Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη του Μαντζικέρτ |
χρόνος: 107119 Αυγούστου 1071 |
| Καταστρεπτική ήττα από τους Σελτζούκους Τούρκους με ολέθριες συνέπειες | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Σελτζούκοι Τούρκοι
|
τοποθεσία: Βορείως της λίμνης Βαν, στο σημερινό Malazgirt, στα βάθη της Ανατολίας
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Μάχη εκ Παρατάξεως |
πόλεμος: Πόλεμοι εναντίον των Σελτζούκων Τούρκων |
σύγχρονη χώρα:
Τουρκία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Ρωμανός Δ' Διογένης) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Αυτοκράτωρ Ρωμανός Δ’ Διογένης | Αλπ Αρσλάν |
| Δυνάμεις: | 35.000 | 30.000 |
| Απώλειες: | 4000 με 8000, 4000 αιχμάλωτοι |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Η πρώτη επαφή των Βυζαντινών με τους Σελτζούκους Τούρκους έγινε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Θ’ Μονομάχου το 1046, όταν οι Σελτζούκοι εισέβαλαν στην Αρμενία. Ο Κωνσταντίνος Θ’ πέτυχε μια συμφωνία ειρήνης η οποία κράτησε μέχρι το 1064, όταν οι Σελτζούκοι κυρίευσαν και ισοπέδωσαν το Ανί, την Αρμενική πρωτεύουσα. Το 1067 κατέλαβαν την Καισάρεια, ένα γεγονός που συντάραξε τους Βυζαντινούς που άρχισαν να συνειδητοποιούν ότι οι Σελτζούκοι ήταν μια σοβαρή απειλή. Αυτός ήταν ένας από τους λόγους που έκανε την Ευδοκία Μακρεμβολίτισσα χήρα του αυτοκράτορα Κωνσταντίνου Ι’ Δούκα να παντρευτεί τον έμπειρο στρατηγό Ρωμανό Δ’ Διογένη που ανέβηκε στον θρόνο έχοντας ως συναυτοκράτορα τον γιο τής Ευδοκίας Μιχαήλ Ζ’ Δούκα. Ο Ρωμανός, μετά από μερικές γρήγορες στρατιωτικές μεταρρυθμίσεις, εξεστράτευσε κατά των Σελτζούκων το 1068-1069, με περιορισμένη επιτυχία. Την άνοιξη του 1071, επανέλαβε την εκστρατεία στην ανατολική Μικρά Ασία. Τον Ρωμανό συνόδευε ο Ανδρόνικος Δούκας, ένας πολιτικός του αντίπαλος. Το στράτευμα ήταν ένα μωσαϊκό που περιλάμβανε μέρος της Βαράγγιας φρουράς και μονάδες Γεωργιανών, Αρμενίων και Σύριων, αμφιβόλου ποιότητας και εμπιστοσύνης. Επίσης, πολλούς μισθοφόρους, Φράγκους και Νορμανδούς κατάφρακτους ιππότες και Τουρκικό ελαφρύ ιππικό. Η συνολική δύναμη υπολογίζεται από 40.000 μέχρι 70.000 άνδρες. Από αυτούς, μόνο οι 10.000 ήταν Βυζαντινός τακτικός στρατός. Ο Ρωμανός βάδισε προς τη λίμνη Βαν, με σκοπό να ανακαταλάβει το Μαντζικέρτ (που ήταν πόλη με φρούριο) και το διπλανό φρούριο της Χαλάτας (ή Χλιάτ ή Αχλάτ). Ο Σελτζούκος Σουλτάνος Αλπ Αρσλάν(1) βρίσκονταν στην περιοχή με 30.000 ιππείς, αλλά ο Ρωμανός δεν το γνώριζε, καθώς δεν μπήκε στον κόπο να στείλει ομάδα αναγνώρισης. Ο Ρωμανός διαίρεσε το στράτευμά του και έστειλε ένα μεγάλο απόσπασμα (πιθανώς γύρω στους 20.000 άνδρες) για να καταλάβει τη Χαλάτα, ενώ οι υπόλοιποι βάδισαν κατά του Μαντζικέρτ. Το απόσπασμα στη Χαλάτα που διοικούσε ο Ιωσήφ Ταρχανειώτης και συμμετείχε ο Φράγκος Ουρσέλιος ντε Μπρυγιέ αποκόπηκε και δεν μπόρεσε να βοηθήσει. Πιθανόν οπισθοχώρησε δίχως να ειδοποιήσει τον Ρωμανό, μια ενέργεια που θεωρήθηκε από κάποιους ιστορικούς προδοτική. Ο Ρωμανός κατέλαβε το Μαντζικέρτ, όμως λίγο μετά οι δυνάμεις του συνάντησαν την ορδή των Σελτζούκων. Η μη αναμενόμενη εμπλοκή και οι αψιμαχίες που ακολούθησαν αποδιοργάνωσαν τους Βυζαντινούς και ο Ρωμανός διέταξε σύμπτυξη προς το Μαντζικέρτ για να ανασυνταχθεί. Το μισθοφορικό ελαφρύ ιππικό του (κυρίως Τούρκοι), πιστεύοντας ότι ο αυτοκράτορας είχε ηττηθεί, λιποτάκτησαν, εγκαταλείποντας τον Ρωμανό με λιγότερους από 35.000 άνδρες για την τελική αναμέτρηση. |
Η Μάχη: |
 Ο Αλπ Αρσλάν ταπεινώνει τον Ρωμανό Διογένη Οι Σελτζούκοι τοξότες έριχναν βροχή από βέλη στους Βυζαντινούς καθώς εκείνοι πλησίαζαν. Το κέντρο του σχηματισμού τους οπισθοχωρούσε συνεχώς, ενώ οι πτέρυγες κινούνταν προς περικύκλωση του εχθρού. Στην αρχή, οι Βυζαντινοί σημείωσαν πρόοδο. Άντεξαν στις επιθέσεις με τα βέλη και κατέλαβαν το στρατόπεδο του Αρσλάν προς το τέλος του απογεύματος. Όμως με τους Σελτζούκους να αποφεύγουν τη μάχη, μέχρι το σούρουπο, ο Ρωμανός διέταξε υποχώρηση. Οι Σελτζούκοι άρχισαν να παρενοχλούν την υποχώρηση και ο Ρωμανός αποφάσισε να γυρίσει πίσω και να αντεπιτεθεί. Όμως, το στράτευμά του ήταν ήδη αποδιοργανωμένο. Ο Δούκας, όντας πολιτικός του αντίπαλος, επιδεικτικά αγνόησε τον αυτοκράτορα και εγκατέλειψε αντί να καλύψει την απαγκίστρωση του αυτοκράτορα. Με τους Βυζαντινούς σε μεγάλη σύγχυση, οι Σελτζούκοι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και εξαπέλυσαν σφοδρή επίθεση. Η δεξιά πτέρυγα κατέρρευσε και τα υπολείμματα του Βυζαντινού κέντρου, συμπεριλαμβανομένης της Βαράγγιας φρουράς, κυκλώθηκαν και εξολοθρεύτηκαν. Ο Ρωμανός πληγώθηκε και συνελήφθη αιχμάλωτος. |
Αξιοσημείωτα: |
| Ο Ρωμανός προσήχθη ενώπιον του Αλπ Αρσλάν, ο οποίος δεν μπορούσε να πιστέψει ότι ο άνθρωπος που ήταν μπροστά του καλυμμένος με λάσπη και αίμα ήταν ο αυτοκράτορας. Σε μια συμβολική κίνηση, ο Σουλτάνος πάτησε με την μπότα του τον λαιμό του αυτοκράτορα, όμως κατά τα άλλα του φέρθηκε καλά και τον άφησε ελεύθερο μετά από μια εβδομάδα, αφού ο Ρωμανός υπέγραψε μια ταπεινωτική συνθήκη. Οι Βυζαντινοί του φέρθηκαν χειρότερα. Εκθρονίστηκε από τους Δούκες, που τον τύφλωσαν και σύντομα πέθανε. |
Επακόλουθα: |
| Το πρωτοφανές γεγονός της αιχμαλωσίας ενός Ρωμαίου αυτοκράτορα προκάλεσε βαθιά εντύπωση διεθνώς και καταρράκωσε το κύρος του Βυζαντίου. Αν και η μάχη δεν ήταν σφαγή, υπήρξε η πιο καθοριστική καταστροφή στη Βυζαντινή ιστορία. Ακολούθησε μια αλυσίδα γεγονότων τα οποία οδήγησαν στην απώλεια από την Αυτοκρατορία της καρδιάς της Μικράς Ασίας και τη βαθμιαία τουρκοποίησή της. Η Βυζαντινή κυριαρχία στην ανατολή δεν ανέκαμψε ποτέ. |
Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά σε συνεργασία με Δημοσθένη Λαμπρινάκη |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|