Μάχες 
Αξιώματα 
Αυτοκράτορες 
Μάχη της Άπρου |
χρόνος: 1305Ιούλιος 1305 |
| Ήττα ενός Βυζαντινού στρατεύματος από την Καταλανική Εταιρεία | ★ ★ ★ ★ ★ |
|
εχθρός: Καταλανική Εταιρεία
|
τοποθεσία: Κοντά στην Άπρο της Ανατ. Θράκης, όπου το σημερινό χωριό Kermeyan, 32χλμ. δυτικά από τη Ραιδεστό και τον Μαρμαρά
|
ακρίβεια θέσης:
●●●●●
|
|
τύπος μάχης: Μάχη εκ Παρατάξεως |
πόλεμος: Πόλεμοι με την Καταλανική Εταιρεία |
σύγχρονη χώρα:
Τουρκία |
| ▼ Οι Βυζαντινοί(αυτοκρ. Μιχαήλ Θ' Παλαιολόγος) | ▼ Οι Εχθροί | |
| Επικεφαλής: | Συναυτοκράτωρ Μιχαήλ Θ’ Παλαιολόγος | (Χωρίς αρχηγό) |
| Δυνάμεις: | περίπου 5.000 | 206 ιππείς, 1,256 πεζοί, 500 Τούρκοι |
| Απώλειες: |
| Ιστορικό πλαίσιο: |
| Το 1303, ο Βυζαντινός συναυτοκράτορας Ανδρόνικος Β’ Παλαιολόγος μίσθωσε μια δύναμη μισθοφόρων με αρχηγό τον τυχοδιώκτη Ροζέ ντε Φλορ για να βοηθήσει στον αγώνα εναντίον των Τούρκων στη Μικρά Ασία. Η δύναμη της Μεγάλης Καταλανικής Κομπανίας ήταν 6.500 άνδρες περίπου: 1.500 ιππότες, 4.000 Αλμογάβαροι (ελαφρά θωρακισμένοι πεζοί στρατιώτες του Στέμματος της Αραγωνίας) και πολλοί βοηθητικοί. Ήταν διαφόρων εθνικοτήτων, κυρίως Καταλανοί, Αραγωνέζοι, Σικελοί. Κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στην Ανατολή, έλαβαν επιπλέον ενισχύσεις 200 ιππέων και 1000 πεζών, ενώ στρατολόγησαν και 3.000 Τούρκους ιπποτοξότες. Οι ακριβές τους υπηρεσίες αρχικά απέδωσαν και απώθησαν τους Τούρκους από τμήματα της Μικράς Ασίας φτάνοντας μέχρι τη Φιλαδέλφεια και τα σύνορα με το βασίλειο της Αρμενίας στην Κιλικία. Εκείνη η εκστρατεία ήταν μια από τις λίγες νίκες των Βυζαντινών εναντίον των Τούρκων, εκείνη την περίοδο, σε έναν πόλεμο που κατά τα άλλα δεν πήγαινε καθόλου καλά. Όμως, σύντομα αυτή η συνεργασία στράβωσε: Ο αυτοκράτορας δεν ήταν σε θέση να πληρώσει στους Καταλανούς και –ανεξάρτητα από αυτό– οι μισθοφόροι άρχισαν να λεηλατούν και να διαπράττουν βιαιότητες στις Βυζαντινές περιοχές. Στα τέλη του 1304 εγκαταστάθηκαν αυθαίρετα στην Καλλίπολη ζώντας σε βάρος του τοπικού πληθυσμού και χρησιμοποιώντας την πόλη σαν ορμητήριο στις ληστρικές τους επιδρομές στα πέριξ. Η Καταλανική Εταιρεία εξελισσόταν σε σοβαρό πρόβλημα. Επιπλέον, ο ηγέτης τους Ροζέ ντε Φλορ (που του είχε απονεμηθεί και ο τίτλος του Καίσαρα) έκανε σχέδια για να ιδρύσει δικό του ανεξάρτητο πριγκιπάτο. Οι Βυζαντινοί έπρεπε να βρουν μια λύση. Στις 30 Απριλίου 1305 ο συναυτοκράτορας Μιχαήλ Θ’ προσκάλεσε τον ντε Φλορ στην Αδριανούπολη και εκεί έβαλε να τον δολοφονήσουν. Μαζί με τον ντε Φλορ εξοντώθηκαν 300 ιππείς και 1000 πεζοί που τον συνόδευαν. Το σχέδιο εκτέλεσε ένα σώμα Αλανών(1) που εκείνη την εποχή είχαν ενταχθεί στον στρατό του Βυζαντίου. Η δολοφονία του ηγέτη της Καταλανικής Εταιρείας δεν είχε τα αναμενόμενα αποτελέσματα. Όχι μόνο η Εταιρεία δεν διαλύθηκε, αλλά οι επιθέσεις της έγιναν σφοδρότερες. Η περίοδος ολέθρου και τρόμου που έζησε η Θράκη μετά το φόνο του Ροζέ ντε Φλορ έμεινε γνωστή με το όνομα «Η Καταλανική Εκδίκησις». Μετά τον φόνο του αρχηγού τους, τα υπολείμματα της Καταλανικής εταιρείας οχυρώθηκαν στην Καλλίπολη, όπου έσφαξαν όλους τους Έλληνες. Μια ισχυρή Βυζαντινή δύναμη πλησίασε στην πόλη, αλλά οι Καταλανοί αντεπιτέθηκαν εκτός των τειχών και απώθησαν τους Βυζαντινούς που είχαν απροσδόκητες απώλειες (το χρονικο των Καταλανών του Muntaner κάνει λόγο για 26.000 νεκρούς, οι Βυζαντινοί ιστορικοί για 200). |
Η Μάχη: |
 Καταλανός πεζός στρατιώτης Οι Καταλανοί πληροφορήθηκαν για τις κινήσεις των Βυζαντινών και αντί να κάτσουν να περιμένουν στην Καλλίπολη, βγήκαν από την πόλη και έσπευσαν να προϋπαντήσουν τους Βυζαντινούς επιλέγοντας με προσοχή το πεδίο της μάχης, κοντά στην πόλη΄Άπρος(2) της Ανατολικής Θράκης. Οι Καταλανοί, που ήταν χωρίς αρχηγό, είχαν μείνει μόνο με 206 ιππείς και 1.256 πεζούς, ενώ είχαν μαζί τους και μια μονάδα Τούρκων καβαλάρηδων, περί τους 500. Γύρω στους 100 είχαν μείνει πίσω στην Καλλίπολη. Η δύναμη του Μιχαήλ αποτελούνταν κατά το μεγαλύτερο μέρος από Αλανούς και από Τουρκόπουλους(3) μισθοφόρους. Επίσης είχε μαζί του μονάδες του τακτικού στρατού από τη Μακεδονία, λίγους Βλάχους, έφιππους Προνοιάριους (φυγάδες από τη Μ.Ασία) και τέλος την προσωπική του φρουρά που ήταν το βαρύ ιππικό. Δεν γνωρίζουμε τον ακριβή αριθμό, αλλά με βάση τα δεδομένα εκείνης της εποχής, η συνολική Βυζαντινή δύναμη πρέπει να ήταν γύρω στις 5.000. Πάνω από τους μισούς ήταν ξένοι μισθοφόροι (Αλανοί, Τουρκόπουλοι). Οι Καταλανοί επέλεξαν να παραταχθούν στην κορυφή ενός λόφου έξω από την Άπρο. Η παράταξη ήταν 4 φάλαγγες σε πυκνή διάταξη. Όλοι ήταν πεζοί, καθώς οι ιππείς είχαν ξεπεζέψει και ήταν με τους υπόλοιπους. Τη μία από τις φάλαγγες αποτελούσαν οι Τούρκοι συνεργάτες. Ήταν δηλαδή μια σαφώς αμυντική διάταξη. Άλλωστε το δυνατό σημείο της Καταλανικής Εταιρείας ήταν η πολύ πειθαρχημένη και συμπαγής κίνηση του πεζικού τους που δεν μπορούσε να διασπαστεί εύκολα και δεν παρασυρόταν ποτέ σε άτακτες καταδιώξεις υποχωρούντων αντιπάλων (σε αντίθετη με την ανεξέλεγκτη συμπεριφορά τους μετά τις μάχες). Οι Βυζαντινοί βλέποντας το αριθμητικό τους πλεονέκτημα επιτέθηκαν. Πρώτα ρίχτηκαν στη μάχη οι έφιπποι Αλανοί και Τουρκόπουλοι. Οι της Εταιρείας παρέμειναν ακλόνητοι στις θέσεις τους και προξένησαν απώλειες στους αντιπάλους με τις βαλίστρες και τα δόρατά τους. Καθώς οι πρώτες επιθέσεις δεν έφεραν αποτέλεσμα, συνέβη κάτι καθοριστικό: Οι Τουρκόπουλοι ξαφνικά τα παράτησαν και πήγαν με το μέρος των αντιπάλων (ίσως δεν τους είχαν πληρώσει) ενώ φαίνεται πως και οι άλλοι μισθοφόροι, οι Αλανοί, αποθαρρύνθηκαν και εγκατέλειψαν το πεδίο της μάχης. Ο Βυζαντινός στρατός άρχισε να αποδιοργανώνεται και να οπισθοχωρεί. Φαινόταν πως ο Μιχαήλ Θ’, για άλλη μια φορά, θα έχανε τον έλεγχο. Διέταξε γενική επίθεση του ιππικού. Όμως οι Βυζαντινοί ήταν πολύ λιγότεροι πλέον, ενώ οι Αλμογάβαροι παρέμεναν ψύχραιμοι στην πλεονεκτική τους θέση πετσοκόβοντας όσους τους πλησίαζαν. Ο ίδιος ο Μιχαήλ Παλαιολόγος (που στο το Χρονικό των Καταλανών περιγράφεται ως μαχητής με εξαιρετικές ικανότητες) διέτρεξε σοβαρό κίνδυνο όταν το άλογό του σκοτώθηκε, πλην όμως κατάφερε να διαφύγει όταν ένας από τους άνδρες του τού έδωσε το δικό του άλογο και ο συναυτοκράτορας σώθηκε καταφεύγοντας πίσω από τα τείχη της πόλης. Στο τέλος της ημέρας βρήκε τους Καταλανούς να κρατάνε τις θέσεις τους με ελάχιστες απώλειες και οι Βυζαντινοί να αποσύρονται, ανήμποροι, στην Άπρο. Το επόμενο πρωί, οι Καταλανοί, που δεν το είχαν κουνήσει από τον λόφο, περίμεναν τους Βυζαντινούς για να συνεχιστεί η μάχη. Όμως οι απώλειες των Βυζαντινών ήταν βαρύτατες, ενώ είχαν χάσει και όλους τους μισθοφόρους, οπότε η μάχη τελείωσε εκεί. Η ήττα ήταν πραγματικά βαριά, και άφησε το Βυζάντιο χωρίς στρατό, με αποτέλεσμα να μην υπάρξει ουσιαστική άμυνα στη φρενήρη λεηλασία της Θράκης από την Καταλανική Εταιρεία το επόμενο διάστημα. |
Επακόλουθα: |
| Οι Καταλανοί συνέχισαν να λεηλατούν τη Θράκη για τα 2 επόμενα χρόνια, πριν εισβάλλουν στην Φραγκοκρατούμενη νότια Ελλάδα, όπου νίκησαν τους υπόλοιπους Φράγκους στη μάχη του Κηφισού το 1311, με αποτέλεσμα να πέσει στα χέρια τους το Δουκάτο των Αθηνών και όλη η σημερινή Στερεά Ελλάδα (με τα κάστρα Θήβας, Άμφισσας, Λειβαδιάς κλπ). |
| Παρατηρήσεις: |
|
|
|