Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη του Βαθυρρύακος |
χρόνος: 872872 (ή 878) |
| Οι Βυζαντινοί συνέτριψαν τους αιρετικούς Παυλικιανούς | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Παυλικιανοί
|
τοποθεσία: Στην τοποθεσία Βαθυρρύαξ, στα στενά της οροσειράς του Ταύρου (πέρασμα Kalin Irmak) που ήταν άπληκτον -σημείο συνάθροισης του στρατού στις εκστρατείες
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Αιφνιδιασμός |
πόλεμος: Πόλεμοι εναντίον των Αιρετικών Παυλικανών |
σύγχρονη χώρα:
Τουρκία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Βασίλειος Α' ο Μακεδών) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Δομέστικος των Σχολών Χριστόφορος | Χρυσόχειρ |
| Δυνάμεις: | ||
| Απώλειες: | Πλήρης εξόντωση |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Οι Παυλικιανοί ήταν μια σκοτεινή αίρεση Γνωστικών στην ανατολική Μικρά Ασία. Εμφανίσθηκαν στα μέσα του 7ου αιώνα. Ήταν φανατικοί εικονομάχοι, είχαν ιδιόρρυθμες απόψεις για τη φύση του Χριστού, δεν αναγνώριζαν τη λατρεία της Θεοτόκου και των Αγίων και απέρριπταν την εξουσία και το τυπικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Επόμενο ήταν να διώκονται από το Βυζαντινό κράτος, κάτι που είχε αρχίσει από το 813 και κορυφώθηκαν μετά το 843, όταν έληξε επίσημα η περίοδος της εικονομαχίας. Μέχρι και 100.000 Παυλικιανοί είχαν σφαγιασθεί, σε μια προσπάθεια χωρίς προηγούμενο στη βυζαντινή ιστορία, να εξαλείψει ολόκληρη την αιρετική αυτή ομάδα. Όσοι επέζησαν από αυτήν την εκκαθάριση ανεζήτησαν άσυλο στα γειτονικά Αραβικά εμιράτα. Με την υποστήριξη του Εμίρη της Μελιτηνής, Ομάρ αλ-Άκτα, ο ηγέτης των Παυλικιανών Καρβέας ίδρυσε ένα χωριστό κρατίδιο στην Τεφρική(1) και για τις επόμενες δεκαετίες, οι Παυλικιανοί ήταν σύμμαχοι των Αράβων κατά του Βυζαντίου. Βαθμιαία εξελίχτηκαν σε σοβαρή απειλή. Οι Παυλικιανοί δέχτηκαν ένα σοβαρό κτύπημα το 863 στη μάχη του Λαλακάοντος (ή Πόρσωνος), αλλά ο νέος τους ηγέτης Χρυσόχειρ (ή Χρυσόχειρος ή Χρυσόχερης –ανιψιός του Καρβέα) επανέλαβε τις επιδρομές βαθιά μέσα στη Βυζαντινή επικράτεια, φθάνοντας μέχρι τη Νίκαια και λεηλατώντας την Έφεσο το έτος 869/870. Ο Βασίλειος Α’ ο Μακεδών ηγήθηκε εκστρατείας εναντίον του την άνοιξη του 871, ηττήθηκε όμως, και ο ίδιος μόλις που γλίτωσε. Αποθρασυμένος ο Χρυσόχειρ επιχείρησε μια ακόμη διείσδυση στην Ανατολία, φθάνοντας μέχρι την Άγκυρα και λεηλατώντας τη νότια Γαλατία(2). Η όλη δραστηριότητα των Παυλικιανών, οι επιδρομές και οι βεβηλώσεις ναών είχαν προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στο Βυζάντιο. Ο Βασίλειος αντέδρασε στέλνοντας τον κουνιάδο του Δομέστικο των Σχολών Χριστόφορο εναντίον τους. Οι Παυλικιανοί κατάφεραν να αποφύγουν τη σύγκρουση και καθώς η εποχή των επιδρομών πλησίαζε στο τέλος της, άρχισαν να αποσύρονται προς τις περιοχές τους. |
Η Μάχη: |
 Διώξεις Παυλικιανών Όταν η μονάδα αναγνωρίσεως έφθασε στη διάβαση, είχε ήδη πέσει η νύχτα και οι Παυλικιανοί, προφανώς μη γνωρίζοντας ότι ακολουθούνται, έστησαν στρατόπεδο στην κοιλάδα της διάβασης. Οι Βυζαντινοί έλαβαν θέσεις σε ένα δασωμένο λόφο πάνω από το Παυλικιανό στρατόπεδο χωρίς να γίνουν αντιληπτοί από τον εχθρό. Στο σημείο αυτό, οι δύο στρατηγοί αποφάσισαν να εκμεταλλευτούν την ευκαιρία και να επιτεθούν, παρά τις διαταγές. Ένα απόσπασμα 600 ανδρών επιτέθηκε αιφνιδιαστικά το ξημέρωμα, ενώ η υπόλοιπη δύναμη παρέμεινε πίσω κάνοντας μεγάλο θόρυβο με σάλπιγγες και τύμπανα, για να δώσουν την εντύπωση ότι φτάνει ο κυρίως Βυζαντινός στρατός. Η παραπλάνηση πέτυχε τέλεια: οι Παυλικιανοί, σε πλήρη αιφνιδιασμό, πανικοβλήθηκαν και σκόρπισαν χωρίς κάποια σοβαρή αντίσταση. Η σφαγή τους ολοκληρώθηκε όταν φεύγοντας πανικόβλητοι έπεσαν πάνω στην κυρία δύναμη του Βυζαντινού στρατού που πραγματικά κατευθυνόταν προς τα εκεί. Τα υπολείμματά τους καταδιώχθηκαν σε απόσταση 50 χιλιομέτρων. Ο ίδιος ο Χρυσόχειρ κατάφερε να διαφύγει με μια μικρή ομάδα σωματοφυλάκων του, συνελήφθη όμως αργότερα και σκοτώθηκε από έναν απλό στρατιώτη που ονομαζόταν Πουλλάδης. |
Αξιοσημείωτα: |
| Η βίαια μετεγκατάσταση των εναπομεινάντων Παυλικιανών στα Βαλκάνια είναι ένας παράγοντας που επηρέασε την ανάπτυξη της αιρέσεως των Βογομίλων στη Βουλγαρία, τον 10 αιώνα (αν και οι δύο αιρέσεις είναι διαφορετικές). Κάποιοι ιστορικοί εικάζουν ότι η μνήμη του Χρυσόχειρα επέζησε στο βυζαντινό έπος Διγενής Ακρίτας, με τη μορφή του Χρυσοβέργη, του μουσουλμάνου παππού του επώνυμου ήρωα. |
Επακόλουθα: |
| Το κεφάλι του Χρυσόχειρος εστάλη στον Αυτοκράτορα Βασίλειο στην Κωνσταντινούπολη. όπου ο Βασίλειος φέρεται να του έριξε με το τόξο του, καρφώνοντας τρία βέλη σε αυτό. Ο Βαθύς Ρύαξ ήταν το τέλος της απειλής των Παυλικιανών. Ο Βασίλειος στη συνέχεια έκανε σειρά εκστρατειών κατά των Παυλικιανών οχυρών. Η Τεφρική κατελήφθη οριστικά το 878 και κατεστράφη εκ θεμελίων. Αργότερα μετονομάστηκε Λεοντοκώμη (από τον Λέοντα ΣΤ΄) και υπήρξε έδρα κλεισούρας, και μετά θέματος. |
Απόδοση κειμένου στα Ελληνικά: Δημοσθένης Λαμπρινάκης |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|