Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη Ηλιουπόλεως |
χρόνος: 640Ιούλιος |
| Αποφασιστική νίκη των Αράβων που οδήγησε στην κατάκτηση όλης της Αιγύπτου | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Άραβες
|
τοποθεσία: Κοντά στην Ηλιούπολη (ή Ηλιόπολη), αρχαία πόλη της Αιγύπτου, όπου σήμερα βρίσκεται το Κάιρο
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Μάχη εκ Παρατάξεως |
πόλεμος: Αραβική Κατάκτηση της Αιγύπτου |
σύγχρονη χώρα:
Αίγυπτος |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Ηράκλειος) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Θεόδωρος, στρατιωτικός Διοικητής Αιγύπτου | Αμρ Ιμπν αλ-Ας |
| Δυνάμεις: | 20.000 | 15.000 |
| Απώλειες: | Μεγάλες |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Η δεκαετία του 630 ήταν καταστροφική για το Βυζάντιο που έχασε από τους Άραβες ζωτικές περιοχές όπως τη Συρία και την Παλαιστίνη. Μετά τις επιτυχίες του κατά των Βυζαντινών στη Συρία, ο Μουσουλμάνος Στρατηγός Αμρ Ιμπν αλ-Ας πρότεινε στον Χαλίφη Ουμάρ(1) να εισβάλλει στην Αίγυπτο. «Η Αίγυπτος», του είπε, «είναι πλούσια σε αγαθά και φτωχή σε στρατιωτική ετοιμότητα». Ο Ουμάρ συμφώνησε χωρίς να είναι απόλυτα πεπεισμένος για την επιτυχία μιας τέτοιας εκστρατείας. Η επίθεση κατά της Αιγύπτου αιφνιδίασε τους Βυζαντινούς, οι οποίοι πίστευαν ότι οι Άραβες θα χρειαζόταν τουλάχιστον μια γενιά για να οργανώσουν τις μέχρι τότε κατακτήσεις τους στη Μέση Ανατολή, πριν εισβάλλουν σε νέες περιοχές. Η εισβολή ξεκίνησε προς το τέλος του 639, όταν ο Αμρ διέσχισε τη χερσόνησο του Σινά με 3.500 – 4.000 άνδρες. Κατέλαβε πρώτα το Πηλούσιο (το σημερινό Πορτ Σάιντ) στις 20 Ιανουαρίου του 640 μετά από πολιορκία 2 μηνών. Μετά κατευθύνθηκε στο φρούριο Μπιλμπέις επί του Νείλου, το οποίο επίσης κατέλαβε μετά από πολιορκία ενός μήνα. Ο Αμρ και οι ιππείς του συνάντησαν δυσκολίες σε αυτές τις πολιορκίες, καθώς δεν είχαν πολιορκητικές μηχανές και συντριπτική αριθμητική υπεροχή. Η Κωνσταντινούπολη όμως δεν εκμεταλλεύτηκε αυτήν την καθυστέρηση και παρέμεινε αδρανής χωρίς να στείλει καμιά βοήθεια. Μετά το Μπιλμπέις, ο Αμρ διέσχισε τον Νείλο στο Φαγιούμ και κατευθύνθηκε προς το ισχυρό φρούριο της Βαβυλώνας που ήταν το τελευταίο εμπόδιο για την Αλεξάνδρεια. Στο μεταξύ ο Χαλίφης Ουμάρ, βλέποντας ότι η εκστρατεία είχε καλές προοπτικές, έστειλε ενισχύσεις με επικεφαλής τον βετεράνο πολέμαρχο Ζουμπαΐρ ιμπν αλ-Αουάμ που ενώθηκε με τον στρατό του Αμρ σχηματίζοντας μια δύναμη περί τις 12.000, που αυξήθηκε και άλλο με ντόπιους εξισλαμισθέντες και διάφορες φυλές Αράβων που κατέφταναν από διάφορα σημεία. Οι Άραβες προετοιμάζονταν να κινηθούν προς τη Βαβυλώνα και την Αλεξάνδρεια, τους προβλημάτιζε όμως η Ηλιούπολη (ή Ηλιόπολις), η οποία δεν ήταν στην πορεία τους ούτε ήταν ισχυρό φρούριο, αλλά ήταν στα μετόπισθεν. Και ενώ οι Άραβες προβληματίζονταν αν θα έπρεπε να χάσουν χρόνο με την Ηλιούπολη, οι Βυζαντινοί βγήκαν από την πόλη για να τους αντιμετωπίσουν σε ανοικτή μάχη. |
Η Μάχη: |
 Ο αλ-Ας διαίρεσε το στράτευμά του σε τρία χωριστά αποσπάσματα, ένα εκ των οποίων κινήθηκε γρήγορα ανατολικά προς τους παρακείμενους λόφους, όπου κρύφτηκε. Το δεύτερο απόσπασμα απεστάλη προς νότο, προς την κατεύθυνση που προέβλεψε ότι οι Βυζαντινοί θα προσπαθήσουν να διαφύγουν, σε περίπτωση που η μάχη δεν πήγαινε καλά γι’ αυτούς. Μόλις οι Βυζαντινές δυνάμεις ενεπλάκησαν με τις δυνάμεις του Αμρ, το κρυμμένο απόσπασμα επιτέθηκε στους Βυζαντινούς από πίσω, κάτι που τους αιφνιδίασε πλήρως. Ο Θεόδωρος, προφανώς, δεν είχε στείλει ανιχνευτές γύρω, ή, αν είχε στείλει αγνόησε τις προειδοποιήσεις τους. Η επίθεση αυτή από τα μετόπισθεν δημιούργησε χάος και πανικό στις Βυζαντινές τάξεις. Καθώς οι στρατιώτες του Θεόδωρου προσπάθησαν να διαφύγουν προς τον νότο, δέχτηκαν επίθεση από το τρίτο απόσπασμα, το οποίο τους περίμενε. Αυτό ήταν το τελειωτικό χτύπημα για τον Βυζαντινό στρατό που διασκορπίστηκε προς όλες τις κατευθύνσεις. Ο Θεόδωρος επέζησε, με ένα μικρό τμήμα του στρατεύματός του, ενώ οι υπόλοιποι είτε σκοτώθηκαν, είτε συνελήφθησαν αιχμάλωτοι. Η κατάληψη της Ηλιουπόλεως, μετά από αυτό, ήταν εύκολη. Σε κάποιο μη φρουρούμενο σημείο των τειχών, ο Ζουμπαΐρ και μερικοί επίλεκτοι άνδρες του σκαρφάλωσαν στα τείχη της πόλεως και αφού εξόντωσαν τους σκοπούς, άνοιξαν τις πύλες για το κυρίως σώμα των Μουσουλμάνων που εισήλθε στην πόλη. |
Επακόλουθα: |
| Το αποτέλεσμα της μάχης αυτής ήταν ότι, όχι μόνο η Ηλιούπολη αλλά και το μεγαλύτερο μέρος της νότιας και κεντρικής Αιγύπτου έπεσε στα χέρια των δυνάμεων του Αμρ. Αυτή η μάχη σήμανε την αρχή του τέλους τέλος της Βυζαντινής κυριαρχίας στην Αίγυπτο. |
Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά σε συνεργασία με Δημοσθένη Λαμπρινάκη |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|