του απελευθερώνονται με αντάλλαγμα τα κάστρα του Μυστρά, της Μονεμβασιάς και της Μεγάλης Μαΐνης (και μάλλον και του Γερακίου). Ο Βιλλεαρδουίνος παίρνει τον τίτλο Μέγας Δομέστικος που είναι μεν άκρως τιμητικός, αλλά δείχνει ότι ο Πρίγκηπας Αχαϊας είναι υποτελής του Βυζαντίου.
1262
Στο Νίκλι (Τεγέα) της Πελοποννήσου συνέρχεται ο λεγόμενος «Παρλαμάς των Κυράδων», δηλαδή συνέλευση των συζύγων των φυλακισμένων βαρόνων του Πριγκιπάτου της Αχαΐας, με σκοπό να επικυρώσουν τη συμφωνία που έκανε ο πρίγκιπας για την παραχώρηση 3 κάστρων στους Βυζαντινούς. Ο βάιλος Γκυ Ντε Λα Ρος διαφωνεί, αλλά οι αρχόντισσες συμφωνούν ότι τα κάστρα πρέπει να παραδοθούν για να ελευθερωθούν οι άντρες τους.
1262
★★
Επιστροφή Βυζαντίου στον Μοριά Οι Βυζαντινοί εγκαθίστανται στα νεοαποκτηθέντα κάστρα της Λακωνίας (τα τρία συν το Γεράκι, κατά τον Παχυμέρη). Στα πρώτα χρόνια, το διοικητικό κέντρο είναι η Μονεμβασιά. Ο Βυζαντινός κυβερνήτης έχει μονοετή θητεία και τον τίτλο «Κεφαλή». Από το 1285 η θητεία γίνεται πολυετής και ο τίτλος γίνεται σταδιακά «Επίτροπος». Πρώτη Κεφαλή είναι ο Μιχαήλ Καντακουζηνός.
1262 Μάιος
Κατά την επιστροφή του από την αιχμαλωσία, ο Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος παραιτείται από την εδαφική διεκδίκηση των τριτημορίων της Ευβοίας αρκούμενος στην απλή αναγνώριση της επικυριαρχίας του. Έτσι κλείνει το μέτωπό του με τους Ενετούς που τους χρειάζεται για να πολεμήσει τους Βυζαντινούς και να πάρει πίσω τα κάστρα του.
1262
Ο αυτοκράτορας στέλνει τον Αλέξιο Στρατηγόπουλο εναντίον του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Όμως ο Στρατηγόπουλος θα ηττηθεί και θα συλληφθεί αιχμάλωτος. Ο Δεσπότης της Ηπείρου τον παραδίδει στον Μανφρέδο που θα τον απελευθερώσει το 1265 με αντάλλαγμα την Άννα των Χοχενστάουφεν (2η σύζυγο του Ιωάννη Βατάτζη και κόρη του Φρειδερίκου Β’) την οποία ο Μιχαήλ Η’ σκεφτόταν να παντρευτεί αλλά δεν του πέρασε.
1262 περίπου
Αυτήν την περίοδο, η άμυνα της Μ. Ασίας παραμελείται. Ο Μιχαήλ Η’ έχει στραμμένη την προσοχή του στη Δύση, όπου υπάρχουν άμεσες αμφισβητήσεις και απειλές. Στη Μ. Ασία δεν υπάρχει ισχυρός αντίπαλος, όμως εντείνεται η δράση διάφορων ομάδων Τουρκομάνων που λυμαίνονται τις βυζαντινές επαρχίες. Το γεγονός ότι το σελτζουκικό Σουλτανάτο του Ρουμ παραπαίει, καθιστά την απειλή αυτή πιο ανεξέλεγκτη.
1262 Ιούλιος
Μόλις επιστρέφει στο πριγκιπάτο του ο Γουλιέλμος Β’ Βιλλεαρδουίνος φανερώνει τις προθέσεις του να αθετήσει τη συμφωνία με το Βυζάντιο και να πάρει πίσω τις περιοχές που παραχώρησε. Ο Πάπας Ουρβανός Δ’ τον απαλλάσσει από την υποχρέωση να τηρήσει τους όρκους που έκανε για να απελευθερωθεί και κάνει έκκληση στους δυτικούς ηγέτες να βοηθήσουν τον Βιλλεαρδουίνο εναντίον των «σχισματικών Ελλήνων».
1262
Μετά την ανακατάληψη της Κ/Πολης από τους Βυζαντινούς, επαναλειτουργεί κανονικά το Πανδιδακτήριον που ήδη από τον 8ο αιώνα ονομάζεται επίσημα «Οικουμενικόν Διδασκαλείον». Ο Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος αναθέτει τη διεύθυνση της σχολής στον μεγάλο λογοθέτη Γεώργιο Ακροπολίτη, καθηγητή της αριστοτελικής φιλοσοφίας και στον Γεώργιο Παχυμέρη διδάσκαλο της «τετρακτύος» (αριθμητική, γεωμετρία, αστρονομία και μουσική).
1262 περίπου
Πεθαίνει ο Δούκας της Νάξου Άγγελος Α’ Σανούδος (είχε συμμετάσχει κι αυτός στη μάχη της Πελαγονίας όπου αιχμαλωτίστηκε, αργότερα ελευθερώθηκε). Τον διαδέχεται ο γιος του Μάρκος Β’ Σανούδος που θα ηγεμονεύσει μέχρι το 1303. Σε αυτό το διάστημα το δουκάτο θα γίνει υποτελές στο Βασίλειο της Νάπολης ενώ θα χάσει πολλά από τα νησιά λόγω της δραστηριότητας του Λικάριου.
1262
Ο μητροπολίτης Μονεμβασιάς αναβαθμίζεται σε Έξαρχο και ορίζεται εκπρόσωπος του Οικουμενικού Πατριαρχείου σε όλη την Πελοπόννησο.
1262
Βυζαντινοί και Γενοβέζοι καταλαμβάνουν ένα βενετσιάνικο πλοίο που κατεβαίνει από τη Μαύρη Θάλασσα και κατάσχουν το πλούσιο φορτίο του. Οι Ενετοί που αιχμαλωτίζονται τιμωρούνται με ακρωτηριασμό της μύτης και τύφλωση του ενός ματιού, με διαταγή του αυτοκράτορα.
1263
Ο Μιχαήλ Η’ πληροφορούμενος ότι οι Φράγκοι προκαλούν ξανά, στέλνει στην Πελοπόννησο τον αδερφό του Κωνσταντίνο Παλαιολόγο μαζί με τον παρακοιμώμενο Ιωάννη Μακρηνό και τον μέγα δομέστικο Αλέξιο Φίλη, επικεφαλής στρατεύματος αποτελούμενο από 1.500 Τούρκους μισθοφόρους και 2.000 Έλληνες Μικρασιάτες. Ο βυζαντινός στρατός αποβιβάζεται στη Μονεμβασιά και πολιορκεί τη Λακεδαιμονία (Σπάρτη).
1263
Στην Τραπεζούντα πεθαίνει ο αυτοκράτορας Μανουήλ Α’ Μέγας Κομνηνός. Τον διαδέχεται ο Ανδρόνικος Β’ Κομνηνός, γιος του από την πρώτη του σύζυγο, την ευγενή της Τραπεζούντας Άννα Ξυλαλόη. Ο Ανδρόνικος θα βασιλεύσει για πολύ λίγο, μέχρι το 1266.
1263
Παράλληλα με τον στρατό που αποβιβάζεται στη Μονεμβασιά, ένας μικρός βυζαντινός στόλος υπό τον πρωτοστράτορα Αλέξιο Δούκα Φιλανθρωπηνό καταλαμβάνει τα νότια παράλια της Λακωνίας και με τη βοήθεια γενοβέζικων πλοίων κάνει επιδρομές στα νησιά του Αιγαίου και στην Εύβοια. Οι Φράγκοι καλούν τον ενετικό στόλο να βοηθήσει.
1263
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος βλέποντας ότι οι Φράγκοι αμύνονται υποτονικά, παίρνει θάρρος και βαδίζει βόρεια, προς την πρωτεύουσα τού πριγκιπάτου, την Ανδραβίδα. Καταστρέφει την εκκλησία της Ίσοβας. Ο γηραιός ιππότης Ιωάννης Κατταβάς (Ντζιά ντε Καταβάς) τον περιμένει με μόλις 312 ιππείς. Στη μάχη της Πρινίτσας οι Βυζαντινοί ηττώνται και αναγκάζονται να οπισθοχωρήσουν στον Μυστρά.
1263
Ο Μιχαήλ Η’ στέλνει ξανά στρατό εναντίον του Δεσποτάτου της Ηπείρου με επικεφαλής τον αδερφό του, σεβαστοκράτορα Ιωάννη Παλαιολόγο, ο οποίος σημειώνει αποφασιστική νίκη. Ο Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου συμφωνεί να γίνει υποτελής του αυτοκράτορα. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, ο γιος του δεσπότη Νικηφόρος παντρεύεται την Άννα Καντακουζηνή, ανιψιά του Μιχαήλ Η’. Η ειρήνη δεν θα κρατήσει πολύ.
1263
Ο κουροπαλάτης Μιχαήλ Ταρχανειώτης Γλαβάς ηγείται εκστρατείας στη Βουλγαρία. Νικά τους Βουλγάρους στη Βιζύη και κυριεύει για το Βυζάντιο τις πόλεις Αγχίαλο, Σωζόπολη, Αγαθούπολη κ.ά. που ήταν παραδοσιακά βυζαντινές, αλλά είχαν χαθεί μετά τις αποτυχίες του Ισαακίου Β’ ή στα πρώτα χρόνια της Φραγκοκρατίας.
1263
Πεθαίνει ο Γκυ Α’ ντε Λα Ρος, Δούκας Αθηνών και Βάιλος του Πριγκιπάτου Αχαΐας. Νέος Δούκας Αθηνών γίνεται ο γιος του Ιωάννης ντε Λα Ρος που κληρονομεί ένα κρατίδιο σε πλήρη ακμή.
1263
Ναυμαχία των Σπετσών. Ένα γενοβέζικος στόλος από 38 γαλέρες και 10 μικρότερα πλοία που κατευθυνόταν στη Μονεμβασιά συγκρούεται κοντά στις Σπέτσες (Settepozzi) με έναν ενετικό στόλο από 32 γαλέρες. (Η Γένοβα και η Βενετία είναι σε πόλεμο από το 1256). Σαρωτική νίκη των Ενετών. Οι Γενοβέζοι χάνουν 1.000 άντρες. Λίγο μετά όμως ο γενοβέζικος στόλος θα καταλάβει τα Χανιά.
1263
Στον Μοριά, οι Βυζαντινοί συνεχίζουν τις επιχειρήσεις εναντίον του Πριγκιπάτου Αχαΐας. Οι δύο στρατοί συναντώνται στη θέση «Μισισκλή» στην Ηλεία, όπου δεν θα γίνει τελικά μάχη, επειδή πριν αρχίσει η εμπλοκή, σκοτώνεται από τους Φράγκους όταν πέφτει από το άλογό του ο κυβερνήτης Μορέως Μιχαήλ Καντακουζηνός. Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αποχωρεί και πολιορκεί το Νίκλι.
1263 τέλη
Ο σεβαστοκράτορας Κωνσταντίνος Παλαιολόγος αντιμετωπίζει πρόβλημα με τους 1.500 Τούρκους μισθοφόρους που είχε φέρει μαζί του στον Μοριά. Οι αρχηγοί τους Μελίκ και Σαλίκ απαιτούν να πληρωθεί άμεσα η ρόγα (ο μισθός τους). Ο Κωνσταντίνος αρνείται με πρόφαση την έλλειψη επιτυχιών, και οι Τούρκοι εγκαταλείπουν τους Βυζαντινούς. Έρχονται σε επαφή με τον Γουλιέλμο Βιλλεαρδουίνο που τους προσλαμβάνει αμέσως.
1264
Μάχη Μακρυπλαγίου Οι Βυζαντινοί συνεχίζουν τις επιχειρήσεις στον Μοριά με νέο επικεφαλής τον Αλέξιο Φίλη. Πιάνουν το πέρασμα Μακρυπλαγίου μεταξύ Μεσσηνίας Αρκαδίας. Οι Φράγκοι υπό τον Βιλλεαρδουίνο (και ενισχυμένοι με τους 1.500 Τούρκους) επιτίθενται και πετυχαίνουν συντριπτική νίκη. Οι αρχηγοί των Ελλήνων Φίλης, Μακρηνός και Αλέξιος Καβαλάριος αιχμαλωτίζονται και φυλακίζονται σε μια σπηλιά στο λόφο του κάστρου Γαρδικίου.
1265 Άνοιξη
Μια ορδή 20.000 Μογγόλων υπό τον Νογκάι Χαν (τον παρασκηνιακό αρχηγό της Χρυσής Ορδής) περνάει τον Δούναβη μετά από πρόσκληση των Βουλγάρων, νικά ένα βυζαντινό στράτευμα που επιχειρεί να τους αντιμετωπίσει με επικεφαλής τον ίδιο τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ και λεηλατεί περιοχές της Θράκης.
1265
Η Σινώπη πέφτει ξανά στα χέρια των Σελτζούκων Τούρκων και η πόλη χάνεται οριστικά για την αυτοκρατορία της Τραπεζούντας. Θα ακολουθήσει περίοδος συγκρούσεων των Τραπεζούντιων με τους Σελτζούκους στη Μαύρη Θάλασσα. Η υπερπόντια πτήση της Τραπεζούντας, η Περατεία (στην Κριμαία), απομονώνεται και θα μαραζώσει. Γύρω από τη Σινώπη θα δημιουργηθεί το μπεϊλίκι του Περβάνογλου με 12 παλιά βυζαντινά κάστρα.
1265 28-5-1265
Νέος Πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως εκλέγεται ο Γερμανός Δ’ στη θέση του Αρσενίου που έχει αφορίσει τον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο επειδή διέταξε την τύφλωση του Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη. Δημιουργείται σοβαρή κρίση στην Εκκλησία. Πολλοί αρνούνται να αναγνωρίσουν τον νέο Πατριάρχη. Ο Αρσένιος Αυτωρειανός εξορίζεται σε μοναστήρι στην Προικόνησο του Μαρμαρά, όπου θα πεθάνει το 1273.
1265 Ιούνιος
Κάρολος Α’ ο Ανδεγαυός Ο νέος πάπας Κλήμης Δ’ προσφέρει το στέμμα της Σικελίας και της Νάπολης στον Κάρολο τον Ανδεγαυό (Charles d’Anjou) μικρότερο αδερφό του βασιλιά Λουδοβίκου Θ’ της Γαλλίας, ο οποίος δέχεται και στέφεται στη Ρώμη. Στην πράξη, θα πρέπει να πάρει το στέμμα από τον Μανφρέδο Χοχενστάουφεν που θεωρείται σφετεριστής, είναι αφορισμένος και σε μόνιμη σύγκρουση με τους παπικούς.
1265
Οι Ανδεγαυοί Ο Γάλλοι του οίκου των Ανζού (d’Anjou), που έγιναν αφέντες σε Σικελία και Νάπολη θα δημιουργήσουν πολλά προβλήματα στο Βυζάντιο και θα γίνουν γνωστοί στους Βυζαντινούς ως Ανδεγαυοί ή Ανδηγαυοί που είναι η εξελληνισμένη απόδοση της ονομασίας της γαλατικής φυλής Andecaves (Άνδες, Angevins) που κατοικούσε στα εδάφη του πατρογονικού δουκάτου Anjou με πρωτεύουσα την πόλη Angers (Ανζέ) στη ΒΔ Γαλλία.
1265 περίπου
Ο άρχοντας της Θήβας (βασικά της μισής Θήβας) Νικόλαος Β’ Σαιντ Ομέρ (Nicolas II de Saint-Omer, 1258-1294) ενισχύει τις οχυρώσεις της Καδμείας και χτίζει ένα κάστρο στη θέση της αρχαίας ακρόπολης που θα γίνει η κατοικία του και που φημίζεται ότι είναι το μεγαλοπρεπέστερο παλάτι της φραγκοκρατούμενης Ελλάδας. [Σήμερα σώζεται ένας ογκώδης πύργος.]
1266 26-2-1266
Θάνατος Μανφρέδου της Σικελίας Οι δυνάμεις των Γουέλφων με επικεφαλής τον Κάρολο ντ’Ανζού νικούν μετά από σφοδρή μάχη στο Μπενεβέντο τους Γιβελλίνους και Γερμανούς του Μανφρέδου της Σικελίας. Ο Μανφρέδος σκοτώνεται και ο Κάρολος ντ’ Ανζού αναγνωρίζεται ως ο νέος βασιλιάς Σικελίας και Νάπολης. Η γυναίκα τού Μανφρέδου, Ελένη Αγγελίνα, και τα παιδιά τους θα πεθάνουν στη φυλακή κάτω από άθλιες συνθήκες.
1266
Οι αντιδράσεις για την αποπομπή του προηγούμενου Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, του Αρσενίου, συνεχίζονται με μεγάλη ένταση. Γίνεται λόγος για σχίσμα. Ο αντικαταστάτης του Γερμανός Δ’ αναγκάζεται να παραιτηθεί και να επιστρέψει στην παλιά του θέση (Αρχιεπίσκοπος Αδριανουπόλεως). Νέος πατριάρχης εκλέγεται ο Ιωσήφ Α’, έμπιστος τού Μιχαήλ Η’ και πνευματικός του.
1266
Στην Τραπεζούντα πεθαίνει ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ Μέγας Κομνηνός. Τον διαδέχεται ο ετεροθαλής αδερφός του Γεώργιος, που είναι ο μεγαλύτερος γιος του Μανουήλ Α’ και της τρίτης συζύγου του, της Τραπεζούντιας Ειρήνης Συρίκαινας.
1266
Ο Μαμελούκος σουλτάνος Μπαϊμπάρ επεκτείνεται καταλαμβάνοντας την πόλη Βύβλο στον Λίβανο και το σημαντικό φρούριο Τορόν των Σταυροφόρων. Επίσης εισβάλλει στην Αρμενία (της Κιλικίας) και αποσπά μεγάλες περιοχές.
1266
Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος δεν θέλει να έχει προβλήματα με τους Μογγόλους της Χρυσής Ορδής που είναι απειλή για όλη την Ευρώπη. Πετυχαίνει να κλείσει συμφωνία φιλίας με τον Νογκάι Χαν (το νούμερο δύο της Χρυσής Ορδής) και του δίνει την κόρη του Ευφροσύνη Παλαιολογίνα για γυναίκα (μια από τις πολλές του Νογκάι).
1266
Μετά τον θάνατο του γαμπρού του, του Μανφρέδου της Σικελίας, ο δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Άγγελος παίρνει πίσω όλα τα εδάφη που του είχε δώσει προίκα: Κέρκυρα, Δυρράχιο, Αυλώνα κ.λπ. Κάποια κάστρα τα κρατούν Λατίνοι πιστοί στον Μανφρέδο. Εννοείται ότι ο νέος βασιλιάς της Σικελίας, ο Κάρολος ο Ανδεγαυός είναι πλέον εχθρός του Δεσποτάτου και θα εξελιχθεί σε μεγάλο αντίπαλο ολόκληρου του Ελληνικού κόσμου.
1266
Ο ναύαρχος του Μανφρέδου Φίλιππος Κινάρδος ο οποίος είχε οριστεί ηγεμόνας της Κέρκυρας και των άλλων περιοχών που ο Μανφρέδος είχε πάρει προίκα, αρνείται να παραδώσει την Κέρκυρα στον δεσπότη Μιχαήλ Β’. Ο Δεσπότης της Ηπείρου οργανώνει τη δολοφονία του Κινάρδου. Όμως, μετά, την υπεράσπιση της Κέρκυρας αναλαμβάνουν με επιτυχία δύο ιππότες από την Προβηγκία, οι αδερφοί Θωμάς και Γαρνιέρος (οι «Αλαμάνοι»).
1267 περίπου
Ο Φράγκος βαρόνος της Πάτρας Alleman (Αλλαμάνος ή Αλλεμάνος) πουλάει τη βαρονία του στη Λατινική Αρχιεπισκοπή Πάτρας, που βαθμιαία μετατρέπεται σε ανεξάρτητο κρατίδιο υπαγόμενο στην Αγία Έδρα. [Η χρονολόγηση αυτής της αλλαγής είναι εντελώς αβέβαιη: μπορεί να έγινε πολύ νωρίτερα αλλά μπορεί και αργότερα, στις αρχές του 14ου αιώνα.]
1267
Ο Γαρνιέρος Αλαμάνος ζητάει την επέμβαση του Καρόλου ντ’ Ανζού στην Κέρκυρα για να αποφευχθεί η κατάληψή της από τον δεσπότη της Ηπείρου Μιχαήλ Β’. Έτσι η Κέρκυρα γίνεται κτήση των Ανδεγαυών και του Βασιλείου της Νάπολης. Θα παραμείνει σε αυτό το καθεστώς για 100 χρόνια περίπου.
1267 περίπου
Ο Μιχαήλ Η’ παραχωρεί στους Γενοβέζους μια νέα περιοχή στον Γαλατά, στη βόρεια ακτή του Κερατίου κόλπου. Γαλατάς ονομάζεται ο λόφος ενώ η συνοικία στις υπώρειες είναι το Πέραν. Αρχικά, οι Γενοβέζοι δεν έχουν δικαίωμα να κατασκευάσουν οχυρωματικά έργα εκτός από μία τάφρο. Ο Γαλατάς θα γίνει εμπορικό κέντρο, ενώ τα προνόμια της παροικίας προσελκύουν και άλλους Λατίνους.
1267 27-5-1267
Συνθήκη του Βετέρμπο. Το Πριγκιπάτο Αχαΐας υπάγεται στο Βασίλειο της Νάπολης και στους Ανδεγαυούς. Η αλλαγή αυτή γίνεται, επειδή ο έκπτωτος Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος Β’ ελπίζει ότι ο Κάρολος ο Ανδεγαυός θα τον βοηθήσει να πάρει πίσω την Κωνσταντινούπολη. Πράγματι ο Κάρολος αρχίζει προετοιμασίες για εκστρατεία εναντίον του Βυζαντίου.
1268 Απρίλιος
Συνθήκη Βυζαντίου με τη Βενετία. Ο Μιχαήλ Η’ δεν είναι ικανοποιημένος με τους Γενοβέζους συμμάχους και προτιμά να τα βρει με τους Ενετούς, που κι αυτοί απειλούνται από την επικράτηση των Ανδεγαυών. Συμφωνείται 5ετής εκεχειρία, αναγνωρίζεται η κατοχή της Κρήτης, και Μεθώνης – Κορώνης, απελευθερώνονται όλοι οι αιχμάλωτοι των δύο πλευρών, επανέρχονται πολλά εμπορικά προνόμια.
1268
Θάνατος του Μιχαήλ Β’ Δούκα Αγγέλου Πεθαίνει ο Δεσπότης της Ηπείρου Μιχαήλ Β’ Άγγελος. Το Δεσποτάτο Ηπείρου μοιράζεται ανάμεσα στους γιους του Νικηφόρο Α’ και Ιωάννη Κομνηνό Δούκα που παίρνει τη Θεσσαλία και μέρος της Φθιώτιδας. Ο ιστορικός Γρηγοράς γράφει για τον Ιωάννη Δούκα: «Ὁ δὲ νόθος Ἰωάννης, ἀκάθεκτος ὢν τὴν ὁρμὴν καὶ ποικίλος τὴν σύνεσιν...».
1268
★★
Ηγεμονία Θεσσαλίας Ιδρύεται από τον Ιωάννη Α’ Κομνηνό Δούκα, νόθο γιο του εκλιπόντος Μιχαήλ Β’ της Ηπείρου, το ανεξάρτητο κρατίδιο της Θεσσαλίας («Βλαχία») που προκύπτει με την κατάτμηση του Δεσποτάτου της Ηπείρου. Η έδρα του είναι η Νεοπάτρα (Υπάτη). Ο Ιωάννης, που αποκαλείται από τους Λατίνους Δουξ Πατρών ή «Λαπατρίας», θα πεθάνει το 1289. Το κρατίδιο θα επιβιώσει μέχρι το 1318.
1268
Ο Μαμελούκος σουλτάνος Μπαϊμπάρ καταλαμβάνει την Αντιόχεια, που ως τώρα είχε καταφέρει να παραμείνει έναν ανεξάρτητο φράγκικο πριγκιπάτο από την εποχή των πρώτων σταυροφοριών. Ο πληθυσμός της χριστιανικής αυτής πόλης (στην πλειοψηφία Έλληνες) σφαγιάζεται και οι επιζήσαντες πουλιούνται στα σκλαβοπαζαρα. Ο κλοιός γύρω από τις τελευταίες σταυροφορικές περιοχές σφίγγει.
1269
Στην Αντιόχεια, που είναι πλέον στα χέρια των Μουσουλμάνων, επιστρέφει Ορθόδοξος Πατριάρχης, μετά από 171 χρόνια εξορίας που η πόλη είχε Λατίνο Πατριάρχη.
1270
1270 περίπου
Μεγάλος σεισμός στο Δυρράχιο. Η πόλη ισοπεδώνεται και τα τείχη γκρεμίζονται. Αλλάζει η μορφολογία της ακτής και δημιουργούνται έλη γύρω από την πόλη που φέρνουν επιδημίες. Η καταστροφή της οχύρωσης θα διευκολύνει την κατάκτηση της πόλης από τους Ανδεγαυούς τα επόμενα χρόνια.
1270
Ο βασιλιάς Λουδοβίκος Θ’ της Γαλλίας ξεκινά την Η’ (8η) Σταυροφορία. Ο πρώτος στόχος είναι η Τύνιδα. Ο Λουδοβίκος Θ’ πολιορκεί την Τύνιδα αλλά θα πεθάνει κατά τη διάρκεια της πολιορκίας και η σταυροφορία θα τελειώσει εκεί.
1270 περίπου
Ο Λικάριος (Licario), ένας Λομβαρδός ιππότης ταπεινής καταγωγής από την Κάρυστο (από Ελληνίδα μάνα), μπαίνει στην υπηρεσία του Τριτημορίου Χαλκίδας Γιβέρτου Β’ Ντα Βερόνα. Στην αυλή του γνωρίζει τη Φελίζα, αδερφή τού Γιβέρτου και χήρα του Τριμημόριου των Ωρεών, την οποία ερωτεύεται. Οι βαρόνοι είναι αντίθετοι, αλλά το ζευγάρι παντρεύεται κρυφά και καταφεύγει στο κάστρο Ανεμοπύλες κοντά στην Κάρυστο.
1270 περίπου
Γενοβέζοι έμποροι του Ευξείνου Πόντου αγοράζουν από τον τοπικό χάνο της Χρυσής Ορδής μια αρχαία ελληνική ερειπωμένη πόλη, τη Θεοδοσία, στην περιοχή Καφφάς της Κριμαίας. Θα χτίσουν εδώ πόλη με λιμάνι και, αργότερα, φρούριο με το όνομα Καφφά, που θα γίνει το κέντρο του εμπορίου στην Κριμαία και στη Μαύρη Θάλασσα σε στενή συνεργασία με την Αυτοκρατορία της Τραπεζούντας.
1271
Αρχίζει το μεγάλο ταξίδι του Μάρκο Πόλο που από τη Βενετία θα διασχίσει με τον πατέρα και τον θείο του όλη την Ασία για να φτάσει στην αυλή του Κουμπλάι Χαν, όπου θα παραμείνει μέχρι το 1295.
1271 Μάιος
Θ’ (9η) Σταυροφορία. Ο πρίγκιπας Εδουάρδος της Αγγλίας και ο βασιλιάς της Σικελίας Κάρολος ντ’ Ανζού φτάνουν με 30 γαλέρες στην Άκκρα. Δεν θα καταφέρουν τίποτα και θα αναγκαστούν να υπογράψουν μια βιαστική συμφωνία ειρήνης με τον Μαμελούκο Σουλτάνο.
1271
Οι ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ (οι Οσπιτάλιοι) πολιορκούνται στο ισχυρό κάστρο Krak des Chevaliers (κοντά στην Έμεσα/Χομς της Συρίας). Μετά από σύντομη πολιορκία παραδίδουν το κάστρο στους Μαμελούκους.
1272 αρχές
Ο Κάρολος ντ’ Ανζού επιτίθεται στο Δεσποτάτο της Ηπείρου και καταλαμβάνει το Δυρράχιο και γειτονικές πόλεις θεωρώντας ότι ανήκουν στο βασίλειό του από τον καιρό του Μανφρέδου. Ο Ανδεγαυός ιδρύει το «Βασίλειο της Αλβανίας» και αυτοανακηρύσσεται Rex Albaniæ. Είναι η πρώτη φορά που αυτή η περιοχή ονομάζεται Αλβανία (αν και οι Αλβανοί αναφέρονται από τον 11ο αιώνα). Το καθεστώς αυτό θα ισχύσει μέχρι το 1280.
1272 8-11-1272
Ο γιος του Μιχαήλ Η’, ο Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος, αναγορεύεται συναυτοκράτορας, ενώ τον Ιούνιο του 1281 συναυτοκράτορας θα ανακηρυχθεί και ο γιος τού Ανδρόνικου Β’, Μιχαήλ Θ’.
1272
Ο Λικάριος (ή Ικάριος) που από το λημέρι του, το κάστρο Ανεμοπύλες, κάνει επιδρομές στη νότια Εύβοια, παρουσιάζεται στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο και ζητά να μπει υπό τις διαταγές του. Του υπόσχεται ότι αν ο αυτοκράτορας του δώσει στρατό, θα μπορέσει να κατακτήσει την Εύβοια και άλλες περιοχές για λογαριασμό του Βυζαντίου.
1273
★★
Ιππότης Λικάριος Ο ιππότης Λικάριος επικεφαλής μιας μικρής βυζαντινής δύναμης που του παραχώρησε ο Μιχαήλ Η’ επιτίθεται συνεχώς στους Φράγκους της Εύβοιας. Αρχικά καταλαμβάνει το κάστρο των Ωρεών και το κάστρο Λα Κούπα δυτικά της Κύμης. Σύντομα θα πάρει κι άλλα κάστρα: των Αρμένων, της Κλεισούρας, του Μαντούκο. Οι βαρόνοι της Εύβοιας ζητούν βοήθεια από τον Πρίγκιπα της Αχαΐας και από τον Βασιλιά της Σικελίας.
1274 7-5-1274 ★★★
Σύνοδος της Λυών Σύνοδος της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας υπό την προεδρία του πάπα Γρηγορίου Ι’ με συμμετοχή 300 επισκόπων και 60 ηγουμένων στη Λυών. Αντικείμενο είναι η αξιολόγηση της έγγραφης δέσμευσης του Βυζαντινού αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ για Ένωση των Εκκλησιών. Οι Βυζαντινοί απεσταλμένοι απαγγέλλουν το Πιστεύω με το filioque. Κηρύσσεται η Ένωση των Εκκλησιών και υποτίθεται ότι το Σχίσμα τελειώνει.
1274
Οι βυζαντινές δυνάμεις αντεπιτίθενται στην Αλβανία και καταλαμβάνουν τις πόλεις των Ανδεγαυών στην ενδοχώρα. Οι Λατίνοι περιορίζονται σε Αυλώνα και Δυρράχιο.
1274
Σφοδρές αντιδράσεις στο Βυζάντιο για τη Σύνοδο της Λυών και τις ενωτικές κινήσεις του αυτοκράτορα. Ο Πατριάρχης Ιωσήφ έχει αποσυρθεί στη Μονή Περιβλέπτου πριν ακόμα από τη σύνοδο της Λυών, μη εγκρίνοντας τη συμμετοχή Ορθόδοξων κληρικών. Οι αντιφρονούντες διώκονται από τους ενωτικούς και πολλοί βρίσκουν καταφύγιο στα δεσποτάτα.
1274
Οι λατινόφρονες προσπαθούν να επιβάλλουν τις αποφάσεις της Συνόδου της Λυών στο Άγιο Όρος. Κάποιες μονές υποκύπτουν. Στη μονή Ζωγράφου 26 μοναχοί οχυρώνονται στον πύργο της μονής και αρνούνται να συλλειτουργήσουν με τους παπικούς. Ο αυτοκρατορικός στρατός βάζει φωτιά στον πύργο και 26 μοναχοί (οι «Οσιομάρτυρες Ζωγραφίτες Πατέρες») καίγονται ζωντανοί.
1274 περίπου
Μάχη Νεοπάτρας Ο σεβαστοκράτορας Ιωάννης Παλαιολόγος εκστρατεύει με μεγάλο στρατό εναντίον του Ιωάννη Α’ Δούκα που έχει δημιουργήσει ανεξάρτητο βασίλειο στη Θεσσαλία. Ο Ιωάννης Δούκας ζητάει τη βοήθεια του δούκα Αθηνών Ιωάννη ντε Λα Ρος που του δίνει 500 ιππότες, οι οποίοι επελαύνουν αιφνιδιαστικά στο στρατόπεδο των Βυζαντινών που πολιορκούσαν τη Νεοπάτρα (Υπάτη) και τους τρέπουν σε φυγή.
1274 περίπου
Ναυμαχία Δημητριάδας. Βυζαντινός στόλος 73 πλοίων αιφνιδιάζεται –αρχικά– από έναν μικρότερο στόλο Λομβαρδών και Ενετών, αλλά τελικά οι Βυζαντινοί καταστρέφουν τους Λατίνους χάρη στις ενισχύσεις που κατέφθασαν με επικεφαλής τον Ιωάννη Παλαιολόγο (αδερφό του αυτοκράτορα) ο οποίος επέστρεφε από την ατυχή πολιορκία της Νεοπάτρας.
1274
Ο Ιωάννης Α’ Δούκας της Θεσσαλίας αμείβει τον δούκα Αθηνών Ιωάννη ντε Λα Ρος για την πολύτιμη βοήθειά του: του παραχωρεί τα κάστρα Γραβιάς, Ζητουνίου (Λαμία), Γαρδικίου (Πελασγία) και το Σιδηρόκαστρο (στην Οίτη). Όλα αυτά δίνονται ως προίκα για τον γάμο του διαδόχου του δουκάτου Γουλιέλμου ο οποίος νυμφεύεται το 1275 την Ελένη Αγγελίνα, κόρη του Ιωάννη Δούκα.
1275 9-1-1275
Παραιτείται επισήμως ο Οικουμενικός Πατριάρχης Ιωσήφ που είναι αντίθετος με την ενωτική πολιτική του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου. Τον αντικαθιστά ο ενωτικός Ιωάννης Βέκκος (φανατικός ανθενωτικός που άλλαξε πλευρά στη φυλακή) ως Ιωάννης ΙΑ’. Ο Ιωσήφ θα επιστρέψει για λίγο στον πατριαρχικό θρόνο το 1282, μετά την ανάρρηση του Ανδρόνικου Β’ στον θρόνο.
1275
Προχωράει γρήγορα η υλοποίηση της ένωσης των Εκκλησιών και της υπαγωγής της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον Πάπα. Εισάγονται λειτουργικές συνήθειες από τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία (άμφια, λατινική γλώσσα, άζυμα κ.λπ.) και, εννοείται, και το filioque που για τον πατριάρχη Ιωάννη ΙΑ’ είναι ένα δευτερεύον θέμα ορολογίας.
1275 περίπου
Πρώτη μορφή οθωμανικού κρατιδίου Το σελτζουκικό Σουλτανάτο του Ρουμ είναι υπό κατάρρευση. Από το 1243 είναι υπό την επικυριαρχία των Μογγόλων και περιστασιακά των Μαμελούκων. Πολλοί τοπικοί ηγεμόνες ανεξαρτητοποιούνται. Στη Μ.Ασία προκύπτει ένα συνονθύλευμα από τουρκικά εμιράτα και μπεϊλίκια. Μεταξύ αυτών ο Ερτογκούλ, φύλαρχος μιας φάρας της ογουζικής φυλής Καγί, ιδρύει στη Βιθυνία το μπεϊλίκι του Σογκούτ, που συνορεύει με το Βυζάντιο.
1275
Ο ιππότης Λικάριος συνεχίζει τη δράση του στην Εύβοια για λογαριασμό των Βυζαντινών. Καταλαμβάνει το ισχυρό Κοκκινόκαστρο στην Κάρυστο και άλλα κάστρα στην Εύβοια. Εγκαθιστά το αρχηγείο του στο κάστρο των Φύλλων.
1276
Νέα εξέγερση των Ελλήνων στην Κρήτη. Ο Γιώργης και ο Θοδωρής Χορτάτσης σημειώνουν μεγάλη νίκη σε μάχη στην πεδιάδα της Μεσσαράς, στην οποία σκοτώνεται ο δούκας της Κρήτης Marin Zeno. Η επανάσταση θα εκτραπεί εξαιτίας της διχόνοιας ανάμεσα στην οικογένεια Ψαρομελίγκων και τους Χορτάτζηδες για τη διανομή της λείας, αλλά θα κρατήσει για 2 χρόνια τουλάχιστον.
1277 19-3-1277
Νέα συμφωνία του Μιχαήλ Η’ με τους Ενετούς, τους οποίους ο αυτοκράτορας προσπαθεί να εμποδίσει να συμμαχήσουν με τον Κάρολο ντ’Ανζού εναντίον του. Ανανεώνονται τα εμπορικά προνόμια των Ενετών.
1277
Παπική αντιπροσωπεία φτάνει στην Κωνσταντινούπολη. Ο πάπας Ιωάννης Ι’ δεν είναι ευχαριστημένος από την ταχύτητα υλοποίησης της Ένωσης. Οι απεσταλμένοι του απαιτούν από τον αυτοκράτορα να γίνει αναγνώριση της Ένωσης των Εκκλησιών και των Πρωτείων του Πάπα με επίσημη τελετή στο παλάτι των Βλαχερνών. Ο Μιχαήλ Η’ το αποφεύγει για τον πρόσθετο λόγο ότι ο πάπας Ιωάννης Ι’ έχει πεθάνει στο μεταξύ.
1277 Ιούλιος
Ο πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως Ιωάννης ΙΑ’ αφορίζει όλους όσοι εναντιώνονται στην ένωση των εκκλησιών και μεταξύ αυτών τον δεσπότη Θεσσαλίας Ιωάννη Δούκα και τον δεσπότη Ηπείρου Νικηφόρο Α’ Δούκα. Δημιουργείται έντονο ρεύμα υποστήριξης των δεσποτών ακόμα και μέσα στους κόλπους της βυζαντινής αυλής. Αρκετοί βυζαντινοί αξιωματούχοι καταφεύγουν στα δεσποτάτα.
1277
Ο ιππότης Λικάριος επιτίθεται στη Σκόπελο το κάστρο της οποίας θεωρείται απόρθητο. Όμως ο Λικάριος γνωρίζει ότι το κάστρο δεν έχει αποθέματα νερού και η επίθεση γίνεται κατακαλόκαιρο. Η Σκόπελος παραδίνεται και ο ηγεμόνας της Φίλιππο Γκίζι (Filippo Ghisi) αιχμαλωτίζεται και αποστέλλεται στην Κωνσταντινούπολη. Λίγο μετά ο Λικάριος καταλαμβάνει Σκιάθο, Σκύρο και Αμοργό.
1277
Εξέγερση του Ιβάιλο στη Βουλγαρία Η κατάσταση με τις συνεχείς εισβολές των Μογγόλων στη Βουλγαρία επί δεκαετίες έχει φτάσει στο απροχώρητο, και ο λαός επαναστατεί εναντίον του ανίκανου τσάρου Κωνσταντίν Α’ Τιχ. Επικεφαλής της εξέγερσης είναι ένας χοιροβοσκός, ο Ιβάιλο (επονομαζόμενος Λαχανάς), ο οποίος έχει επιτυχίες εναντίον των Μογγόλων. Ο τσάρος τον αντιμετωπίζει σε μάχη, αλλά ο Ιβάιλο τον νικάει και τον σκοτώνει με τα χέρια του.
1277
Η εξέγερση στη Βουλγαρία φουντώνει. Ο Ιβάιλο ελέγχει σχεδόν όλη τη χώρα εκτός από το Τάρνοβο όπου είναι η βασιλική αυλή και η χήρα του τσάρου Μαρία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή (ανιψιά του Μιχαήλ Η’). Ο Μιχαήλ Η’ θεωρεί ότι είναι ευκαιρία να επέμβει στα εσωτερικά της Βουλγαρίας. Παντρεύει την κόρη του Ειρήνη με τον Ιβάν Ασέν Γ’ (γιο του τσάρου που είχε εκθρονίσει ο Τιχ) που προορίζει για νέο τσάρο.
1277 τέλη
Μάχη Φαρσάλων. Ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος στέλνει ξανά στρατό εναντίον τού κρατιδίου της Θεσσαλίας. Ο αυτοκρατορικός στρατός γνωρίζει συντριπτική ήττα κοντά στα Φάρσαλα από τον στρατό του Ιωάννη Α’ Δούκα, του ηγεμόνα της Θεσσαλίας. Ο αρχηγός των Βυζαντινών μέγας στρατοπεδάρχης Ιωάννης Συναδηνός αιχμαλωτίζεται, ενώ ο αρχηγός των Λατίνων μισθοφόρων Μιχαήλ Καβαλλάριος πεθαίνει από τα τραύματά του λίγο μετά.
1278
Η χήρα του τσάρου Κωνσταντίν Τιχ Μαρία Παλαιολογίνα Καντακουζηνή, που είναι επίτροπος του ανήλικου γιου της Μιχαήλ Ασέν Β’, βλέπει ότι με την επέμβαση των Βυζαντινών υπέρ του Ιβάν Ασέν Γ’ κινδυνεύει η ίδια και ο γιος της. Οπότε παντρεύεται τον Ιβάιλο ο οποίος με αυτόν τον τρόπο γίνεται επίσημα Τσάρος της Βουλγαρίας. Ο Ιβάιλο δεσμεύεται ότι θα τον διαδεχθεί ο γιος της Μαρίας.
1278
Μεγάλος ενετικός στόλος καταφθάνει στην Κρήτη για να αντιμετωπιστεί η εξέγερση των Χορτάτσηδων, οι οποίοι ακόμα ελέγχουν μεγάλο μέρος της ανατολικής Κρήτης. Η επανάσταση καταπνίγεται βοηθούντος και του ισχυρού Έλληνα φεουδάρχη Αλεξίου Καλλέργη. Οι Χορτάτσηδες και άλλοι πρωταγωνιστές αναγκάζονται να καταφύγουν στη Μικρά Ασία. Οι Ενετοί τιμωρούν με απερίγραπτη αγριότητα τον πληθυσμό.
1278 1-5-1278
Θάνατος Γ.Βιλλεαρδουίνου Πεθαίνει ο πρίγκιπας Αχαΐας Γουλιέλμος Βιλλεαρδουίνος. Σύμφωνα με τη συνθήκη του Βιτέρμπο, το Πριγκιπάτο περνάει στον βασιλιά της Σικελίας και της Νάπολης Κάρολο ντ’ Ανζού, ο οποίος δεν θα έρθει ποτέ στον Μοριά. Ορίζει βάιλο τον αντιδημοφιλή σενεσάλο Σικελίας Γαλερανό ντ’ Ιβρύ ο οποίος αποδεικνύεται ακατάλληλος και θα αντικατασταθεί το 1280.
1278
Ο λαός και οι κληρικοί σε όλο το Βυζάντιο αντιδρούν έντονα στην επιβαλλόμενη από τον αυτοκράτορα Ένωση των Εκκλησιών και τις συνεπαγόμενες αλλαγές για εναρμόνιση με τις ρωμαιοκαθολικό τυπικό και δοξασίες. Ο Μιχαήλ Η’ δεν διστάζει τα φτάσει στα άκρα. Στέλνει τον στρατό στο Άγιο Όρος και σφάζονται όσοι μοναχοί αντιδρούν στην ένωση (δηλ. σχεδόν όλοι) και καίγονται τα μοναστήρια.
1278
Μετά από προσπάθειες 3 ετών και σκληρές μάχες που κόστισαν τη ζωή στους άρχοντες της Λήμνου, το κάστρο της Μύρινας στη Λήμνο παραδίνεται στον Λικάριο από τη Μαρία Σανούδου, χήρα του τελευταίου Μεγάλου Δούκα της Λήμνου, του Paolo Navigajoso (που σκοτώθηκε το 1277). Αυτό είναι το τέλος του λατινικού/ενετικού Δουκάτου της Λήμνου που υπήρχε από το 1207.
1278
Επίσημο ενετικό έγγραφο επισημαίνει ότι στο Αιγαίο δραστηριοποιούνται τουλάχιστον 90 γνωστοί πειρατές: Γενοβέζοι, Πιζάνοι, Λομβαρδοί (της Ευβοίας), Γασμούλοι, αλλά και Έλληνες από Θεσσαλονίκη, Σαμοθράκη, Κέα, Ανάφη, Σάμο, Μονεμβασιά. Όλοι αυτοί υποστηρίζονται κατά κανόνα από το Βυζάντιο επειδή κουρσεύουν περιοχές των Ενετών. [Οι Τούρκοι πειρατές θα εμφανιστούν μετά από 3-4 δεκαετίες.]
1279
Ο ιππότης Λικάριος έχει καταλάβει ολόκληρη την Εύβοια εκτός από τη Χαλκίδα την οποία πολιορκεί ανεπιτυχώς. Όμως νικά τους Λομβαρδούς στη μάχη του Βατώνα έξω από την πόλη, όπου αιχμαλωτίζει τον βαρόνο της Χαλκίδας Γιβέρτο Β’ Ντα Βερόνα και τον σύμμαχό του δούκα των Αθηνών Ιωάννη Ντε Λα Ρος, τους οποίους παραδίδει αυτοπροσώπως στον αυτοκράτορα στην Κ/Πολη. Του απονέμεται ο τίτλος του Μεγάλου Δούκα.
1279
Ο ιππότης Λικάριος καταλαμβάνει τα Κύθηρα, τα Αντικύθηρα, την Αστυπάλαια, την Κέα, τη Σίφνο και τη Σαντορίνη. Όλα αυτά τα νησιά θα γίνουν για λίγες δεκαετίες βυζαντινά και θα ανακτηθούν από τους Ενετούς, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, στις αρχές του 14ου αιώνα.
1279 17-7-1279
Ενώ ο Ιβάιλο πολεμά τους Μογγόλους, οι Βυζαντινοί επιβάλλουν ως τσάρο τον γαμπρό τού Μιχαήλ Η’ (σύζυγο της κόρης του Ειρήνης) Ιβάν Ασέν Γ’. Ο σφετεριστής Ιβάιλο επιστρέφει και εξοντώνει σε ενέδρα στη Ντεβίνα ένα στράτευμα 10.000 Βυζαντινών που είχε στείλει ο Μιχαήλ Η’ για να επιβάλει για τσάρο τον γαμπρό του. Μια νέα βυζαντινή δύναμη 5.000 αντρών που αποστέλλεται λίγο αργότερα θα έχει την ίδια τύχη.
1279
Στη Βουλγαρία, ο Ιβάν Ασέν Γ’ καταφεύγει ξανά στους Βυζαντινούς, αλλά ο Ιβάιλο δεν επανέρχεται στην εξουσία. Ο Κουμάνος γαμπρός τού Ιβάν Ασέν Γ’, ο Γεώγιος Τέρετ Α’, κατορθώνει να συγκεντρώσει την υποστήριξη των ισχυρών της Βουλγαρίας και γίνεται ο ίδιος Τσάρος. Ο Ιβάιλο χάνει τους υποστηρικτές του και στο τέλος αναγκάζεται να καταφύγει πέρα από τον Δούναβη, στους Μογγόλους.
1280
1280
Ο ιππότης Λικάριος επικεφαλής Βυζαντινού στόλου ανακτά για το Βυζάντιο σχεδόν όλα τα υπόλοιπα νησιά του Βορείου Αιγαίου και των Κυκλάδων. Το Δουκάτο της Νάξου μένει μόνο με Νάξο και Άνδρο. Στη συνέχεια, ο Λικάριος θα ηγηθεί μιας νικηφόρας εκστρατείας στην Παφλαγονία κατά των Τουρκομάνων. Από τότε δεν θα ξανακουστεί τίποτα άλλο για τον Λικάριο.
1280
Αντιπροσωπεία των βαρόνων του πριγκιπάτου της Αχαΐας μεταβαίνει στη Σικελία και ζητά την αντικατάσταση του βάιλου Γαλερανού ντ’ Ιβρύ. Νέος βάιλος του πριγκιπάτου ορίζεται ο Φίλιππος ντε Λαγκονές που νοικοκυρεύει κάπως τα οικονομικά του πριγκιπάτου κόβοντας νέα τορνέζια στο νομισματοκοπείο της Γλαρέντζας. Θα παραμείνει βάιλος μέχρι το 1282.
1280
Ο σφετεριστής τσάρος της Βουλγαρίας Ιβάιλο αναγκάζεται να καταφύγει στη Χρυσή Ορδή, στην αυλή του Νογκάι Χαν, ο οποίος στην αρχή είναι φιλικός, αλλά λίγο μετά τον σκοτώνει, μετά από παρασκηνιακές ενέργειες του Ιβάν Ασέν Γ’. Ο Ιβάιλο θα γίνει θρύλος. [Οι Μαρξιστές θεωρούν την εξέγερσή του το πρώτο αγροτικό κίνημα στην Ευρώπη.]
1280
Τα τελευταία χρόνια, διάφορες Τουρκομάνικες φυλές κάνουν συνεχώς επιδρομές στη δυτική Μικρά Ασία. Οι επεμβάσεις του Βυζαντινού στρατού δεν έχουν αποτέλεσμα καθώς οι Τούρκοι αποφεύγουν τις μάχες εκ παρατάξεως, και χάρη στις καταδρομικές τακτικές τους επικρατούν συχνά επί των Βυζαντινών. Το πρόβλημα παίρνει σιγά σιγά σοβαρές διαστάσεις.
1280 Άνοιξη
Πολιορκία του Βερατίου. Οι δυνάμεις των Ανδεγαυών του Βασιλείου Σικελίας/Νάπολης ξαναπαίρνουν πίσω το Βουθρωτό και την Κανίνα. Υπό τη διοίκηση του Βουργουνδού Ουγκό ντα Σαλύ (Hugo de Sully – Ρωσονσουλής για τους Βυζαντινούς) πολιορκούν την πόλη Βελλάγραδα (Βεράτιο/Μπεράτ) στην Αλβανία.
1280
Ο συναυτοκράτωρ Ανδρόνικος Β’ εκστρατεύει στη Μ. Ασία, στην περιοχή Μαιάνδρου, για να αντιμετωπίσει τους Τουρκομάνους επιδρομείς. Η εκστρατεία έχει επιτυχία και ο Ανδρόνικος εξυμνείται σε εγκώμια της εποχής. Ο Μιχαήλ Ταρχανειώτης Γλαβάς αναλαμβάνει την ανοικοδόμηση των οχυρώσεων στην πόλη των Τράλλεων (Αϊδίνι). Η οχύρωση θα αποδειχθεί ανεπαρκής, καθώς το 1284 οι Τούρκοι θα καταλάβουν την πόλη.
1280
Ο αυτοκράτωρ Τραπεζούντος Γεώργιος Μέγας Κομνηνός εκστρατεύει εναντίον Τουρκομάνικων φυλών στα νότια όρια της επικράτειας της Τραπεζούντας. Ο Γεώργιος προδίδεται από τους τοπικούς άρχοντες και αιχμαλωτίζεται από τους Τουρκομάνους. Θα απελευθερωθεί σε δυο χρόνια, αλλά θα έχει χάσει τον θρόνο του από τον αδερφό του Ιωάννη.
1280
Μετά την αιχμαλωσία του αυτοκράτορα Γεωργίου, νέος αυτοκράτωρ Τραπεζούντος ανακηρύσσεται ο αδερφός του Ιωάννης Β’ Μέγας Κομνηνός, γιος κι αυτός του Μανουήλ Α’. Θα είναι στον θρόνο μέχρι το 1297. Θα αμφισβητηθεί για λίγο το 1282 όταν ο αδερφός του θα επιστρέψει από την αιχμαλωσία, αλλά θα καταφέρει να παραμείνει στον θρόνο.
1280
Πεθαίνει ο δούκας Αθηνών Ιωάννης ντε Λα Ρος ο οποίος έπασχε από κάποιο αυτοάνοσο νόσημα. Τον διαδέχεται ο αδερφός του Γουλιέλμος ντε Λα Ρος που θα ηγεμονεύσει μέχρι το 1287.
1281 10-4-1281
Ο πάπας Μαρτίνος Δ’ (ο οποίος μόλις έχει εκλεγεί με την υποστήριξη του Καρόλου ντ’Ανζού) αφορίζει αναπάντεχα τον Βυζαντινό αυτοκράτορα Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο. Ταυτόχρονα αναγγέλλει σταυροφορία εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Ο Κάρολος ντ’Ανζού έχει τώρα το έρεισμα να επιτεθεί στο Βυζάντιο, κάτι που εμπόδιζαν οι προηγούμενοι πάπες που ήθελαν να προχωρήσει η Ένωση των Εκκλησιών.
1281
Μάχη του Βερατίου. Ο Μιχαήλ Η’ στέλνει στρατό στην Αλβανία υπό τον μέγα δομέστικο Μιχαήλ Ταρχανειώτη για να ανακουφίσει την πολιορκία του Βερατίου. Οι Βυζαντινοί αποφεύγουν τη μάχη εκ παρατάξεως και κάνουν ανταρτοπόλεμο, μέχρι που ο επικεφαλής των Γάλλων Ουγκώ ντε Σαλύ επιχειρεί αναγνώριση με απόσπασμα 25 ιππέων και αιχμαλωτίζεται. Επικρατεί πανικός στο στρατόπεδο των Λατίνων που παθαίνουν πανωλεθρία.
1281 3-7-1281
Συνθήκη του Ορβιέτο. Το Βασίλειο της Νάπολης (του Καρόλου του Ανδεγαυού) και η Δημοκρατία της Βενετίας συμφωνούν να στηρίξουν τον Φίλιππο του Κουρτεναί για να πάρει την Πόλη με μια νέα σταυροφορία. Στη συμμαχία προσχωρούν ο Ιωάννης Δούκας (Βασιλιάς Θεσσαλίας), ο Στέφανος Μιλούτιν της Σερβίας, ο Τσάρος της Βουλγαρίας. Συγκεντρώνεται πολύ γρήγορα στρατός και στόλος στη Μεσσήνη για να περάσουν στην Ελλάδα.
1281
Οσμανλήδες Τούρκοι Ο Οσμάν (ή Οθμάν) διαδέχεται τον πατέρα του Ερτογκρούλ στην ηγεσία του κρατιδίου (μπεϊλίκι) Σογούτ στην κοιλάδα του Σαγγαρίου. Τις επόμενες 2 δεκαετίες κάνει συχνές επιδρομές στη βυζαντινή επικράτεια. Γίνεται πόλος έλξης για Γαζήδες πολεμιστές από όλη την Ανατολή. Ο Οσμάν θα γίνει ο ιδρυτής της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας.
1282 30-3-1282 ★★★
Σικελικός Εσπερινός Μετά τον φόνο ενός Γάλλου για λόγους τιμής, ξεσπά εξέγερση στη Σικελία εναντίον των Ανδεγαυών. Το επόμενο 24ωρο 2.000 Γάλλοι σκοτώνονται. Οι σφαγές συνεχίζονται επί ένα μήνα. Θεωρείται βέβαιο ότι η εξέγερση είναι δάκτυλος του Μιχαήλ Η’. Ο Κάρολος ντ’ Ανζού στρέφει όλη την προσοχή του στη Σικελία, όπου θα ελέγξει την κατάσταση, προσωρινά. Τα σχέδιά του για επίθεση στο Βυζάντιο ματαιώνονται οριστικά.
1282 Ιούλιος
Ο Μιχαήλ Η’ εκστρατεύει στον Σαγγάριο και προσπαθεί να απωθήσει Τουρκομάνους επιδρομείς. Ο αυτοκράτορας διαπιστώνει ιδίοις όμμασιν ότι μεγάλες περιοχές στη ΒΔ Μικρά Ασία έχουν κακοπάθει από τις συνεχείς επιδρομές. Ο πληθυσμός είναι εξαθλιωμένος, πεινάει και πολλές περιοχές έχουν ερημώσει.
1282
Ο ηγεμόνας της Τραπεζούντας Ιωάννης Β’ Μεγαλοκομνηνός μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη και παντρεύεται την τρίτη κόρη του αυτοκράτορα, την Ευδοκία Παλαιολογίνα. Οι ευγενείς στην Τραπεζούντα είναι αντίθετοι στο γάμο λόγω των ενωτικών πεποιθήσεων του Μιχαήλ Η’. Ο Ιωάννης Β’ αποποιείται τον τίτλο «Βασιλεύς Ρωμαίων» και το αλλάζει σε «Αυτοκράτωρ πάσης Ανατολής, Ιβήρων και Περατείας».
1282
O Στέφανος Ούρος Β’ Μιλούτιν γίνεται βασιλιάς της Σερβίας διαδεχόμενος τον παραιτηθέντα αδερφό του Ντραγκούτιν. Θα βασιλεύσει μέχρι το 1321. Επί των ημερών του το Βασίλειο της Σερβίας θα αποκτήσει πρωταγωνιστικό ρόλο στα Βαλκάνια.
1282 1282-1299
Ο ισχυρός άρχοντας του Μυλοποτάμου Αλέξιος Καλλέργης ξεκινά τη μεγαλύτερη επανάσταση εναντίον των Ενετών στην Κρήτη, μάλλον με την υποστήριξη του Μιχαήλ Η’. Ο Καλλέργης ελέγχει τη δυτική Κρήτη για πολλά χρόνια παρά τις προσπάθειες των Ενετών. Η επανάσταση θα λήξει με ευνοϊκή για τους Κρητικούς συνθήκη το 1299.
1282 Σεπτέμβριος
Ενώ ο Κάρολος ντ’Ανζού έχει ήδη καταπνίξει την εξέγερση στη Σικελία, με εξαίρεση τη Μεσσήνη την οποία πολιορκεί, οι Σικελοί απευθύνονται στον βασιλιά της Αραγωνίας Πέτρο Γ’, ο οποίος έχει δικαιώματα στο νησί ως σύζυγος της Κωνσταντίας κόρης του Μανφρέδου. Ο Πέτρος Γ’ αποβιβάζεται στο Τράπανι και ανακηρύσσεται βασιλιάς Σικελίας στο Παλέρμο. Ο Πάπας τον αφορίζει, αλλά η Σικελία χάνεται για τους Ανδεγαυούς.
1282
Ο Κάρολος Α’ ντ’Ανζού, που είναι μεταξύ άλλων και πρίγκιπας Αχαΐας, διορίζει βάιλο στο πριγκιπάτο τον βαρόνο Χαλανδρίτσας Guy de Dramelay (ο πατέρας του, o 2ος βαρόνος Χαλανδρίτσας ήταν ο γνωστός Τρεμουλάς του Χρονικού του Μορέως). Ο Ντραμελέ θα παραμείνει βάιλος μέχρι το 1285.
1282 τέλη
Οι Σέρβοι υπό τον Στέφανο Μιλούτιν εισβάλλουν σε βυζαντινά εδάφη από βορρά και καταλαμβάνουν τα Σκόπια. Ο Μιχαήλ Η’ στέλνει στρατό εναντίον τους με τη συμμετοχή 4.000 Μογγόλων που έχει στείλει ο Νογκάι Χαν. Η εκστρατεία θα καθυστερήσει λόγω του θανάτου του αυτοκράτορα.
1282 11-12-1282
Ανδρόνικος Β΄ Παλαιολόγος Πεθαίνει ο Μανουήλ Η’ Παλαιολόγος σε ηλικία 59 ετών μετά από 21 χρόνια στον θρόνο. Θάβεται «άψαλτος» ως λατινόφρων. Ο γιος του Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος αναγορεύεται Αυτοκράτορας του Βυζαντίου και θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τις 24 Μαΐου του 1328.
1282
Μια από τις πρώτες ενέργειες του νέου αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ είναι να αποκηρύξει τη λαομίσητη ένωση με τη Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία. Ο πατριάρχης Ιωάννης ΚΑ’ Βέκκος καθαιρείται και εξορίζεται. Στις 31 Δεκεμβρίου επανέρχεται ο ανθενωτικός τέως πατριάρχης Ιωσήφ.
1282
Ο Θεόδωρος Μουζάλων, αξιωματούχος της αυλής του Μιχαήλ Η’, μετά την ανάρρηση στον θρόνο του Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου, γίνεται Μέγας Λογοθέτης και Μεσάζων. Θα είναι ο ισχυρός ανήρ του Βυζαντίου για μία δεκαετία.
1283 Μάρτιος
Ο πατριάρχης Ιωσήφ παραιτείται για λόγους υγείας. Θα πεθάνει λίγο μετά. Θα τον διαδεχθεί ο Γρηγόριος Β’ ο Κύπριος ο οποίος ήταν επί Μιχαήλ Η’ υπέρ της Ένωσης, αλλά έγινε εγκαίρως ανθενωτικός μετά τον θάνατο του Μιχαήλ Η’.
1283
Ο στρατός των 4.000 Μογγόλων που είχε ετοιμάσει ο Μιχαήλ Η’ επιτίθεται στη Σερβία με επικεφαλής τον Μιχαήλ Ταρχανειώτη Γλαβά και προκαλεί μεγάλες καταστροφές χωρίς σοβαρή αντίσταση. Παρ’ όλα αυτά οι Σέρβοι θα διατηρήσουν τα εδάφη που κέρδισαν και θα κρατήσουν την πόλη των Σκοπίων που θα γίνει πρωτεύουσά τους. Επιπλέον συνεχίζουν τις διεισδύσεις στη βυζαντινή επικράτεια φτάνοντας μέχρι την Καβάλα.
1283
Ο Νικηφόρος Α’ καλεί στην Άρτα τον Μιχαήλ, γιο τού Ιωάννη Α’ της Θεσσαλίας, για να τον παντρέψει τάχα με την κόρη του. Εκεί ο Μιχαήλ συλλαμβάνεται και στέλνεται στην Κ/Πολη όπου θα πεθάνει φυλακισμένος το 1307. Η δολοπλοκία αποδίδεται στην Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή, σύζυγο του Νικηφόρου Α’ και ανιψιά του Μιχαήλ Η’, η οποία υποδαυλίζει διχόνοια ανάμεσα στα δύο αδέρφια/δεσπότες προς όφελος της Κ/Πολης.
1283
Οχλική σύνοδος στις Βλαχερνές. Καθαιρούνται οι ενωτικοί επίσκοποι. Επικρατεί κλίμα εκδίκησης εναντίον των λατινοφρόνων. Ο μετριοπαθής Ανδρόνικος Β’ προσπαθεί να κατευνάσει το μένος των φανατικών. Οι οποίοι φανατικοί διασπώνται περαιτέρω σε Ιωσηφίτες και Αρσενιάτες.
1284
Μετά την αιχμαλωσία του γιου του με το ύπουλο σχέδιο της Άννας Παλαιολογίνας, ο ηγεμόνας Θεσσαλίας εισβάλλει στις περιοχές του Δεσποτάτου της Ηπείρου και καταλαμβάνει κάστρα, όπως το Αγγελόκαστρο στην Αιτωλοακαρνανία.
1284 περίπου
Ο μέγας κοντόσταυλος Μιχαήλ Ταρχανειώτης Γλαβάς εκστρατεύει εναντίον των Ανδεγαυών [Ανδεγαυοί=Γάλλοι ηγεμόνες της Ν.Ιταλίας του οίκου των Ανζού] στη σημερινή Αλβανία και ανακτά για το Βυζάντιο το Δυρράχιο, την Κανίνα και την Κρούγια.
1284
Σύνοδος Αδραμυττίου. Ο Ανδρόνικος Β’ προσπαθεί να τα βρει χωρίς επιτυχία με τους Αρσενιάτες, δηλαδή τους οπαδούς τού πατριάρχη Αρσενίου Αυταριώτη που είχε αφορίσει τον Μιχαήλ Η’ για την τύφλωση του Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη και οι οποίοι δεν αναγνωρίζουν ότι οι Παλαιολόγοι κατέχουν νόμιμα τον θρόνο. Ακολουθούν διώξεις των Αρσενιατών. Ο στρατηγός Ιωάννης Ταρχανειώτης είναι ο αρχηγός των πιο φανατικών Αρσενιατών.
1284
Ο Σέρβος βασιλιάς Στέφανος Ούρος Β’ Μιλούτιν εισβάλλει και αποκτά τον έλεγχο της σημερινής βόρειας Αλβανίας.
1284
★★
Τέλος του Βυζαντινού στόλου Για να εξοικονομήσει χρήματα, ο Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος παίρνει την ολέθρια απόφαση να κάνει περικοπές δαπανών καταργώντας τον βυζαντινό στόλο. [Πάντως είναι υπερβολική αυτή η ευρέως αποδεκτή διατύπωση. Μάλλον πρόκειται για πλημμελή συντήρηση και προσωρινή διακοπή ναυπήγησης νέων πλοίων –υπάρχει δραστηριότητα ενός αναιμικού Βυζαντινού ναυτικού και κατά τον 14ο αιώνα.]
1285 7-1-1285
Αρρωσταίνει και πεθαίνει ξαφνικά ο Κάρολος Α’ ο Ανδεγαυός (Charles d’ Anjou) ενώ ετοιμαζόταν για μεγάλη εκστρατεία για ανάκτηση της Σικελίας από τους Αραγωνέζους. Τον διαδέχεται ο γιος του Κάρολος Β’ ο Χωλός, ο οποίος όμως είναι ακόμη αιχμάλωτος των Αραγωνέζων (θα απελευθερωθεί το 1288). Την αντιβασιλεία στο βασίλειο των Ανδεγαυών ασκεί ο Ροβέρτος κόμης του Αρτουά (αδερφός του Καρόλου Α’).
1285
Ο δούκας Αθηνών Γουλιέλμος ντε Λα Ρος διορίζεται από τον κόμη Ροβέρτο του Αρτουά βάιλος του Πριγκιπάτου της Αχαΐας (μέχρι το 1287). Την εποχή αυτή ο έχων τον τίτλο του Πρίγκιπα της Αχαΐας Κάρολος Β’ των Ανζού είναι αιχμάλωτος των Αραγωνέζων και κανένας Φράγκος εκτός Ελλάδος δεν ασχολείται με την Αχαΐα.
1285 2-11-1285
Πεθαίνει ο βασιλιάς της Αραγωνίας Πέτρος Γ’. Το Βασίλειο της Σικελίας θα το κληρονομήσει ο γιος του Ιάκωβος Β’ που αργότερα θα γίνει και Βασιλιάς Αραγωνίας, οπότε θα κάνει αντιβασιλέα στο Βασίλειο της Σικελίας τον αδερφό του Φρειδερίκο Β’.
1285
Μια ορδή 10.000 Μογγόλων εισβάλλει από βορρά στη Θράκη και φτάνει μέχρι τη Σηλυβρία, κοντά στην Πόλη, σκορπώντας τον τρόμο. Ο κυβερνήτης Μεσημβρίας Εμβερτόπουλος κατορθώνει να τους απωθήσει.
1285
Ο Ανδρόνικος Β’ συγκαλεί σύνοδο στο παλάτι των Βλαχερνών όπου διακηρύσσεται επίσημα η απόρριψη της Ένωσης των Εκκλησιών. Επίσης γίνεται απόπειρα να λυθούν οι διαφορές μεταξύ ενωτικών και ανθενωτικών εντός του Ορθόδοξου κλήρου χωρίς αποτέλεσμα.
1285
Παναγία η Παρηγορήτισσα Ο Δεσπότης Ηπείρου Νικηφόρος Α’ Κομνηνός Δούκας θεμελιώνει τον ναό της Παναγίας της Παρηγορήτισσας (ή Παρηγορήτριας) στην Άρτα. Πρόκειται για οκταγωνικό σταυροειδή ναό, από τα αριστουργήματα της βυζαντινής αρχιτεκτονικής. Θα αποπερατωθεί το 1289. Θα ονομαστεί «Παρηγορήτισσα», επειδή, σύμφωνα με το θρύλο, η Παναγία παρηγόρησε τη μάνα του κάλφα που έσπρωξε στο κενό ο αρχιμάστορας.
1285
Στον απόηχο της συνόδου των Βλαχερνών, ο πατριάρχης Γρηγόριος Β’ θα δημοσιεύσει την πραγματεία «Έκθεσις του Τόμου της Πίστεως κατά του Βέκκου» για να εξομαλύνει τις θεωρητικές διαφορές περί Ενώσεως των Εκκλησιών, το οποίο όμως θα χειροτερέψει τα πράγματα προκαλώντας τις σφοδρές αντιδράσεις των ανθενωτικών.
1287
Πεθαίνει ο δούκας Αθηνών Γουλιέλμος Ντε Λα Ρος και τον διαδέχεται ο γιος του Γκυ Β’ Ντε Λα Ρος (εγγονός του Ιωάννη Α’ Δούκα της Θεσσαλίας). Ο νέος Δούκας είναι μόλις 7 ετών και τελεί υπό την επιτροπεία της μητέρας του Ελένης Αγγελίνας Κομνηνής (κόρης του Ιωάννη Α’).
1287
Ο Ροβέρτος του Αρτουά διορίζει νέο βάιλο του Πριγκιπάτου της Αχαΐας τον Νικόλαο Β’ Σαιντ-Ομέρ (Nicholas de Saint-Omer) βαρόνο του μισού της Θήβας, o οποίος θα είναι εξαιρετικός. Θα κτίσει το κάστρο του Παλιού Ναβαρίνου και το κάστρο στο Μανιατοχώρι, βόρεια από τη Μεθώνη. Το 1289 θα αντικατασταθεί στη θέση του βάιλου από το βαρόνο Βοστίτσας (Αιγίου) Guy de Charpigny.
1287
Ο σουλτάνος Καλαβούν των Μαμελούκων καταλαμβάνει τη Λαττάκεια (Λαοδίκεια Πάραλος), το κυριότερο λιμάνι της Συρίας, που ήταν απομεινάρι του Πριγκιπάτου της Αντιοχείας και το υπεράσπιζαν οι ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ.
1289 Απρίλιος
Ο Μαμελούκος σουλτάνος Καλαβούν συγκεντρώνει μεγάλες δυνάμεις και πολιορκεί την Τρίπολη του Λιβάνου, ένα από τα τελευταία κρατίδια των Σταυροφόρων. Μετά από πολιορκία ενός μηνός, η πόλη πέφτει και οι Μαμελούκοι την ισοπεδώνουν. Όλοι οι υπερασπιστές και γενικά οι άρρενες κάτοικοι σφάζονται. Η τελευταία ηγεμών, η κόμισσα Λουκία της Τρίπολης (κόρη του Βοημούνδου ΣΤ’ της Αντιόχειας), καταφεύγει στην Κύπρο.
1289 Μάιος
Ο Ανδεγαυός Κάρολος Β’ ο Χωλός που απελευθερώθηκε από τους Αραγωνέζους την προηγούμενη χρονιά, στέφεται από τον Πάπα Βασιλιάς Σικελίας και Νάπολης. Στην πράξη, ο Κάρολος Β’ θα είναι μόνο Βασιλιάς Νάπολης, δεδομένου ότι οι Αραγωνέζοι κατέχουν τη Σικελία. Ο Κάρολος Β’ θα αποδεχθεί την κατάσταση (δηλαδή την απώλεια της Σικελίας), κάτι που θα εκνευρίσει πολλούς Γάλλους ευγενείς που θα τον εγκαταλείψουν.
1289 Ιούνιος
Παραιτείται ο πατριάρχης Γρηγόριος Β’ καθώς οι θεωρητικές του τοποθετήσεις για την Ένωση των Εκκλησιών θεωρούνται απαράδεκτες από τους ανθενωτικούς και επιπλέον έχει έρθει σε σύγκρουση με τους οπαδούς του σχίσματος των Αρσενιατών (τους σκληροπυρηνικούς οπαδούς του πατριάρχη Αρσενίου που είχε αφορίσει τον Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγο).
1289 16-9-1289
Ο βασιλιάς της Νάπολης Κάρολος Β’ ο Χωλός κρίνει ότι πρέπει να υπάρχει ένας τοπικός ηγέτης στο Πριγκιπάτο της Αχαΐας. Για τον σκοπό αυτό παντρεύει τη χήρα του αδερφού του Φιλίππου και κόρη τού Γουλιέλμου Βιλλεαρδουίνου Ισαβέλλα (τη γνωστή Ιζαμπώ) με τον αξιωματούχο του Florent de Hainaut (Φλωρέντιος του Αινώ, «μισίρ Φλοράς» στο Χρονικόν). Και τους δωρίζει το Πριγκιπάτο.
1289 14-10-1289
Νέος πατριάρχης Κωνσταντινουπόλεως ορίζεται ο ασκητής του Αγίου Όρους Αθανάσιος. Ο αυστηρών ηθών νέος πατριάρχης στρέφεται κατά των μοναχών που δεν είναι στις μονές τους και κατά των επισκόπων που δεν είναι στις επισκοπές τους και εγκαταβιούν στην Κωνσταντινούπολη εις βάρος του Πατριαρχείου. Θα κάνει πολλούς εχθρούς και θα αναγκαστεί σε παραίτηση το 1293. Θα επανέλθει το 1303.
1289
Πεθαίνει ο ηγεμόνας της Θεσσαλίας Ιωάννης Α’ Δούκας. Τον διαδέχεται ο ανήλικος γιος του Κωνσταντίνος Δούκας.
1289
Ισαβέλλα και Φλωρέντιος Η Ισαβέλλα (Ιζαμπώ) Βιλλεαρδουίνου και ο Φλωρέντιος του Αινώ, που θα αποκτήσουν μια κόρη τη Ματθίλδη του Αινώ, εγκαθίστανται στην Πελοπόννησο και αναλαμβάνουν τη διακυβέρνηση του Πριγκιπάτου Αχαΐας υπό την επικυριαρχία του Βασιλείου της Νάπολης. Ο Φλωρέντιος θα αποδειχθεί εξαιρετικός χαρακτήρας και ικανός ηγέτης σε μια εποχή που οι Φράγκοι είναι αποδυναμωμένοι.
1289
Νέος μητροπολίτης Λακεδαίμονος αναλαμβάνει ο Κρητικός λόγιος Νικηφόρος Μοσχόπουλος. Η Μητρόπολη μεταφέρεται στον Μυστρά που τις τελευταίες δεκαετίες έχει γνωρίσει μεγάλη ανάπτυξη. Ο Μυστράς θα γίνει στο εξής το θρησκευτικό και διοικητικό κέντρο των Βυζαντινών στην Πελοπόννησο. Πιστεύεται ότι ο Επίτροπος Μορέως μεταφέρει την έδρα του στον Μυστρά (από τη Μονεμβασιά) περίπου αυτή την εποχή.
1290
1290
Ο Τούρκος φύλαρχος Οσμάν παίρνει από τον Σελτζούκο σουλτάνο την περιοχή του Δορυλαίου (Εσκισεχιρ) και ανεξαρτητοποιείται. Η επικράτειά του μεγαλώνει.
1290
Ο πρίγκιπας Αχαΐας Φλωρέντιος του Αινώ υπογράφει συνθήκη ειρήνης με τον Βυζαντινό Αυτοκράτορα Ανδρόνικο Β’. Πρόκειται για τη «Συνθήκη της Γλαρέντζας» που δίνει στον Φλωρέντιο περιθώριο να αναδιοργανώσει το κράτος του. H συνθήκη θα καταργηθεί de facto όταν οι Σλάβοι της Μεσσηνίας θα καταλάβουν την Καλαμάτα το 1293.
1291
Ανακαινίζεται από τον μητροπολίτη Λακεδαίμονος Νικηφόρο Μοσχόπουλο η εκκλησία του Αγίου Δημητρίου στον Μυστρά, η γνωστή μητρόπολη του Μυστρά. Σβήνονται οι εικόνες των Ρωμαιοκαθολικών και κάθε στοιχείο που έχει σχέση με τους ενωτικούς προκατόχους του.
1291
Ο αδερφός του αυτοκράτορα Κωνσταντίνος Παλαιολόγος και ο εξάδελφός του πρωτοστράτορας Μιχαήλ Στρατηγόπουλος κατηγορούνται για συνωμοσία κατά του αυτοκράτορα. Ο Ανδρόνικος Β’ διατάσσει κατάσχεση των περιουσιών τους.
1291 18-5-1291
Ο Μαμελούκος σουλτάνος Αλ-Ασράφ Χαλίλ πολιορκεί με τεράστιο στρατό την Άκκρα, το τελευταίο οχυρό των Σταυροφόρων στην Παλαιστίνη. Μετά από επικές μάχες για πάνω από ένα μήνα, η πόλη πέφτει. Η πτώση της Άκκρας σηματοδοτεί το τέλος των Σταυροφοριών προς τα Ιεροσόλυμα. Το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ θα επιβιώσει «στα χαρτιά» στην Κύπρο, όπου ο Φράγκος βασιλιάς Ερρίκος Β’ είναι και τιτουλάριος Βασιλιάς Ιερουσαλήμ.
1291
Ο Νικηφόρος Α’ της Ηπείρου επιδιώκει συμμαχία με τον Κάρολο Β’ της Νάπολης. Αυτό προκαλεί την μήνιν των Βυζαντινών που στέλνουν στρατό (14.000 ιππείς, 10.000 πεζούς –Κουμάνους, Τούρκους, Γερμανούς) και πολιορκούν τα Ιωάννινα. Ο Νικηφόρος ζητάει βοήθεια από τους Φράγκους. Ο βαρόνος της Θήβας Σαιντ Ομέρ βοηθάει με 400-500 ιππότες και ο κόμης Ριχάρδος Α’ Ορσίνι με 100 ιππότες. Οι Βυζαντινοί οπισθοχωρούν.
1291
Μετά την πτώση της Άκκρας, οι ιππότες του τάγματος του Αγίου Ιωάννη της Ιερουσαλήμ (ή αλλιώς, οι Οσπιτάλιοι ή Ιωαννίτες) εγκαθίστανται προσωρινά στην Κύπρο, με την ελπίδα ότι σύντομα θα τους δοθεί η ευκαιρία να επιστρέψουν στους Αγίους Τόπους.
1292
Ο ναύαρχος των Αραγωνέζων Ρουτζέρο ντι Λαούρια (Ruggiero di Lauria) κάνει επιδρομή με 30 πλοία στις ελληνικές θάλασσες. Λεηλατεί τη Χίο, τη Μυτιλήνη, τη Λήμνο και τη Θήρα. Δεν διστάζει να επιτεθεί και σε Άνδρο, Τήνο, Μύκονο. Στη συνέχεια λεηλατεί την κάτω πόλη της Μονεμβασιάς και τα παράλια της Μάνης.
1292
Ο Αραγωνέζος Ρουτζέρο ντι Λαούρια, επωφελούμενος από την απουσία του Φλωρεντίου του Αινώ, κάνει επιδρομή στον Μοριά. Στις μάχες που ακολουθούν, ο ικανότατος ντε Λαούρια νικά και αιχμαλωτίζει ιππότες του πριγκιπάτου της Αχαΐας, μεταξύ των οποίων τον Ιωάννη ντε Τουρναί. Η Ισαβέλλα για να τους απελευθερώσει, αναγκάζεται να πληρώσει λύτρα συναντώντας τον ντi Λιούρια η ίδια στην παραθαλάσσια θέση Καλό Ποτάμι.
1292
Ενώ η Μαρία Αγγελίνα, κόρη του Δεσπότη της Ηπείρου είναι όμηρος στην Κεφαλονιά (για να κλειδώσει η συμμαχία εναντίον του Βυζαντίου) ο παλατινός κόμης Κεφαλληνίας και Ζακύνθου Ριχάρδος Α’ Ορσίνι την παντρεύει με τον γιο και διάδοχό του Ιωάννη Α’ Ορσίνι. Ο Νικηφόρος Α’ οργίζεται γιατί καταλαβαίνει τις εδαφικές βλέψεις των Ορσίνι. Τελικά, συναινεί με τον όρο ότι οι νιόπαντροι θα ζήσουν κοντά του.
1293
Οι Σλάβοι των Σκορτών εξεγείρονται και καταλαμβάνουν το κάστρο της Καλαμάτας δηλώνοντας ότι το κάστρο υπάγεται πλέον στον Μυστρά. Οι Φράγκοι διαμαρτύρονται στον αυτοκράτορα. Ο πρωτοαλλαγάτορας του Μυστρά Γεώργιος Σγουρομάλλης καθοδηγεί τους Φράγκους πώς να χειριστούν την υπόθεση και βοηθάει να επιστραφεί το κάστρο στους Φράγκους. Ο Σγουρομάλλης θα τιμωρηθεί και θα χάσει τα αξιώματά του.
1293
Ο πιγκέρνης Αλέξιος Φιλανθρωπηνός Ταρχανειώτης διορίζεται Δούκας του Θέματος Θρακησίων αναλαμβάνοντας ανώτατος διοικητής στη Μικρά Ασία (εκτός από τα παράλια Ιωνίας). Τίθεται στη διάθεσή του ένα στράτευμα που αρχικά προοριζόταν για την Κρήτη. Ο Φιλανθρωπηνός είναι γιος του στρατηγού Μιχαήλ Ταρχανειώτη Γλαβά, δηλαδή εγγονός της Μάρθας, αδερφής του Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγου.
1294
Ο Αλέξιος Φιλανθρωπηνός έχει θεαματικές επιτυχίες εναντίον των Τουρκομάνων και ανακτά φρούρια και πόλεις. Γίνεται πολύ δημοφιλής. Η Κωνσταντινούπολη κατακλύζεται από λάφυρα και δούλους. Οι απρόσμενες αυτές επιτυχίες αναζωογονούν τη δυτική Μικρά Ασία και προκαλούν ενθουσιασμό στη Βασιλεύουσα. Προκαλούν όμως και τον φθόνο.
1294
Πεθαίνει ένας από τους επιφανέστερους Φράγκους της φραγκοκρατούμενης Ελλάδας, ο άρχοντας της Θήβας Νικόλαος Β’ Σαιντ-Ομέρ. Τον διαδέχεται ο γιος του Οθων Σαιν-Ομέρ. Το 1299 βαρόνος θα γίνει ο ανιψιός του Νικόλαος Γ’.
1294 13-8-1294
Ο δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος Α’ παντρεύει τη άλλη του κόρη Θαμάρ με τον πρίγκιπα του Τάραντα Φίλιππο Α’, γιο τού Ανδεγαυού βασιλιά της Νάπολης Καρόλου Β’ του Χωλού. Ο Φίλιππος παίρνει προίκα τη Βόνιτσα, το Αργυρόκαστρο, τη Ναύπακτο και κάποια μικρότερα κάστρα της Αιτωλίας, όπως το Αγγελόκαστρο. Μάλιστα, ο Νικηφόρος ορίζει για διάδοχό του τον Φίλιππο του Τάραντα.
1294
Ξεσπά πόλεμος μεταξύ Γένοβας και Βενετίας που εκδηλώνεται με διάφορα επεισόδια και ναυμαχίες σε όλη τη Μεσόγειο. Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ δηλώνει ουδέτερος και απαγορεύει οποιαδήποτε εχθροπραξία στην Προποντίδα.
1294
Πεθαίνει ο Θεόδωρος Μουζάλων. Νέος «Μεσάζων» και «Μυστικός» γίνεται ο λόγιος Νικηφόρος Χούμνος, που θα ασκεί πρωθυπουργικά καθήκοντα μέχρι το 1310, περίοδο κατά την οποία ο αυτοκράτορας θα απουσιάζει όλο και περισσότερο από τα διοικητικά του καθήκοντα για να αφιερωθεί στην προσευχή και τη νηστεία, αφήνοντας τον Χούμνο να κυβερνά το κράτος.
1295 21-5-1295
Ο Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος, γιος του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’, αναγορεύεται συναυτοκράτορας. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον θάνατό του στις 12 Οκτωβρίου του 1320. Για ένα διάστημα, ο πατέρας του θα αποσυρθεί και ο Μιχαήλ Θ’ θα ασκεί πλήρη βασιλική εξουσία. Θα πεθάνει πριν από τον πατέρα του.
1295
Η μητέρα τού ανήλικου Κωνσταντίνου Δούκα, ηγεμόνα της Θεσσαλίας, αρχίζει διαπραγματεύσεις με την Κωνσταντινούπολη. Το Δουκάτο των Νέων Πατρών αναγνωρίζει την επικυριαρχία του Βυζαντίου και ο Κωνσταντίνος Δούκας παίρνει τον τίτλο του σεβαστοκράτορα.
1295 Φθινόπωρο
Ο χαρισματικός Αλέξιος Φιλανθρωπηνός, διοικητής στη Μικρά Ασία και ανιψιός του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ Παλαιολόγου, παρασυρμένος από τη μεγάλη δημοφιλία του μετά τις επιτυχίες του εναντίον των Τούρκων και βλέποντας παράλληλα την ανικανότητα και την απληστία της κεντρικής διοίκησης, στασιάζει.
1296
Ο Λομβαρδός ιππότης Βονιφάτιος της Βερόνα (Bonifacio da Verona) γιος ενός από τους τριτημόριους της Εύβοιας (αλλά όχι κληρονόμος του) είναι στην υπηρεσία του δούκα Γκυ Β’ ντε Λα Ρος. Εκστρατεύει στην Εύβοια, μεγάλο μέρος της οποίας ανήκει στο Βυζάντιο από την εποχή του Λικάριου. Κατορθώνει να ανακαταλάβει το Κοκκινόκαστρο της Καρύστου και τελικά να διώξει εντελώς τους Βυζαντινούς από την Εύβοια.
1296
Δεδομένου ότι οι απόγονοι των τριτημορίων της Εύβοιας είναι πλέον, για διαφόρους λόγους, ανίσχυροι, ο Βονιφάτιος της Βερόνα κρατάει τα κάστρα που κατέλαβε στην Εύβοια και γίνεται ο ντε φάκτο άρχοντας του νησιού. Έχει την υψηλή προστασία του δούκα Αθηνών Γκυ Β’ ντε Λα Ρος (που είναι παιδικός του φίλος), αλλά οι σχέσεις με τους Ενετούς στη Χαλκίδα είναι τεταμένες.
1296
Οι Γενοβέζοι της Κωνσταντινούπολης επιτίθενται στη συνοικία των Ενετών και την καταστρέφουν. Πολλοί Ενετοί σκοτώνονται. Ο αυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ όχι μόνο δεν παίρνει μέτρα εναντίον των Γενοβέζων, αλλά φυλακίζει τους Ενετούς που επέζησαν μαζί με τον Ενετό βάιλο Μάρκο Μπέμπο. Τα γεγονότα σχετίζονται με τον εν εξελίξει Ενετο-Γενουατικό πόλεμο στη Μεσόγειο (1294-1299).
1296 Ιούλιος
Ένας ενετικός στόλος υπό τον Ruggiero Morosini Malabranca καταπλέει στον Βόσπορο για να πάρει εκδίκηση για τη σφαγή των Ενετών κατοίκων της Πόλης. Η γενοβέζικη συνοικία του Γαλατά πυρπολείται. Στην πορεία αυτής της ναυτικής επιχείρησης, οι Ενετοί καταλαμβάνουν και πολλές βάσεις Γενοβέζων στο Αιγαίο και στη Μαύρη Θάλασσα, συμπεριλαμβανομένης της Φώκαιας. Οι Βυζαντινοί δεν αντιδρούν.
1296
Ο Ιάκωβος Β’ της Αραγωνίας, μετά από πιέσεις του Πάπα και με ανταλλάγματα τη Σαρδηνία και την Κορσική, συμφωνεί να επιστρέψει τη Σικελία στους Ανδεγαυούς και στον Κάρολο Β’ της Νάπολης. Όμως οι κάτοικοι της Σικελίας επαναστατούν και με την ανοχή του Ιακώβου Β’, ο αδερφός του και αντιβασιλέας Φρειδερίκος Β’ αναγορεύεται Βασιλιάς της Σικελίας. Θα παραμείνει στον θρόνο μέχρι τον θάνατό του το 1337.
1296
Ο Σέρβος βασιλιάς Στέφανος Ούρος Β’ Μιλούτιν καταλαμβάνει το Δυρράχιο που το ελέγχουν οι Ανδεγαυοί της Νάπολης. Δεν θα το κρατήσει για πολύ. Θα το καταλάβει ξανά το 1319 για να το ξαναχάσει το 1322.
1296
Ο Αλέξιος Φιλανθρωπηνός που έχει στασιάσει στη Μικρά Ασία δεν κινείται πολύ δυναμικά για να επιβάλει το κίνημά του. Διαπραγματεύεται με τον αυτοκράτορα, αλλά συλλαμβάνεται με δόλο, τυφλώνεται και εξορίζεται. [Οι εξελίξεις με τους Τούρκους θα ήταν πιθανότατα διαφορετικές αν είχε πετύχει ο Φιλανθρωπηνός.]
1297 περίπου
Θάνατος του Νικηφόρου Α’ Δούκα Πεθαίνει ο δεσπότης της Ηπείρου Νικηφόρος Α’ Δούκας. Ο ίδιος είχε ορίσει για διάδοχό του τον γαμπρό του Φίλιππο του Τάραντα, αλλά η χήρα του, η περιβόητη Άννα Παλαιολογίνα Καντακουζηνή, επιβάλλει για νέο Δεσπότη τον γιο της Θωμά Α’ Δούκα, οποίος είναι 12 χρονών, οπότε η ίδια τελεί χρέη αντιβασίλισσας και ασκεί την εξουσία στο Δεσποτάτο.
1297
Ο Φλωρέντιος του Αινώ, σύζυγος της Ισαβέλλας Βιλλεαρδουίνου και πρίγκιπας Αχαΐας, πεθαίνει ξαφνικά σε ηλικία 50 ετών. Η Ισαβέλλα μένει μόνη στην ηγεσία του Πριγκιπάτου.
1297
Ο Ανδρόνικος Β’ στέλνει στρατό με επικεφαλής τον Ταρχανειώτη Γλαβά εναντίον των Σέρβων που έχουν καταλάβει τη Βόρεια Μακεδονία. Ο Γλαβάς επιστρέφει ηττημένος και συνιστά στον αυτοκράτορα να τα βρει με τους Σέρβους με δυναστικό γάμο. Ο Ανδρόνικος στέλνει τον Θεόδωρο Μετοχίτη (5 φορές) στα Σκόπια για διαπραγματεύσεις. Τελικά θα συμφωνηθεί να παντρευτεί ο Σέρβος βασιλιάς τη μοναχοκόρη τού Ανδρόνικου.
1297
Μετά το θάνατο του συζύγου της, η Ισαβέλλα διορίζει εκπρόσωπό της (Βάιλο) τον Ριχάρδο Ορσίνι (Παλατινό κόμη Κεφαλληνίας και Ζακύνθου) και αποσύρεται στο κάστρο Νησί (σημ. Μεσσήνη Μεσσηνίας).
1297 16-8-1297
Πεθαίνει ο αυτοκράτορας της Τραπεζούντας Ιωάννης Β’ Μέγας Κομνηνός σε ηλικία 35 ετών. Τον διαδέχεται ο 15χρονος γιος του Αλέξιος Β’ Μέγας Κομνηνός που θα βασιλεύσει μέχρι το 1330.
1298
Ο φανατικός Αρσενιάτης Ιωάννης Ταρχανειώτης αποφυλακίζεται και αποστέλλεται στη Μικρά Ασία, στον Μαίανδρο ποταμό, για να αντιμετωπίσει τους Τουρκομάνους. Ο Ταρχανειώτης έχει επιτυχίες και κυρίως ξεκινά σημαντικές μεταρρυθμίσεις βλέποντας την αποδιοργάνωση καθώς οι Πρόνοιες (τιμάρια που δίνονταν σε στρατιωτικούς) υφαρπάζονται από διεφθαρμένους τοπάρχες.
1298
O στρατηγός Ιωάννης Ταρχανειώτης καταπολεμά τη διαφθορά των αξιωματούχων και των γαιοκτημόνων στη Μικρά Ασία. Η επαναξιολόγηση και ανακατανομή αυτών των γαιών είναι τόσο επιτυχημένη, που όχι μόνο αυξάνεται ο αριθμός των στρατιωτών, αλλά περισσεύουν λεφτά για τον εξοπλισμό ενός μικρού στόλου.
1298
Η πριγκίπισσα της Αχαΐας Ισαβέλλα Βιλλεαρδουίνου παντρεύει την κόρη της Ματθίλδη του Αινώ, που είναι μόλις 5 χρονών, με τον δούκα Αθηνών Γκυ Β’ ντε Λα Ρος, ο οποίος παίρνει προίκα την καστελλανία Καλαμάτας.
1299
Η 5χρονη Σιμωνίς Παλαιολογίνα, κόρη του αυτοκράτορα Ανδρόνικου Β’ και της Γιολάντας του Μομφερά, παντρεύεται στη Θεσσαλονίκη τον Σέρβο βασιλιά Στέφανο Β’ Μιλούτιν. Ο γάμος σφραγίζει την ειρήνη μεταξύ Βυζαντίου και Σέρβων. Για τον Μιλούτιν, που κρατάει ως προίκα τη Βόρεια Μακεδονία, αυτός είναι ο 4ος γάμος. Στην Κ/Πολη υπάρχουν πολλές αντιδράσεις, κυρίως από την Εκκλησία.
1299 περίπου ★★
Οθωμανοί Τούρκοι: Η Αρχή Ο Οσμάν Α’ μεγαλώνει αισθητά την επικράτειά του εις βάρος γειτονικών περιοχών –και του Βυζαντίου. Κηρύσσει την πλήρη ανεξαρτησία του από τους Σελτζούκους. Αυτό το γεγονός θεωρείται η απαρχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι οπαδοί και οι υπήκοοι του Οσμάν θα ονομαστούν «Οσμανλήδες», και από νεώτερους ιστορικούς «Οθωμανοί».
1299
Ο ενετικός στόλος επιτίθεται ξανά σε βυζαντινές περιοχές συνεχίζοντας τον πόλεμο που άρχισε το 1296. Καταλαμβάνονται πολλά νησιά που είχε πάρει ο Λικάριος για το Βυζάντιο σχεδόν 20 χρόνια πριν.
1299
Η Χερσών ή Χερσόνησος στην Κριμαία λεηλατείται και καταστρέφεται από τους Μογγόλους της Χρυσής Ορδής. Η Χερσών, που από τις αρχές του 13ου αιώνα ανήκε στην αυτοκρατορία της Τραπεζούντας, και που ήταν ήδη σε παρακμή όντας απομονωμένη και περικυκλωμένη από Σελτζούκους, Μογγόλους, Γενοβέζους κ.λπ. δεν θα ξαναγίνει ποτέ η σημαντική πόλη του Ελληνισμού που ήταν στο παρελθόν.
1299
Πεθαίνει ο άρχοντας της Θήβας Όθων Σαιντ-Ομέρ και τον διαδέχεται ο ανιψιός του Νικόλαος Γ’ Σαιντ-Ομέρ, που θα είναι ο τελευταίος των Σαιντ-Ομέρ στη Θήβα (θα πεθάνει το 1314).
1299
Λήγει η επανάσταση στην Κρήτη με την υπογραφή της «Ειρήνης του Αλεξίου Καλλέργη» που υπογράφεται από τον δούκα της Κάντιας Μιχαέλ Βιτάλι και τους αρχηγούς των Κρητικών. Η συνθήκη προβλέπει αμνήστευση, προνόμια κ.λπ. Ο Καλλέργης γίνεται ο άρχοντας των Ορθοδόξων της Κρήτης με μεγάλο κύρος και θα μείνει μέχρι τον θάνατό του (1321) πιστός στη συνθήκη και στους Ενετούς.
1299
Λιμός στην Κωνσταντινούπολη που θα συνεχιστεί μέχρι το 1303. Ο πατριάρχης Αθανάσιος κατηγορεί τους Δυνατούς που προτιμούν να αποθηκεύουν το σιτάρι για να αυξάνονται οι τιμές ή επειδή το πουλούν σε άλλες αγορές. Πολλοί θάνατοι από την πείνα.
Μάχες 
Αυτοκράτορες 