Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Στάση του Θωμά του Σλάβου |
χρόνος: 821-823 |
| Μεγάλη στρατιωτική εξέγερση και πολιορκία της Κωνσταντινούπολης για πάνω από ένα χρόνο | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Εμφύλιος πόλεμος
|
τοποθεσία: Κωνσταντινούπολη
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Πολιορκία |
πόλεμος: Στάσεις και Εξεγέρσεις |
σύγχρονη χώρα:
Τουρκία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Μιχαήλ Β' ο Τραυλός) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Αυτοκράτωρ Μιχαήλ Β’ | Θωμάς ο Σλάβος |
| Δυνάμεις: | 35.000 | 80.000 |
| Απώλειες: |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Ο Θωμάς, ο λεγόμενος Σλάβος, ήταν Βυζαντινός στρατιωτικός γεννημένος στον Πόντο, στη βορειοανατολική Μικρά Ασία, τη δεκαετία του 760 από φτωχή αγροτική οικογένεια σλαβικής καταγωγής. Εντάχθηκε στον στρατό όπου έκανε γρήγορα καριέρα. Ήταν προστατευόμενος του επιφανούς στρατιωτικού Βαρδάνη Τούρκου ο οποίος ήταν μονοστρατηγός του θέματος Ανατολικών. Μεταξύ των εμπίστων του Βαρδάνη ήταν και ο Λέων ο Αρμένιος και ο Μιχαήλ Τραυλός ή Ψελλός, με τους οποίους ο Θωμάς συνδέθηκε με στενή φιλία. Το 803 και ενώ είχε το αξίωμα το σπαθάριου ήταν μεταξύ των στρατιωτικών που υποστήριξαν τη στάση του Βαρδάνη του Τούρκου. Ο Βαρδάνης προσπάθησε να ανατρέψει τον αυτοκράτορα Νικηφόρο Α΄, αλλά απέτυχε όταν οι δύο βασικοί υποστηρικτές του (και μετέπειτα αυτοκράτορες) ο Λέων ο Αρμένιος και ο Μιχαήλ Τραυλός τον εγκατέλειψαν και υποστήριξαν τον νόμιμο αυτοκράτορα.  Θωμάς ο Σλάβος Τα Χριστούγεννα του 820 ο Λέων Ε’ δολοφονήθηκε από τον Μιχαήλ Τραυλό ο οποίος ανέβηκε στο θρόνο ως Μιχαήλ Β’. Λίγο μετά, το 821, ο Θωμάς στασίασε εναντίον του νέου αυτοκράτορα και κέρδισε γρήγορα την υποστήριξη της πλειοψηφίας των θεματικών στρατευμάτων εκτός από το θέμα Αρμενιακών (ίσως λόγω εντοπιότητος του Λέοντα Ε’) και από το θέμα Οψικίου (επικεφαλής του οποίου ήταν ο Κατακύλας, ανιψιός του Μιχαήλ Β’) Για τους λόγους της ανταρσίας του Θωμά υπάρχουν διάφορες θεωρίες, αλλά ο πιο πιθανός λόγος ήταν η προσωπική φιλοδοξία του Θωμά να γίνει κι αυτός αυτοκράτορας (όπως οι δύο φίλοι του) εκμεταλλευόμενος τη δυσαρέσκεια που υπήρχε στον στρατό για τον φόνο του Λέοντα Ε’. Ο Θωμάς επίσης αξιοποίησε το γεγονός ότι ο Μιχαήλ ήταν εικονομάχος, ενώ ο ίδιος ήταν υπέρ των εικόνων.  O Θωμάς ο Σλάβος νικά τον αυτοκρατορικό στρατό Μετά από αυτές τις ετοιμασίες, και έχοντας με το μέρος του σχεδόν τα 2/3 των υπηκόων της Βυζαντινής αυτοκρατορίας, ο Θωμάς βάδισε εναντίον της Κωνσταντινούπολης περνώντας στην Ευρώπη από την Άβυδο στην ασιατική ακτή με τη βοήθεια του στόλου του.  Ο Θωμάς ο Σλάβος περνάει από την Άβυδο στη Θράκη, από το χειρόγραφο Σκυλίτζη |
Η Μάχη: |
 Ο Θωμάς ο Σλάβος πολιορκεί την Κ/Πολη, από το χειρόγραφο Σκυλίτζη Εκτιμάται ότι ο στρατός του Θωμά ήταν περί τους 80.000 άντρες ενώ οι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης ήταν λιγότεροι από 35.000. Ο Θωμάς περίμενε ότι ο λαός της Κωνσταντινούπολης θα τον υποστήριζε και θα βοηθούσε να ανατραπεί ο Μιχαήλ, αλλά αυτό δεν έγινε. Αντίθετα η Κωνσταντινούπολη αντέταξε μια πεισματική και αποτελεσματική άμυνα. Αφού υπέταξε τις πόλεις γύρω από την πρωτεύουσα, ο Θωμάς επικεντρώθηκε στην Κωνσταντινούπολη όπου εξαπέλυσε γενική επίθεση από τρεις πλευρές. Ο ίδιος ηγήθηκε της επίθεσης στο βορειοδυτικό σημείο των χερσαίων τειχών, στις Βλαχερνές. Όμως παρόλο που οι επιτιθέμενοι ήταν πολύ περισσότεροι και είχαν στη διάθεσή τους πολιορκητικές μηχανές και εκτοξευτήρες υγρού πυρός, όλες οι επιθέσεις απέτυχαν, ενώ οι αντίθετοι άνεμοι εμπόδισαν τα πλοία να απειλήσουν τα αδύναμα τείχη από την πλευρά του Κερατίου κόλπου. Βλέποντας ότι η πολιορκία δεν επρόκειτο να τελειώσει γρήγορα και δεν μπορούσε να σημειωθεί πρόοδος στη μέση του χειμώνα, ο Θωμάς ανέστειλε τις επιχειρήσεις και απέσυρε τον στρατό του για να ξεχειμωνιάσει στο εσωτερικό της Θράκης, όχι μακριά από την Πόλη. Ο αυτοκράτορας Μιχαήλ εκμεταλλεύτηκε την ανάπαυλα για να φέρει ενισχύσεις από τη Μικρά Ασία και για να επιδιορθώσει τα τείχη. Την άνοιξη ο στρατός του Θωμά επέστρεψε και στρατοπέδευσε πάλι έξω από την Πόλη. Καθώς ετοιμαζόταν για επίθεση, ο αυτοκράτορας Μιχαήλ Β’ εμφανίσθηκε στα τείχη και απευθύνθηκε στους στασιαστές παροτρύνοντας να εγκαταλείψουν τον Θωμά και να επιστρέψουν στη νομιμότητα. Η έκκληση αυτή θεωρήθηκε από τους στασιαστές σαν πράξη απελπισίας και ένδειξη αδυναμίας και γεμάτοι αυτοπεποίθηση κινήθηκαν ασύντακτα προς τα τείχη για να εκδηλώσουν επίθεση. Τότε όμως άνοιξαν οι πύλες και οι υπερασπιστές της Κωνσταντινούπολης αντεπιτέθηκαν. Ο αιφνιδιασμός επέφερε μεγάλες απώλειες στους στασιαστές που υποχώρησαν. Ταυτόχρονα ο αυτοκρατορικός στόλος επιτέθηκε στον στόλο του Θωμά στον Κεράτιο και τον έτρεψε σε φυγή. Αυτές οι εξελίξεις παρόλο που δεν έφεραν μεγάλες ανατροπές στην ισορροπία δυνάμεων, έριξαν το ηθικό των στασιαστών. Αλλά ο Θωμάς δεν πτοήθηκε και ζήτησε από τα θέματα της Μικράς Ασίας ενισχύσεις και καινούργια πλοία. Το αίτημα βρήκε άμεση ανταπόκριση και σύντομα έφτασε ένας νέος στόλος από 350 πλοία στην Κωνσταντινούπολη.  Ο στόλος του Θωμά του Σλάβου ηττάται στην Κωνσταντινούπολη Τότε σημειώθηκε μια εξέλιξη που αποδείχθηκε καθοριστικής σημασίας: Ο χάνος των Βουλγάρων Ομουρτάγ (ή Μορτάγων κατά τους Βυζαντινούς) εισέβαλε με τον στρατό του τον Νοέμβριο του 822 στη Θράκη. Η εισβολή αυτή ίσως να ήταν μια από τις συνηθισμένες ληστρικές επιδρομές των Βουλγάρων (αν και το 815 ο Λέων Ε’ είχε πετύχει συμφωνία ειρήνης). Το πιο πιθανό όμως είναι ότι ο Ομουρτάγ επενέβη ανταποκρινόμενος σε αίτημα για βοήθεια του αυτοκράτορα Μιχαήλ. Όπως και να ‘χει, ο Θωμάς πήρε το μεγαλύτερο μέρος του στρατού του και κινήθηκε δυτικά για να αντιμετωπίσει τους Βούλγαρους. Οι δύο στρατοί συγκρούστηκαν στην πεδιάδα της Κηδόκτου, περί τα 50 χιλιόμετρα από την Κωνσταντινούπολη. Δεν είναι ξεκάθαρο ποια ακριβώς ήταν η έκβαση της μάχης. Αν λάβουμε υπόψη το γεγονός ότι οι Βούλγαροι αμέσως μετά γύρισαν πίσω στην πατρίδα τους χωρίς να δώσουν συνέχεια, το πιθανότερο είναι ο Θωμάς να νίκησε τους Βουλγάρους, αλλά με βαριές απώλειες.  Οι Βούλγαροι του Ομουρτάγ επιτίθενται στον στρατό του Θωμά Ο Θωμάς επέστρεψε στην Κωνσταντινούπολη αλλά ήταν πολύ αποδυναμωμένος. Επιπλέον κατά την απουσία του ο αυτοκρατορικός στρατός είχε εξουδετερώσει τις φρουρές που είχε αφήσει έξω από την Πόλη, ενώ ό,τι απέμεινε από τον στόλο του είχε παραδοθεί στον Μιχαήλ. Ο Θωμάς δεν ήταν πλέον σε θέση να συνεχίσει την πολιορκία. Υποχώρησε ξανά δυτικότερα, στη Θράκη, στη θέση Διάβασις, όπου έμεινε όλο τον χειμώνα. Τον Απρίλιο του 826 ο Μιχαήλ πέρασε στην αντεπίθεση και κινήθηκε εναντίον του. Ο Θωμάς έκανε μια προσπάθεια να τον αντιμετωπίσει, αλλά τα στρατεύματά του δεν τον ακολουθούσαν πια. Έτσι υποχώρησε με τους ελάχιστους πιστούς που του είχαν μείνει και οχυρώθηκε στην Αρκαδιούπολη. Εκεί πολιορκήθηκε επί 5 μήνες από τις αυτοκρατορικές δυνάμεις. Η πόλη δεν ήταν προετοιμασμένη για πολιορκία και υπέφερε φρικτά από την πείνα. Τον Οκτώβριο, οι ίδιοι οι κάτοικοι της πόλης παρέδωσαν τον Θωμά στον αυτοκράτορα Μιχαήλ Β΄. Ο Θωμάς καταδικάστηκε σε μαρτυρικό θάνατο. Του έκοψαν τα χέρια και τα πόδια και στη συνέχεια ανασκολοπίστηκε. Το ίδιο τέλος είχε κι ο θετός γιος του, Αναστάσιος που είχε οχυρωθεί στη Βιζύη. |
Αξιοσημείωτα: |
| Οι Βυζαντινοί ιστοριογράφοι μεροληπτώντας υπέρ του Μιχαήλ, περιέγραψαν με μελανά χρώματα τον Θωμά αφηγούμενοι εξωφρενικές ιστορίες. Μια από αυτές είναι ότι τάχα στα νιάτα του ο Θωμάς πέρασε 25 χρόνια στην υπηρεσία των Σαρακηνών. Μια άλλη περίεργη μαρτυρία ήταν ότι ο Θωμάς ισχυριζόταν ότι ήταν ο Κωνσταντίνος Στ’ και είχε πείσει γι’ αυτό τους οπαδούς του, τους μητροπολίτες της Μ.Ασίας, τους Άραβες κλπ. Ακόμα και το προσωνύμιο «Σλάβος» αποδόθηκε εκ των υστέρων για να τον μειώσει. |
Επακόλουθα: |
| Στην ιστορία του Βυζαντίου σημειώθηκαν εκατοντάδες εξεγέρσεις και ανταρσίες. Η στάση του Θωμά του Σλάβου ήταν η πιο σοβαρή. Απέκτησε χαρακτήρα εμφυλίου πολέμου και είχε σημαντικές επιπτώσεις. Τόσο ο στρατός όσο και ο στόλος αποδυναμώθηκαν δραματικά, ενώ οι εχθροί του Βυζαντίου επωφελήθηκαν παντοιοτρόπως. Δεν είναι τυχαίο ότι λίγο μετά σημειώθηκαν οι αποβάσεις των Αράβων σε Σικελία και Κρήτη που οδήγησαν στην απώλεια δυο σημαντικών επαρχιών της αυτοκρατορίας. |
|
|