Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης |
χρόνος: 126125 Ιουλίου 1261 |
| Οι Βυζαντινοί ξαναπήραν την Πόλη μετά από 57 χρόνια κατοχής από τους Λατίνους | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Λατίνοι
|
τοποθεσία: Κωνσταντινούπολη
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Κατάληψη Πόλης |
πόλεμος: Πόλεμοι Βυζαντινών Νικαίας-Λατίνων |
σύγχρονη χώρα:
Τουρκία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Μιχαήλ Η' Παλαιολόγος) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Στρατηγός Αλέξιος Στρατηγόπουλος | «Αυτοκράτωρ» Βαλδουίνος Β’ της Κων/πολης |
| Δυνάμεις: | 800 | Πολύ λίγοι |
| Απώλειες: |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης κατά την 4η Σταυροφορία το 1204, οι Έλληνες δεν εγκατέλειψαν ποτέ την ιδέα να ξαναπάρουν την Πόλη. Ενδεικτικά, ο Ιωάννης Γ’ Βατάτζης είχε γράψει σε μια επιστολή του στον Πάπα: «Ουδέποτε παυσόμεθα μαχόμενοι και πολεμούντες τοις κατέχουσι την Κωνσταντινούπολιν». Μια πρώτη προσπάθεια για την κατάληψη της Πόλης έγινε από τους Βυζαντινούς της Νίκαιας το 1235. Η προσπάθεια εκείνη απέτυχε, αλλά οι Βυζαντινοί ανακατέλαβαν σιγά σιγά το μεγαλύτερο μέρος της Θράκης και της Μακεδονίας. Η «Λατινική Αυτοκρατορία» είχε περιοριστεί στην Κωνσταντινούπολη και τα περίχωρα. Περικυκλωμένη από όλες τις μεριές από το κράτος της Νικαίας και χωρίς επαρκείς πόρους για να προσελκύσει οποιαδήποτε στρατιωτική υποστήριξη, ήταν έτοιμη να πέσει, αλλά πήρε παράταση ζωής με τον θάνατο του ικανότατου Ιωάννη Γ’ Βατάτζη, καθώς ο γιος και διάδοχός του Θεόδωρος Β’ Λάσκαρης (1254–1258) είχε να αντιμετωπίσει άλλα προβλήματα. Αμέσως μετά τον θάνατο του Θεοδώρου Β’, ο φιλόδοξος Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος (1259–1282) ανέβηκε στον θρόνο, αρχικά σαν κηδεμόνας –υποτίθεται– του ανήλικου Ιωάννη Δ’ Λάσκαρη (1259–1261). Με τον Μιχαήλ Παλαιολόγο η Νίκαια έγινε κυρίαρχος του παιχνιδιού στην περιοχή, ειδικά μετά τη νίκη στη μάχη της Πελαγονίας, το καλοκαίρι του 1259. Έτσι ο Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος ήταν πλέον σε θέση να στραφεί εναντίον της Κωνσταντινούπολης. Μια πρώτη προσπάθεια το 1260, που επικεντρώθηκε στο φρούριο του Γαλατά, απέτυχε. Αλλά ο Μιχαήλ δεν πτοήθηκε. Παρόλο που έκανε συμφωνία ειρήνης με τον Λατίνο αυτοκράτορα Βαλδουίνο Β’, άρχισε αμέσως ετοιμασίες για μια νέα προσπάθεια να πάρει την Πόλη. Ένα πρόσθετο κίνητρο για τον Μιχαήλ ήταν σίγουρα και η επιδίωξή του να παγιώσει τη θέση του στο θρόνο, η οποία το 1259 δεν ήταν ακόμα σταθεροποιημένη, δεδομένου ότι τυπικά συμβασίλευε με τον νόμιμο αυτοκράτορα, τον ανήλικο Ιωάννη Δ΄ Λάσκαρη. Στο πλαίσιο των προετοιμασιών για τη νέα επίθεση κατά της Κωνσταντινούπολης, εντάσσεται και η συνθήκη του Νυμφαίου (Απρίλιος 1261) ανάμεσα στη Νίκαια και τη Γένοβα, τη μόνη δύναμη που μπορούσε να ανταγωνιστεί τον ενετικό στόλο. Τελικά απρόσμενες εξελίξεις έφεραν το ποθούμενον, χωρίς να χρειαστεί κάποια οργανωμένη εκστρατεία ούτε η συνδρομή των Γενοβέζων (που πάντως παρέμειναν καλοί σύμμαχοι). |
Η Μάχη: |
 Μιχαήλ Η’ Παλαιολόγος Όταν αυτή η αναγνωριστική μονάδα των Βυζαντινών έφθασε στη Σηλυβρία (60 χλμ από την Πόλη), ο Στρατηγόπουλος πληροφορήθηκε από χωρικούς της περιοχής, που πιθανότατα ήταν θεληματάριοι(1), ότι ολόκληρη η φρουρά των Λατίνων και ο Ενετικός στόλος έλειπαν σε επιδρομή κατά της Δαφνουσίας (σήμερα Kefken), μιας οχυρής νησίδας στον Εύξεινο Πόντο που ήταν κτήση της Νίκαιας. Επιπλέον οι χωρικοί αποκάλυψαν ότι οι ίδιοι μπαινόβγαιναν ανενόχλητοι όποτε ήθελαν στην Πόλη από αφύλακτα σημεία. Ο Στρατηγόπουλος αρχικά δίστασε να επωφεληθεί, επειδή η δύναμη που διοικούσε ήταν μικρή και θα μπορούσε να εξοντωθεί αν οι Λατίνοι επέστρεφαν ξαφνικά. Επιπλέον, δεν είχε τέτοιες διαταγές. Τελικά όμως αποφάσισε να μην χάσει τέτοια ευκαιρία. Τη νύχτα της 24ης προς 25η Ιουλίου 1261, ο Αλέξιος και οι άνδρες του πλησίασαν τα τείχη της Πόλης και κρύφτηκαν στη Μονή της Πηγής κοντά στην Πύλη της Ζωοδόχου Πηγής (ή Πύλη της Συληβρίας). Μια ομάδα από αυτούς οδηγούμενη από τους θεληματάριους πέρασε από ένα αφύλακτο σημείο και βρέθηκε μέσα στην Πόλη. Αιφνιδίασαν και σκότωσαν τους φρουρούς και μετά άνοιξαν την πύλη επιτρέποντας σε ολόκληρη τη βυζαντινή δύναμη να εισέλθει. Οι Λατίνοι αιφνιδιάστηκαν πλήρως και μετά από σύντομη μάχη, οι Βυζαντινοί πήραν τον έλεγχο των μεσόγειων (δυτικών) τειχών. Στη συνέχεια προχώρησαν προς το εσωτερικό. Κάποιοι από τους Λατίνους στρατιώτες δοκίμασαν να αντισταθούν και έγιναν αψιμαχίες, οι οποίες όμως δεν εμπόδισαν τους Βυζαντινούς να καταλάβουν γρήγορα το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Πολλοί από τους Έλληνες της Πόλης υποδέχθηκαν με ενθουσιασμό τους Βυζαντινούς στρατιώτες. Ο Στρατηγόπουλος αξιοποίησε την παρουσία τους και τους ανέβασε στα τείχη για να δοθεί η εντύπωση στον εχθρό ότι είχε εισβάλει με μεγάλο στρατό. Επικράτησε πανικός μεταξύ των Λατίνων και Ενετών της Κωνσταντινούπολης που έσπευσαν στο λιμάνι, προσπαθώντας να βρουν πλοίο για να φύγουν. Ο Λατίνος αυτοκράτορας Βαλδουίνος Β’ ήταν στο παλάτι των Βλαχερνών και έτρεξε στο παραθαλάσσιο ανάκτορο του Βουκολέοντος από όπου επιβιβάστηκε σε ένα πλοίο και αναχώρησε για την Εύβοια. Ήταν δε τέτοια η ταραχή του, που ξέχασε να πάρει μαζί του τα αυτοκρατορικά διάσημα. Ο Στρατηγόπουλος ενεργώντας συνετά, άφησε τους Λατίνους να τρέξουν προς τις ακτές χωρίς να τους καταδιώξει και χωρίς να τους πειράξει. Επειδή υπήρχε άμεσος κίνδυνος επιστροφής του ενετικού στόλου από τη Δαφνουσία, ο Στρατηγόπουλος διέταξε την πυρπόληση των συνοικιών των Βενετών και των άλλων Δυτικών, οι οποίες βρίσκονταν κατά μήκος του Κεράτιου κόλπου. Όταν επέστρεψε ο ενετικός στόλος, αποτελούμενος από 30 πλοία, δεν μπόρεσε να κάνει τίποτα άλλο παρά να πάρει μαζί του τις οικογένειες των Λατίνων της Πόλης και να αποπλεύσει με προορισμό άλλες λατινοκρατούμενες περιοχές. Σημειωτέον ο στόλος δεν ήταν προετοιμασμένος και δεν είχε μαζί του εφόδια, έτσι οι πρόσφυγες υπέφεραν και πολλοί πέθαναν στο ταξίδι από τις κακουχίες και από την πείνα. Μετά από αυτήν την ανέλπιστη εξέλιξη, ο Στρατηγόπουλος βρέθηκε κύριος της Κωνσταντινούπολης. Έδωσε τα διάσημα του Λατίνου αυτοκράτορα σε έναν αγγελιοφόρο και τον έστειλε στη Νίκαια . Ο Μιχαήλ Παλαιολόγος έμαθε τα νέα από την αδερφή του Ειρήνη Ευλογία Παλαιολογίνα και στην αρχή δεν την πίστεψε. Όταν είδε όμως τα αυτοκρατορικά εμβλήματα, πείστηκε και ανεχώρησε για την Κωνσταντινούπολη. |
Επακόλουθα: |
| Η ανακατάληψη της Κωνσταντινούπολης σήμαινε την αποκατάσταση της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας από τους Βυζαντινούς της Νικαίας και στις 15 Αυγούστου, την ημέρα της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ο Αυτοκράτορας Μιχαήλ εισήλθε στην Πόλη θριαμβευτικά και σε πανηγυρικό κλίμα στέφθηκε στην Αγια-Σοφιά. Μια νέα εποχή άρχιζε για το Βυζάντιο κλείνοντας τη θλιβερή παρένθεση της Λατινικής κατοχής. |
Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά σε συνεργασία με Δημοσθένη Λαμπρινάκη |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|