Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Πολιορκία της Θεσσαλονίκης (4) |
χρόνος: 676-678 |
| Σκληρή αλλά αποτυχημένη πολιορκία της Θεσσαλονίκης από τους Σλάβους που κράτησε 2 χρόνια | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Σλάβοι
|
τοποθεσία: Θεσσαλονίκη
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Πολιορκία |
πόλεμος: Πόλεμοι εναντίον Αβάρων και Σλάβων |
σύγχρονη χώρα:
Ελλάδα |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Κωνσταντίνος Δ') | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Άγνωστος | Άγνωστος |
| Δυνάμεις: | ||
| Απώλειες: |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Από τη δεκαετία του 580 οι Σλάβοι άρχισαν τη μετακίνησή τους στη Νότια Βαλκανική που συνοδευόταν από λεηλασίες και καταστροφές. Ήταν ένα γεγονός που έμεινε στην ιστορία ως η Κάθοδος των Σλάβων. Η Θράκη και η Μακεδονία, αλλά σε μεγάλο βαθμό και η υπόλοιπη Ελλάδα είχαν ερημώσει από τις επιδρομές. Από τις λίγες πόλεις που είχαν αντισταθεί ήταν η Θεσσαλονίκη. Οι Σλάβοι την πολιόρκησαν αρκετές φορές χωρίς επιτυχία. Η τελευταία φορά ήταν το 617 όταν πολιόρκησαν την πόλη μαζί με τους Αβάρους, αλλά απέτυχαν και πάλι. Όταν η μετεγκατάσταση των Σλάβων ολοκληρώθηκε, και μετά την αποδυνάμωση των Αβάρων που ήταν οι ισχυροί σύμμαχοί τους, επήλθε μια σχετική ειρήνευση, αλλά με τους Σλάβους να έχουν παγιώσει την παρουσία τους σε πολλές αυτόνομες περιοχές τις λεγόμενες «Σκλαβηνίες». Σε κάθε σκλαβηνία υπήρχε ένα ανεξάρτητο φύλο με έναν αρχηγό, τον «άρχοντα» ή «ρήγα» ή «έξαρχο». Όταν τα πράγματα ηρέμησαν, έφτασαν στο σημείο να πληρώνουν και φόρο υποτελείας στον αυτοκράτορα. Η Θεσσαλονίκη τον 7ο αιώνα ήταν πια μια Βυζαντινή «νησίδα εν τω μέσω μιας Σλαβικής θάλασσας», ενώ παρέμενε η πιο σημαντική και πλούσια πόλη των Βαλκανίων. Η περίοδος ειρήνης και συνύπαρξης με τους Σλάβους στη Μακεδονία έλαβε τέλος μετά από ένα περιστατικό που άλλαξε το σκηνικό: Ο ηγεμόνας (ρήγας) των Ρυγχίνων Σλάβων Περβούνδος, ο οποίος βρισκόταν στη Θεσσαλονίκη, συνελήφθη από τον έπαρχο της πόλης μετά από καταγγελίες που έγιναν εναντίον του ότι έκανε σχέδια για κατάληψη της πόλης (εκ των υστέρων φάνηκε ότι οι καταγγελίες ήταν βάσιμες). Ό Περβούνδος οδηγήθηκε σιδηροδέσμιος στην Κωνσταντινούπολη όπου μετά από δύο απόπειρες να αποδράσει εκτελέστηκε το 674. Η εκτέλεση του Σλάβου ρήγα προκάλεσε την οργή των σλάβικων φυλών της Μακεδονίας. Η κύρια πηγή από όπου αντλούμε τις σχετικές πληροφορίες είναι το Β΄ Βιβλίο Διηγήσεων των θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου (έργο ανωνύμου περί το 680), που αποδίδει τη σωτηρία της Θεσσαλονίκης αποκλειστικά στην επέμβαση του προστάτη της πόλεως Αγίου Δημητρίου. |
Η Μάχη: |
 Μωσαϊκό στον ναό Αγ.Δημητρίου με τον Άγιο ανάμεσα στον έπαρχο και τον αρχιεπίσκοπο Το 676, ο σλαβικός συνασπισμός απέκλεισε τη Θεσσαλονίκη από τη ξηρά. Κάθε φυλή είχε μια συγκεκριμένη περιοχή ευθύνης: οι Στρυμονίτες έκαναν επιθέσεις από τα ανατολικά και τα βόρεια, οι Ρυγχίνοι από το νότο και οι Σαγουδάτες από τα δυτικά. Κάθε μέρα επί δύο χρόνια όλοι αυτοί έκαναν 3-4 επιθέσεις στα τείχη και στα περίχωρα. Η πόλη δεν μπορούσε να περιμένει βοήθεια από τον αυτοκράτορα, καθώς και η ίδια η Κωνσταντινούπολη βρισκόταν σε καθεστώς πολιορκίας από τους Άραβες. Η κατάσταση στη Θεσσαλονίκη επιδεινώθηκε από την πολύ κακή διαχείριση των προμηθειών από τους υπεύθυνους αξιωματούχους. Ο ανώνυμος συγγραφέας των Θαυμάτων του Αγίου Δημητρίου είναι ιδιαίτερα επικριτικός για τους προύχοντες της πόλης, η διαφθορά και ανικανότητα των οποίων συνετέλεσε να ξεσπάσει πολύ σύντομα πείνα στην πόλη. Η κατάσταση έγινε τόσο άσχημη που πολλοί Θεσσαλονικείς αυτομολούσαν και κατέφευγαν στους πολιορκητές για να ξεφύγουν από την πείνα και τις κακουχίες μέσα στην πόλη. Οι Σλάβοι δεν έδειξαν καθόλου οίκτο και τους πουλούσαν για σκλάβους σε άλλες σλαβικές φυλές. Μόνο αφού μερικοί από αυτούς τους σκλάβους δραπέτευσαν και ενημέρωσαν για τη μεταχείριση που είχαν, σταμάτησαν οι αποσκιρτήσεις. Η πόλη ανακουφίστηκε κάπως με την άφιξη μιας μοίρας δέκα μεταφορικών πλοίων το καλοκαίρι του 677. Όμως, οι ναυτικοί εκμεταλλεύτηκαν τους Θεσσαλονικείς και τους πούλησαν το σιτάρι σε υψηλές τιμές. Το τοπικό συμβούλιο αποφάσισε να στείλει τα δέκα σκάφη επανδρωμένα με τους πιο ικανούς μαχητές, για να πάρει τρόφιμα από το Βελεγεζίτες, που ζούσαν στις ακτές του Παγασητικού Κόλπου στη Θεσσαλία. Η απουσία αυτών των υπερασπιστών έγινε αντιληπτή από τους Σλάβους που θέλησαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία. Ζήτησαν βοήθεια από τους Δρουγουβίτες, μια μεγάλη φυλή που ζούσε βορειοδυτικά της Θεσσαλονίκης και που είχαν την τεχνογνωσία κατασκευής πολιορκητικών μηχανών. Ενισχυμένοι με αυτόν τον τρόπο οι Σλάβοι εξαπέλυσαν γενική επίθεση στις 25 Ιουλίου 677. Σύμφωνα με το βιβλίο των Θαυμάτων, ο Άγιος Δημήτριος έκανε μερικούς από τους Σλάβους να γυρίσουν πίσω και έτσι η επίθεση αποδυναμώθηκε. Επιπλέον, οι μηχανές πολιορκίας δεν βοήθησαν καθόλου. Για τρεις ημέρες, από τις 25 έως τις 27 Ιουλίου, οι Σλάβοι έκαναν επιθέσεις στα τείχη, αλλά απωθούντο από τους υπερασπιστές, με τη βοήθεια, πάντοτε, του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος παρενέβη πολλές φορές. Συγκεκριμένα, καταγράφεται ότι εμφανίστηκε αυτοπροσώπως με έναν κεφαλοθραύστη να αποκρούει μια επίθεση σε κάποιο μέρος με την ονομασία «Άρκτος» - ένα γεγονός που μερικοί μελετητές ερμηνεύουν ως ένδειξη ότι οι Σλάβοι είχαν διεισδύσει στην πόλη. Το απόγευμα της 27ης, οι Σλάβοι εγκατέλειψαν την επίθεση και αποσύρθηκαν εγκαταλείποντας τις πολιορκητικές μηχανές, τις οποίες οι Θεσσαλονικείς κουβάλησαν μέσα στην πόλη. Λίγες μέρες αργότερα, η αποστολή που στάλθηκε στη Θεσσαλία για βοήθεια επέστρεψε, φορτωμένη με σιτάρι και λαχανικά. Παρά την αποτυχία της γενικής επίθεσης και τον ανεφοδιασμό της πόλης με τρόφιμα, οι Σλάβοι συνέχισαν τον αποκλεισμό, αλλά η πίεση χαλάρωσε κάπως. Η προσοχή τους στράφηκε τώρα στη θάλασσα όπου ξεκίνησαν επιθέσεις χρησιμοποιώντας όχι μόνο τα παραδοσιακά τους μονόξυλα, αλλά και κανονικά πλοία ανοικτής θαλάσσης προσβάλλοντας στόχους σε θρακικές και μακεδονικές ακτές μακριά από τη Θεσσαλονίκη. Αυτό κράτησε μέχρι που ο αυτοκράτορας Κωνσταντίνος Δ’, έχοντας ξεμπερδέψει με τους Άραβες, αποφάσισε να αντιμετωπίσει τους Σλάβους. Οι Στρυμονίτες (που ήταν πιο κοντά στην πρωτεύουσα όντας γύρω από τον ποταμό Στρυμόνα) ετοίμασαν την άμυνα τους, πιάνοντας τα περάσματα. Ηττήθηκαν όμως εύκολα από τον αυτοκρατορικό στρατό και οπισθοχώρησαν άτακτα. Τότε όλοι οι Σλάβοι τράπηκαν σε φυγή εγκαταλείποντας ακόμα και όσα χωριά τους ήταν κοντά στη Θεσσαλονίκη. Οι πολιορκημένοι εκμεταλλεύτηκαν την ευκαιρία και βγήκαν όλοι έξω να λεηλατήσουν τις γύρω περιοχές ψάχνοντας για τροφή. Ο αυτοκράτορας έστειλε και έναν στόλο με σιτηρά μεταφέροντας υπό ισχυρή συνοδεία μεγάλες ποσότητες σιταριού. Μετά από αυτές τις εξελίξεις οι Σλάβοι ζήτησαν διαπραγματεύσεις. |
Αξιοσημείωτα: |
| Στα Τακτικά του Λέοντος Σοφού των αρχών του 9ου αιώνα αναφέρεται ότι οι Σκλαβηνοί εγραικώθησαν, δηλαδή ότι μέσα σε 100 χρόνια απορροφήθηκαν από τον ελληνικό πληθυσμό και εξελληνίστηκαν. Σε ένα βαθμό αυτό ίσως να ισχύει, αλλά μεγάλο μέρος των Σλάβων στράφηκε αργότερα εναντίον του Βυζαντίου την περίοδο των πολέμων του Βασιλείου Β' με τους Βουλγάρους. |
Επακόλουθα: |
| Η πολιορκία αυτή ήταν το τελευταίο σοβαρό πρόβλημα που αντιμετώπισαν οι Βυζαντινοί με τους Σλάβους. Οι Σκλαβηνίες διατήρησαν σχετική αυτονομία αλλά η συνύπαρξη με το Βυζάντιο ομαλοποιήθηκε. Προβλήματα προέκυψαν ξανά κατά τους Βουλγαρικούς πολέμους όταν οι Βούλγαροι τσάροι πέτυχαν να πάρουν –ως σχεδόν ομοεθνείς– μεγάλο μέρος των Σλάβων με το μέρος τους. Το αποτέλεσμα ήταν ότι μετά την ήττα των Βουλγάρων, οι Σλάβοι στην Ελλάδα υπέστησαν ένα είδος εθνοκάθαρσης. |
|
|