Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη του Μοντεματζιόρε |
χρόνος: 10414 Μαΐου 1041 |
| Ήττα των Βυζαντινών από τους Νορμανδούς στη Νότια Ιταλία | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Νορμανδοί, Λομβαρδοί
|
τοποθεσία: Κάτω από το βουνό Ματζιόρε, δίπλα στον ποταμό Οφάντο, νότια από τη Φότζια
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Μάχη εκ Παρατάξεως |
πόλεμος: Κατάκτηση της Νοτίου Ιταλίας από τους Νορμανδούς |
σύγχρονη χώρα:
Ιταλία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Μιχαήλ Δ' ο Παφλαγών) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Κατεπάνω Μιχαήλ Δοκειανός | Ατενόλφο, Γουλιέλμος ντ΄Ωτβίλ ή Αλταβίλας |
| Δυνάμεις: | μερικές χιλιάδες (<18.000) | 700 ιππότες, 1300 πεζοί |
| Απώλειες: |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Η γενικευμένη δυσαρέσκεια (λόγω φόρων κυρίως) στη Νότια Ιταλία εναντίον του Βυζαντίου είχε αρχίσει να εκδηλώνεται τουλάχιστον από το 1039. Το 1040 πήρε τη μορφή ένοπλης εξέγερσης που έπαιρνε διαστάσεις σιγά-σιγά. Μετά τις πρώτες επιτυχίες φούντωσε, ειδικά όταν ο Μανιάκης ανακλήθηκε στην Κωνσταντινούπολη.
Μιλάμε για «στάση» και «εξέγερση», επειδή οι Λομβαρδοί και οι Νορμανδοί που συμμετείχαν ήταν υπήκοοι ή υπόσπονδοι ή σύμμαχοι των Βυζαντινών μέχρι τότε. Μάλιστα οι εκ των πρωταγωνιστών της εξέγερσης, ο Λομβαρδός Αρντουίνο και ο Νορμανδός Γουλιέλμος ντ΄Ωτβίλ είχαν προσφέρει τις υπηρεσίες τους και είχαν διακριθεί στον Βυζαντινό στρατό του Μανιάκη στην εκστρατεία της Σικελίας. Στη μάχη του Ολιβέντο τον Μάρτιο του 1041, η νίκη των στασιαστών επί ενός ανεπαρκούς Βυζαντινού στρατού είχε σαν αποτέλεσμα να διευρυνθεί η υποστήριξη που είχαν από τους υπόλοιπους Φράγκους & Λατίνους και να διπλασιαστεί η στρατιωτική τους δύναμη. Επιπλέον οι διάφοροι ευγενείς που στήριζαν την κίνηση ξεθάρρεψαν και εκδήλωσαν ανοιχτά την υποστήριξή τους. Αρχηγός των στασιαστών εξελέγη τώρα ο Ατενόλφο, αδερφός του Λομβαρδού πρίγκιπα του Μπενεβέντο (μέχρι τότε η πρωτοκαθεδρία δεν ήταν ξεκάθαρη και ήταν υπόθεση μισθοφόρων και ανθρώπων ταπεινής καταγωγής όπως ο Αρντουίνο). Ο Κατεπάνω Ιταλίας Μιχαήλ Δοκειανός, μετά την αποτυχία του στη μάχη του Ολιβέντο, προσπάθησε να οργανωθεί καλύτερα παίρνοντας μονάδες από τον στρατό που ήταν στη Σικελία, μεταξύ των οποίων το απόσπασμα των Βαράγγων, αρχηγός των οποίων ήταν ο Χάραλντ Χαρντράντα (που αργότερα έγινε βασιλιάς και εθνικός ήρωας της Νορβηγίας). Ο Δοκειανός κινήθηκε εναντίον των στασιαστών για να πάρει ρεβάνς για την προηγούμενη ήττα του. Τον συνόδευαν για λόγους εξύψωσης του ηθικού και δύο Έλληνες επίσκοποι της Ιταλίας. |
Η Μάχη: |
 Νορμανδοί ιππείς Ο στρατός των στασιαστών εκτιμάται ότι ήταν περίπου 2.000 εκ των οποίων οι 700 ήταν Νορμανδοί ιππότες. Αρχηγός είχε εκλεγεί ο Γουλιέλμος ντ΄Ωτβίλ ο Σιδηρόχειρ(1) (για τους Νορμανδούς) και ο Ατενόλφο (για τους Λομβαρδούς). Ο Βυζαντινός στρατός ήταν πολύ μεγαλύτερος, αλλά δεν έφτανε τις 18.000 όπως ισχυρίζονται δυτικές πηγές εκείνης της εποχής (Annales barenses–Τα Χρονικά του Μπάρι). Επικεφαλής ήταν ο ίδιος ο Κατεπάνω Μιχαήλ Δοκειανός. Οι Νορμανδοί επιτέθηκαν κατά των Βυζαντινών σε σχηματισμό δόρατος. Οι Βυζαντινοί είχαν παραταχθεί σε δύο σειρές. Το σιδερόφρακτο Νορμανδικό ιππικό έσπασε την πρώτη γραμμή, η οποία έπεσε πάνω στη δεύτερη και προκάλεσε πλήρη αταξία στους Βυζαντινούς. Ο Γουλιέλμος υπέφερε από πυρετό και στην αρχή παρακολουθούσε τη μάχη από ένα λόφο. Όμως, παρασύρθηκε από τον βίαιο ενθουσιασμό των ανδρών του και όρμησε στη μάχη κι αυτός. Σύντομα η μάχη μετατράπηκε σε σφαγή. Ο Βυζαντινός στρατός ετράπη σε άτακτη φυγή και πολλοί στρατιώτες –μαζί και οι δύο επίσκοποι– πνίγηκαν στην προσπάθειά στους να περάσουν το ποτάμι. Ο ίδιος ο Μιχαήλ Δοκειανός κινδύνεψε καθώς έπεσε από το άλογό του, αλλά τελικά σώθηκε. Η νίκη αποδίδεται κυρίως στην παρουσία και τη μαχητικότητα του Νορμανδικού ιππικού που εκείνη την εποχή (όπως φάνηκε και από τα γεγονότα στις επόμενες δεκαετίες –σε πολλά μέτωπα) είχαν εξελιχτεί σε φοβερούς πολεμιστές, με άνευ προηγουμένου αποτελεσματικότητα στο πεδίο της μάχης. Τα λάφυρα στο τέλος της μάχης ήταν πολλά. Στα χέρια των Νορμανδών έπεσαν πολλά όπλα, σκηνές, υποζύγια, πολύτιμα σκεύη. Το κέρδος δεν είχε να κάνει μόνο με τον εξοπλισμό. Τα πολλά λάφυρα ήταν πόλος έλξης για περισσότερους μισθοφόρους και περιπλανώμενους τυχοδιώκτες που έσπευδαν να πυκνώσουν τις τάξεις των στασιαστών κατά του Βυζαντίου. Όλοι αυτοί δεν είχαν τόσο πρόβλημα με το Βυζάντιο, αλλά έβλεπαν μια καλή ευκαιρία να συμμετάσχουν στο πλιάτσικο των πλούσιων Βυζαντινών περιοχών |
Αξιοσημείωτα: |
| Με αυτή τη μάχη οι Νορμανδοί αρχίζουν να πρωταγωνιστούν στις εξελίξεις στην περιοχή. Είχαν έρθει στην Ιταλία πριν λίγες δεκαετίες σαν μισθοφόροι στην υπηρεσία τοπικών ηγεμονίσκων κυρίως Λομβαρδών. Από το Μοντεματζιόρε και μετά αρχίζουν να παραμερίζουν τους Λομβαρδούς και να παίρνουν πρωτοβουλίες που σύντομα θα τους κάνουν κυρίαρχους στη Νότια Ιταλία και τη Σικελία (και μεγάλους εχθρούς του Βυζαντίου). |
Επακόλουθα: |
| Μετά τη μάχη ο Μιχαήλ υποχώρησε στο Μπάρι. Σύντομα αντικαταστάθηκε από τον Εξακουστό Βοϊωάννη, αλλά οι Βυζαντινοί ηττήθηκαν ξανά μετά από λίγους μήνες. Οι Νορμανδοί που είχαν πάρει τα ηνία από τους Λομβαρδούς έθεταν τις βάσεις για πλήρη επικράτηση στη Νότια Ιταλία. Το Μοντεματζιόρε είναι η πρώτη πράξη στη μακραίωνη διαμάχη των Νορμανδών με το Βυζάντιο. |
Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά σε συνεργασία με Δημοσθένη Λαμπρινάκη |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|